بسم الله الرحمن الرحیم

ماه مبارک رمضان ماه نزول قرآن و به تعبیر امام محمدباقر علیه السلام «لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ رَبِیعٌ وَ رَبِیعُ الْقُرْآنِ شَهْرُ رَمَضَان» است که به همین مناسبت، آیه ای از جزء اول قرآن کریم انتخاب شده است.

خداوند متعال در آیه ۱۲۱ سوره بقره فرموده است: «الَّذِینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلَاوَتِهِ أُولَٰئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ ۗ وَمَنْ یَکْفُرْ بِهِ فَأُولَٰئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ / کسانی که کتاب بر آنها فرستادیم آن را خوانده و حق خواندن آن را (در مقام عمل نیز) بجا آورند، آنان اهل ایمانند و آنها که به کتاب خدا کافر شوند (و حق شناسی نکنند) آن گروه زیانکاران عالمند».

دو موضوع از این آیه محل بحث مفسرین قرار گرفته که یکی از آنان «الَّذِینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ / کسانی که کتاب بر آنها فرستادیم» بوده و باید دید چه کسانی مخاطب این آیه هستند.

برخی از مفسرین گفته اند که مخاطب قرآن عموم یهود و نصارا هستند و برخی گفته اند یهود و نصارایی که همراه با پیامبر اکرم صلی الله علیه واله بودند و به ایشان ایمان آوردند را شامل می‌شود و برخی هم معنای عام تری را در نظر گرفتند که حتی خود قرآن و مسلمانان را هم شامل می شود.

کتاب به معنای عام کتاب که شامل تورات، انجیل و خود قرآن می شود و این ویژگی را دارد که هر کس حق تلاوت این کتاب را به جا بیاورد، در گروه «یُؤْمِنُونَ بِهِ»قرار گرفته و به او ایمان می‌آورد. یعنی کتاب مایه هدایت، بشارت و سعادت برای او خواهد بود؛ اما کسی که کفر بورزد، قطعا دچار زیان، خسران و نقیصه خواهد شد.

در جاهای دیگر آیات الهی تاکید شده که قرآن «هُدیً لِلْمُتَّقِینَ‌» است، اما همین قرآن نسبت به ظالمین باعث خسارت است: «وَلَا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّا خَسَارًا».

قرآن هم دقیقا به همین شکل است. این حبل آمیخته می تواند مایه تقرب الهی شود و هم می تواند مایه دوری از حضرت حق شود. این بررسی فقره اول آیه است.

موضوع دیگر این آیه این مسئله است که در روایاتی ذیل همین آیه در تفاسیر روایی تطبیق های مختلفی به این مسئله «حَقَّ تِلَاوَتِهِ» شده است.

در یک روایت از امام صادق علیه السلام هشت مورد را برای مصادیق «حَقَّ تِلَاوَتِهِ» شمرده‌اند.

از جمله این موارد، رعایت صحیح تجوید و خواندن قرآن که یکی از مصادیق «حَقَّ تِلَاوَتِهِ» است، اما تأمل در معارف قرآن، عمل به معارف قرآن، عبرت گرفتن از قصص قرآن، پذیرش اوامر قرآن و در یک کلمه تلاوت قرآن باید همراه با قرائت متفکرانه و متدبرانه باشد.

با عمل و ایمان به آن مضامین قرآنی می‌توان ادعای ادا شدن واژه «حَقَّ تِلَاوَتِهِ» را داشت.