یاران ایرانی امام رضا(ع)رفتار و آداب معاشرت عمومی امام(ع) چه پیش از ولایتعهدی و چه پس از آن  به گونه‌ای بود که پیوسته نقشه‌های مأمون را برهم می‌زد. هرگز مردم ندیدند امام(ع) تحت تأثیر زرق و برقِ شئون حکومتی قرار گرفته و در نحوه رفتار و سلوکش با مردم اندکی تغییر پدید آید.

وصف یاران ایرانی امام رضا(ع) و حتی آوردن نام همه آنان در یک نوشتار دشوار است. از این رو در این نوشته به معرفی افرادی معدود از یاران ایرانی حضرت امام رضا(ع) بسنده می‌شود.

ابراهیم بن محمد همدانی – مولی همدانی

معروفیت او به این نام از آن روست که حضرت امام‌رضا(ع) در نوشته از وی به مولی همدانی یاد می‌کند. وی از دلباختگان امامت و ولایت به شمار می‌آید، زیرا نام مولی همدانی در زمره یاران سه معصوم دیده می‌شود و این افتخاری است که او را از دیگر همگنان خود برجسته می‌سازد. پس از شهادت امام رضا (ع) از امام جواد(ع) بهره می‌برد و پس از آن حضرت نیز در گروه یاران امام علی‌النقی(ع) جای می‌گیرد.

ابراهیم بن محمد در زمره وکلای امام هادی(ع) است. او چهل بار به زیارت خانه خدا می‌رود. کشی در کتاب رجال خود، در ذیل أحمد بن اسحاق تصریح دارد که محمد بن مسعود، علی بن محمد، محمد بن أحمد، محمد بن عیسی، ابو محمد رازی و أحمد بن ابوعبدالله برقی، برخی دیگر، همگی از ابراهیم بن محمد همدانی و ایوب بن نوح و أحمد بن ضمره و احمد بن اسحاق به عنوان ثقه یاد می‌کنند. همچنین در ذیل سخن از ابراهیم بن محمد همدانی می‌نویسد: حدیث کرد برایم أحمد بن محمد، از ابراهیم بن محمد همدانی که گفت: «حضرت ابوجعفر – امام جواد به پدرم نوشت که برای ایشان توطئه‌ای که سمیع – (از دشمنان تشیع) در حقم مرتکب می‌گردد «بنویسم» برای حضرت نوشتم. امام با خط مبارک خود برای من نوشتند: «اندوهگین مباش، خداوند تو را در برابر ستمکاران یاری می‌کند، من نیز تو را به یاری پروردگار بشارت می‌دهم. پاداش معنویت هم نزد خداوند کریم محفوظ است. پس آفریدگارت را فراوان ستایش نما و هرگز از یادش غافل مباش.

ابراهیم بن اشعری قمی

وی نخست پروانه شمع وجود موسی بن جعفر است. پس از شهادت آن حضرت در زمره یاران امام علی بن موسی الرضا(ع) در می‌آید و نزد حضرتش به کسب دانش و تهذیب نفس می‌پردازد.

او از ویژه عالمانی است که پرورش شخصیت او مرهون تلاش امام معصوم بوده و برای همین از هردو بزرگوار روایت می‌کند. با همکاری برادرش فضل بن محمد کتابی می‌نویسد که حسن بن علی بن فضال از آن روایت می‌نماید.

ابراهیم بن ابی‌محمود خراسانی، معروف به مولی خراسانی

از این‌رو که ایرانی است و هم شخصیتی برجسته دارد. در کشورهای عربی به مولی خراسانی شناخته می‌شود. از یاران موسی بن جعفر(ع) شمرده می‌شود، اما پس از شهادت آن حضرت در صف یاران امام علی بن موسی‌الرضا(ع) قرار می‌گیرد. عالمانی چون نجاشی و شیخ طوسی موثقش می‌خوانند و کتابی هم داشته که أحمد بن عیسی آن را روایت می‌کند.

ابراهیم بن سلام نیشابوری

وی راوی حدیث و از وکلای امام به شمار می آید. برخی صلاحیتش را انکار می‌کنند و برای همین نیز به سمت وکالتش از سوی امام هم به دیده تردید می‌نگرند. حدیثش را هم معتبر نمی‌دانند. اما بزرگانی چون شیخ طوسی، علامه حلی، نه در صلاحیتش تردید دارند و نه اعتبار روایتش و وکالتش از سوی امام را نیز تأیید می‌کنند و سمت وکالت از جانب معصوم را بر صلاحیت و درستی گفتارش دلیل می‌آورند.

بی‌شک ابراهیم بن سلام(سلامه) نیشابوری در زمره یاران فرهیخته امام رضا(ع) است، زیرا غالب سخنان منفی که درباره شخصیت‌های برجسته شیعی در تاریخ اسلام به چشم می‌آید، براساس شایعات و انگیزه‌های سیاسی دشمنان اهل‌بیت رخ می‌نماید. با کمی ژرف‌بینی در تاریخ روشن می‌شود که شخصیت‌های شیعی هرچه برجسته‌تر و در خدمت به اهداف اهل‌بیت به توفیقاتی فزون‌تر دست یابند، تبلیغات دشمنان نیز در تخریب چهره آنان حجم و گسترش بیشتر خواهد داشت.

ابوخالد سجستانی

از یاران امام‌رضا(ع) و راوی حدیث است و شیخ طوسی بر این مطلب تأیید دارد. چون شهادت حضرت موسی بن جعفر(ع) در زندان هارون مظلومانه و محرمانه رخ می‌نماید، نخست بسیاری از شیعیان و حتی نزدیکان امام شهادتش را باور نمی‌کنند، اما با گذشت زمان هریک از راهی شهادت امام را به‌عنوان یک واقعیت تلخ می‌پذیرند به جز گروهی که در آرزوی رسیدن به رفاه و لذایذ دنیا با اموال و وجوهات شرعی در دام نیرنگ حکومت عباسی گرفتار می‌آیند و امامت امام هشتم را انکار می‌نمایند. بقیه نزد امام رضا(ع) می‌روند و به امامتش ایمان می‌آورند.

از این‌رو عدم پذیرش شهادت امام کاظم(ع) از سوی یاران خالص آن بزرگوار را می‌توان دلیل بردید باز و ذهن کاوشگر آنان دانست، نه تردید در امامت امام‌رضا(ع). شیخ ابوالعباس کشی نیز، ابوخالد سجستانی را در زمره همین دسته از یاران امام معرفی کرده و نقل می‌کند که ابوخالد سجستانی به گمان اینکه امام موسی بن جعفر(ع) زنده است، به جمع واقفیه می‌پیوندد و سپس با بهره از دانش ستاره‌شناسی که بی‌شک نزد امام آموخته است، به شهادت امام کاظم(ع) یقین می‌نماید و در صف یاران امام رضا(ع) در می‌آید.

ابوطاهر بن حمزة بن الیسع قمی

او ثقه و راوی حدیث است. نجاشی او را از یاران امام رضا(ع) و راوی حدیث آن حضرت می‌داند.

أحمد بن عامر

یار فرهیخته امام‌رضا(ع) است. جد بزرگوارش «وهب بن عامر» از مردان جاوید تاریخ تشیع به شمار می‌آید. به سال ۶۱ هجری در یاری امام‌حسین(ع) به شهادت می‌رسد. أحمد بن عامر راوی حدیث نیز هست و پسرش عبدالله بن أحمد از وی روایت می‌کند.

ادریس بن عبدالله اشعری قمی

دانشمند و دارای کتاب است. از زکریا حسین بن عثمان و برادرش عبدالملک از او روایت می‌کنند که دانش او مرهون بهره‌گیری از حضرت امام‌صادق(ع)، امام‌کاظم(ع) و امام‌رضا(ع) است. بی‌شک فردی که دانش خود را از سه معصوم آموخته باشد در گفتار ثقه و در رفتار و کردار نیز قابل الگوگیری است.

ادریس بن حسین اشعری قمی

این راوی ثقه شمرده می‌شود، نزد امام‌رضا(ع) شرفیاب می‌شود و به فراگیری دانش می‌پردازد و از آن حضرت روایت می‌کند.

ادریس بن یقین

وی اهل خراسان و از یاران امام رضا(ع) است. پیش از امام رضا(ع) نیز چندی به محضر حضرت موسی بن جعفر(ع) می‌رسد و از آن حضرت بهره‌ می‌گیرد، اما بیشترین دوران بهره‌گیری او نزد امام‌رضا(ع) است. شیخ طوسی هم او را در شمار یاران ابوالحسن(ع) نام می‌برد.

اسحاق بن ابراهیم حضینی

در شمار یاران امام رضا(ع) است، توسط حسن بن سعید اهوازی نزد هشتمین پیشوای شیعیان می‌رسد و از آن حضرت بهره علمی و معنوی می‌برد. در زمره روات حدیث است. از امام رضا(ع) روایت می‌کند: علی بن مهزیار اهوازی و پسرش حسن بن علی اهوازی از او روایت می‌کنند. برخی وثاقتش را تأیید می‌کنند.

اسحاق بن آدم

از شیفتگان علی بن موسی الرضا(ع) در شهر قم به شمار می‌رود. کتابی هم داشته که در حال حاضر در دست نیست. محمد بن ابی‌الخطاب آن را روایت می‌کند. به گفته ابوالعباس فضل بن حسان دالانی، کتاب اسحاق ابن آدم، مورد نقل محمد بن الحسین بن ابی‌الخطاب نیز هست.

منابع: کتب خلاصة الاقوال، قاموس الرجال و اعیان الشیعه و ensani.ir

- سؤال

نهایت جاودانگی چیست؟ آیا بهشت تنها پاداش است و یا هدف لذت بردن آدمی است؟

- پاسخ

در دنیا جاودانگی گاهی حقیقی است و گاهی پنداری؛ امّا جاودانگی پنداری آن است که انسان‌های کم ظرفیت هنگامی که به جایی رسیدند و برتری مختصری از نظر مقام و ثروت بر دیگران یافتند، گرفتار بلای غرور می‌شوند. نخست سعی می‌کنند امکانات خود را به رخ دیگران بکشند و آن را وسیله برتری‌جوئی قرار دهند؛ این همان است که قرآن با جمله «أَنَا أَکْثَرُ مِنْکَ مالاً وَ أَعَزُّ نَفَراً» از آن یاد کرده است عشق و علاقه آنها به دنیا کم‌کم پندار جاودانگی آن را در نظرشان مجسم می‌سازد و فریاد «ما أَظُنُّ أَنْ تَبِیدَ هذِهِ أَبَداً» «گمان نمی‌کنم این خوشی‌ها را پایانی رقم زند» را سر می‌دهند ایمان به جاودانگی دنیای مادّی چون تضاد روشنی با رستاخیز دارد نتیجتاً به انکار معاد می‌انجامد و معتقدان به آن «وَ ما أَظُنُّ السَّاعَةَ قائِمَةً» «گمان نمی‌کنم قیامتی در کار باشد» می‌گویند. [۱]

این پندار جاودانگی است. نه جاودانگی حقیقی امّا جاودانگی حقیقی این است که انسان رنگ الهی به خود بگیرد زیرا جاودانگی بدون متصل شدن به خدا امکان ندارد زیرا تمام جهان طبیعت روزی فانی خواهد شد و قرآن می‌فرماید: «کُلُّ مَنْ عَلَیْها فانٍ وَ یَبْقی وَجْهُ رَبِّکَ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ» [۲] طبیعت این جهان مادّی فنا و نابودی است محکم‌ترین بناها و بادوام‌ترین حکومت‌ها، قوی‌ترین انسان‌ها، و هر چیز که مستحکم‌تر از آن یافت نمی‌شود سرانجام کهنه و فرسوده و نابود می‌شود و همه بدون استثنا فناپذیرند امّا اگر بتوان این موجودات را به نحوی با ذات پاک خداوند پیوند داد و برای او و در راه او به کار انداخت رنگ جاودانگی به خود می‌گیرند؛ چراکه ذات پاکش ابدی است و هر چیز که نسبتی به او دارد رنگ جاودانگی و ابدیت می‌یابد اعمال صالح ابدی هستند.

شهیدان حیات جاودان دارند پیامبران و امامان و دانشمندان راستین مجاهدان راه حق تاریخشان توأم با ابدیت است چرا که همه رنگ الهی دارند. [۳] پس در دنیا هر چیزی که در رابطه با خدا باشد و اتصال به خداوند پیدا کند جاودانگی پیدا می‌کند چون خداوند جاوید است و امّا در آخرت همه چیز جاودانه است و جهان پس از مرگ جهانی است جاودانه و بهشتیان در بهشت جاودانه می‌مانند و جهنمیان در جهنم.

ابی‌بصیر از امام باقر ـ علیه‌السّلام ـ نقل می‌کند که فرمود وقتی اهل‌بهشت داخل بهشت می‌شوند و اهل جهنم به آتش درمی‌آیند مرگ را به صورت گوسفندی درمی‌آورند و بین بهشت و دوزخ سر می‌برند و می‌گویند دیگر برای احدی مرگ نیست و هرکس تا ابد در جای خود هست، در این هنگام اهل‌بهشت می‌گویند آیا دیگر ما نمی‌میریم مرگ ما همان مرگ اول بود؟ و آیا ما عذاب نمی‌شویم؟ راستی این چه رستگاری عظیمی است و برای چنین مقامی شایسته است تلاش‌گران تلاش کنند، علاّمه طباطبائی می‌فرماید: سر بریدن مرگ به صورت گوسفند در روز قیامت از روایات معروف بین شیعه و اهل‌سنت است و این در حقیقت تمثیلی است از جاودانگی زندگی آخرت. [۴]

پس نهایت جاودانگی این است که انسان رنگ الهی پیدا کند که در آن صورت است که انسان از خدا راضی است و خدا از انسان که در سورة مبارکه مائده آمده است «رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ» [۵] هم خداوند از آنها خشنود است و هم آنها از خدا خشنود خواهند بود.

به این ترتیب کافران و مشرکان در جهنم جاویدانه خواهند بود و بهشتیان در بهشت جاویدانه خواهند بود و جاودانگی انسان در خشنودی خداست و این‌که انسان احساس کند که مولا و محبوب و معشوق و معبودش از او راضی است و نشانه این رضا و خشنودی آن است که هرچه از مواهب در تصور می‌گنجد یا نمی‌گنجد به او عنایت فرموده است.

امّا این‌که آیا بهشت تنها پاداش است؟ و یا هدف لذت بردن آدمی است؟

باید گفت که بهشت پاداش است برای مؤمنان و پاداشی که آخرین درجه لذت را نیز از آن می‌توان برد امّا لذت انواع و اقسامی دارد.

لذات مادّی و لذات معنوی و لذات مادّی نیز یک وقت از خورد و خوراک است و گاه از غریزه‌های دیگر مانند غریزه جنسی و امثال آن؛ امّا برترین لذت‌ها لذات معنوی است که قابل مقایسه با لذات مادّی نیست و این لذت معنوی از لقاء‌الله و همنشینی با انبیاء و اولیاء الهی به دست می‌آید.

چنانکه امام خمینی می‌فرماید: برترین مرتبة بهشت بهشت لقاء است که اعلا مرتبه بهشت است و آخرین مرتبة بهشت، لقاءالله است و آن جایی است که غیراز انسان هیچ کس راه ندارد فقط انسان راه دارد، وصول به لذّات جمال الهی و رسیدن به بهجت‌های (سرور) انوار سبحات غیر متناهی که عبارت است از جنّت لقاء و این مرتبه یعنی جنّت لقاء از مهمات مقاصد اهل معرفت و اصحاب قلوب است و دست آمال نوعاً از آن کوتاه است و اوحدی از اهل معرفت به سعادت این شرف مشرفند. [۶]

و بالاترین لذت‌ها این است که انسان احساس کند خداوند تبارک و تعالی از او راضی است این احساس رضایت آنچنان نشاطی به انسان می‌بخشد که با هیچ چیز برابر نیست آری لذت درک رضای محبوب از بالاترین لذات معنوی است لذتی است آمیخته با احساس شخصیت و ارزش وجودی؛ چراکه اگر ارزش و شخصیتی نداشت از سوی محبوب بزرگش پذیرفته نمی‌شد قرآن کریم کراراً به این نکته لطیف اشاره کرده و بر آن تکیه نموده است در آیه ۵ سورة آل‌عمران بعد از ذکر باغ‌های سرسبز بهشتی و همسران پاک و پاکیزه می‌افزاید (و رضوانٌ من الله) برای پرهیزکاران خشنودی خداوند است، این نعمتی است برتر از همة آنها در یک جمله کوتاه و سربسته بیان شده است.

در آیه ۷۲ سورة توبه از این مسأله کمی پرده بالاتر می‌زند و بعد از بیان شمّه‌ای از نعمت‌های مادّی بهشت از جمله باغ‌های پرطراوتی که نهرها از زیر درختانش جاری است و همچنین مسکن‌های پاکیزه بهشتی می‌افزاید: «وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَکْبَرُ» رضا و خشنودی خدا از همة اینها برتر است سپس آیه را با این جمله پایان می‌دهد «ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ» پیروزی بزرگ همین است تعبیر به اکبر و همچنین «ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ» به خوبی نشان می‌دهد که هیچ موهبتی از مواهب الهی به این پایه نمی‌رسد به گونه‌ای که جمله اخیر که مفهوم حصر را در بردارد می‌گوید: پیروزی بزرگ همین است و بس و ما هیچ‌یک از مواهب مادّی جهان دیگر را نمی‌توانیم در این قفس دنیا و محیط محدود در فکر خود ترسیم کنیم تا چه رسد به آن نعمت بزرگ روحانی و معنوی یعنی رضوان‌الله. [۷]

پی نوشت ها:

[۱] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات اسلامیه، ج ۱۲، ص ۴۳۹.

[۲] . الرحمن/ ۲۶ـ۲۷.

[۳] . تفسیر نمونه، ج ۱۱، ص ۳۹۰.

[۴] . طباطبائی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، انتشارات اسماعیلیان، ج ۱۷، ص ۲۱۵.

[۵] . مائده/ ۱۱۹.

[۶] . رحیم‌پور، فروغ السادات، معاد از دیدگاه امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص ۲۹۷.

[۷] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر موضوعی پیام قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج ۹، ص ۲۹۳ـ۲۹۵.

* رأفت

واژه (رأفـت) بـا واژه (رحـمـت) تـقـریـبـاً مـترادف و به معنای مهربانی و خوبی نسبت به دیـگـران اسـت. رحـمـت اگـر صـفـت خـداونـد سـبـحـان قـرار گـیـرد بـه مـعـنـای نـعـمـت بـخشی و تفضّل خواهد بود و اگر درباره انسان به کار رود معنای دلسوزی و ملاطفت دارد.۶۷

رأفت و رحمت الهی ، به طور عام شامل همه انسان ها می شود؛

(اِنَّ اللّهَ بِالنّاسِ لَرَءُوفٌ رَحیمٌ)۶۸

همانا خداوند نسبت به مردم رحیم و مهربان است .

و به شکل ویژه ، مؤمنان را در برمی گیرد:

(..اِنَّهُ بِهِمْ لَرَءُوفٌ رَحیمٌ)۶۹

خداوند نسبت به آنها (پیامبر، مهاجرین ، انصار و پیروان پیامبر) مهربان و رحیم است .

از سوی دیگر رأفت و مهربانی بی شائبه رسول اکـرم (ص) هـمـواره دل و روح مـؤمـنـان واقـعـی را مـی نـوازد و دل رحـیـم و دریـایـی آن بـزرگوار، کم ترین ناراحتی پیروان خویش را بر نمی تابد و رنج امّت ، نخست روح لطیف او را آزرده می سازد:

(لَقـَدْ جـأکـُمْ رَسـُولٌ مـِنْ اَنـْفـُسـِکـُمْ عـَزیـزٌ عـَلَیـْهِ مـا عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنینَ رَءُوفٌ رَحیمٌ)۷۰

بـی تـردیـد، پـیـامـبـری از خـود شـمـا به سویتان آمد که بر او سخت گران است شما در رنج بیفتید، بر هدایت شما حریص و نسبت به مؤمنان ، مهربان و رحیم است.

رأفت مؤمنان نسبت به یکدیگر

مـؤمـنـان هـمـواره از دو مـحور خدا و پیامبر، مورد رأفت و مهربانی اند؛ خداوند از دریای بیکران رحـمـت و نـعـمت خویش ، بدانان تفضّل و انعام می کند و دمادم فیض ربوبی بر مؤمنان فرو می ریـزد و رسـول خـدا(ص ) نـیـز بـا دلی رؤوف و مـهـربان ، مردم را برای یافتن طریق سعادت راهـنـمـایـی مـی کـنـد و پـر واضـح اسـت کـه هـیـچ گـونـه بـخـل و تـنـگ چشمی به دریای رحمت الهی و حریم مقدس نبوی راه ندارد، همچنین فرشتگان مقرّب الهـی نـیـز گـاه و بیگاه برای سعادت و بهروزی مؤمنان ، دست به دعا بر می دارند و چنین می سرایند:

(...رَبَّنـا وَسـِعـْتَ کـُلَّ شـَیْءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذینَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبیلَکَ وَقِهِمْ عَذابَ الْجَحیمِ)۷۱

پـروردگـارا تـو بـا رحـمـت و دانـش خویش بر همه چیز احاطه داری ، بنابراین ، کسانی را که توبه کرده و راه تو را دنبال می کنند، بیامرز و آنان را از عذاب دوزخ نگه دار.

بر این اساس ، مؤمنان از زمین و آسمان ، مورد عنایت و رأفت قرار دارند و در سلوک الی اللّه و پیمودن راه تکامل ، غرق نعمت و رحمتند، از این رو در میان خویش نیز باید رشته رأفت و رحمت را بـرقـرار و مـحـکـم سـازنـد و نـسـبـت بـه یکدیگر مهربان و دلسوز باشند؛ سعادت و کامیابی هـمـدیـگـر را طـلب کـنـنـد، بـرادرانـه در رفـع مـشـکـلات هـم بـکـوشـنـد و دل خود را از محبت به دیگران مالامال سازند و خشم و نفرت خویش را ارزانی ضد خدایان نمایند.

چنین امری هم سفارش قرآن و روایات و هم خواست فطرت انسانی است:

الف ـ دیدگاه قرآن

قرآن کریم، ویژگی مهمّ پیروان واقعی اسلام را مهربانی نسبت به یکدیگر و تنفّر و انزجار از دشمنان اسلام دانسته می فرماید:

(مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ ...)۷۲

محمّد(ص) فرستاده خداست و کسانی که با او هستند، بر کفار سختگیر و با همدیگر مهربانند.

پیشوای ششم در توضیح این آیه فرموده است:

بـر مـسـلمـانـان لازم است که در پیوند و همکاری بر مهربانی و مواسات با نیازمندان و عطوفت نسبت به یکدیگر تلاش کنند تا چنین شوند که خداوند در این آیه فرموده است .۷۳

پیام لطیف این آیه آن است که اگر کسی ادّعای مسلمانی کند، ولی نسبت به مؤمنان رؤوف نباشد یـا نـسـبـت بـه دشـمنان آنان کینه و دشمنی نورزد، در واقع مسلمان نیست و در ایمان چنین افرادی بـایـد تـردیـد کـرد.

ایـن مـطلب تحت عناوینی چون (توّلی و تبّری ) ـ در فروع دین و (حبّ و بـغـض فـی اللّه ) ـ در اخـلاق اسـلامـی ـ و... مـطـرح اسـت و هـرگـز قابل خدشه نیست .

از سوی دیگر، دوستی و مودّت مؤمنان با تقوا عطیّه ای الهی شناخته شده و در قرآن آمده است :

(اِنَّ الَّذینَ امَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدّاً)۷۴

مـسـلّمـاً کـسـانـی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام می دهند، به زودی خداوند رحمان برای آنان محبتی در دل ها قرار می دهد.

و با صراحت می فرماید:

(لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الاْ خِرِ یُوادُّونَ مَنْ حادَّ اللّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا ابائَهُمْ اَوْ اَبْنأهُمْ أوْ إِخْوانَهُمْ أوْ عَشیرَتَهُمْ...)۷۵

هـیـچ گـروهـی را نـیـابـی کـه بـه خـدا و روز بـازپـسـین ایمان دارند و کسانی را که با خدا و رسـولش مـخـالفت کرده اند دوست بدارند. گر چه پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشان آنها باشند!

ب ـ دیدگاه معصومین علیهم السلام

مـعـصـومـیـن عـلیـهـم السـلام نیز بر ضرورت دوستی و محبت مؤمنان تأکید دارند وآن را لازمه مسلمانی می شمارند؛

رسول اکرم (ص )، خیر و سعادت امّت را در گرو محبت و مهربانی دانسته ، می فرماید:

(لا تَزالُ اُمَّتی بِخَیْرٍ ما تَحابُّوا...)۷۶

امّت من مادامی که همدیگر را دوست داشته باشند، در خیر و خوشی هستند.

و در سخنی دیگر فرمود:

(اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ رَحیمٌ یُحِبُّ کُلَّ رَحیمٍ)۷۷

براستی که خداوند بزرگ ، مهربان است و هر انسان مهربانی را دوست دارد.

امام صادق (ع) به یاران خویش چنین سفارش می کرد:

(اِتَّقـُوا اللّهَ وَ کـُونـُوا اِخـْوَةً بـَرَرَةً مـُتـَــحـابـّینَ فِی اللّهِ، مُتَواصِلینَ، مُتَراحِمینَ، تَزاوَرُوا وَ تُلاقُوا...)۷۸

تـقـوای الهـی پـیـشـه کـنـیـد و بـرادران خـوبـی بـاشـیـد، بـه خـاطـر خـدا دوسـتـدار یـکدیگر، مـتصل و مرتبط به هم و نسبت به هم مهربان باشید، به زیارت یکدیگر بروید و با هم دیدار کنید.

ج ـ خواست عقل و فطرت

فـطـرت پـاک و عـقـل سیلم نیز بر صفت زیبای مهربانی و غمخواری انسان ها نسبت به یکدیگر صـحـّه مـی گـذارد و کـیـنـه تـوزی و بـی مـهـری نـسـبـت بـه هـمـکـیـشـان را تـوبـیـخ مـی کـنـد رسول گرامی اسلام (ع )، لازمه خردناب را چنین بیان می کند:

(رَأسُ الْعـَقـْلِ بـَعـْدَ الدّیـنِ التَّودُّدُ اِلَی النـّاسِ وَ اصـْطـِنـاعُ الْخـَیـْرِ اِلی کـُلِّ اَحـَدٍ؛ بـَرٍّوَ فاجِرٍ)۷۹

اوج خـردمـنـدی پـس از دیـنداری ، دوستی با مردم و نیکوکاری نسبت به هر فردی است ؛ [خواه آن فرد] نیکوکار باشد یا بدکار.

امیرمؤمنان (ع) نیز در سخنان نغزی به تشریح جنبه عقلانی دوستی و مهربانی پرداخته ، می فرماید:

(مَنْ لَمْ یَرْحَمْ لَمْ یُرْحَمْ)۸۰

هر کس مهربانی نکند، مهربانی نمی بیند.

این یک قاعده عقلی است که اگر افراد یک جامعه مهربان و دلسوز باشند، همه نسبت به یکدیگر غـمـخـوار و بـا عـاطـفـه مـی شـونـد در نـتـیـجـه هـر کـس در حـالی کـه خـود دل رحـم و رؤ وف اسـت ، مـورد لطـف و مـهـربـانی دیگران نیز واقع می شود. چنانکه عکس آن نیز صادق است .

همان حضرت فرمود:

(کَما تَرْحَمُ تُرْحَمُ)۸۱

همان گونه که مهربانی کنی ، مهربانی می بینی .

نـکـته دیگری را که امام بدان اشاره کرده است ، اثر وضعی بی رحمی و خشونت به انسان ها و بـی تـفاوتی در برابر غم دیگران است که به طور طبیعی و در قالب یک سنّت الهی ، ظهور می کند و عقل سالم نیز بدان دست می یابد و آن اینکه :

(مَنْ لَمْ یَرْحَمِ النّاسَ مَنَعَهُ اللّهُ رَحْمَتَهُ)۸۲

هر کس به مردم ، رحم نکند، خداوند رحمتش را از او دریغ می دارد.

اولویت ها

گـر چـه رأفت و مهربانی در مرحله نخست باید عمومی و فراگیر باشد، ولی افراد جامعه از نـظر نیاز به لطف و دلسوزی ، یکسان نیستند و بدیهی است آنان که در کشاکش روزگار، بیش از دیگران سختی و ستم را متحمل شده اند، بیشتر به محبت نیازمندند.

به تعبیر امام علی (ع ):

(اَوْلَی النّاسِ بِالرَّحْمَةِ الْمـُحْتاجُ اِلَیْها)۸۳

سزاوارترین مردم به مهربانی ، نیازمند به آن است .

از نظر روایات ، برخی از کسانی که از چنین اولویتی برخوردارند، عبارتند از:

۱ـ دانشمندی که قدرش مجهول باشد و همچون نادانان با او رفتار شود.

۲ـ بزرگواری که گرفتار انسان پستی شده باشد.

۳ـ نیکوکاری که زیر دست بدکاران قرار گرفته است .

۴ـ عزیزی که خوار گشته است .

۵ـ ثروتمندی که فقیر شده باشد.

امیرمؤمنان (ع ) درباره سه دسته اول فرموده است :

(اَحَقُّ النّاسِ بِالرَّحْمَةِ عالِمٌ یَجْری عَلَیْهِ حُکْمُ جاهِلٍ وَ کَریمٌ یَسْتَوْلی عَلَیْهِ لَئیمٌ وَ بِرُّ تَسَلَّطَ عَلَیْهِ فاجِرٌ)۸۴

سـزاوارتـریـن مردم به ترّحم، دانشمندی است که حکم جاهلی بر وی اجرا گردد [یا جاهلی بر او حـکـم راند] و بزرگواری که انسانی پست بر او دست یافته ، و نیکوکاری که بدکاری بر او چیره گشته است .

امام صادق (ع ) درباره سه دسته آنها می فرماید:

(اِنـّی لاََرْحَمُ ثَلاثَةً وَ حَقُّ لَهُمْ اَنْ یُرْحَمُوا؛ عَزیزٌ اَصابَتْهُ مَذَلَّةٌ بَعْدَ الْعِزِّ وَ غَنِیُّ اَصابَتْهُ حاجَةٌ بَعْدَ الْغِنی وَ عالِمٌ یَسْتَخِفُّ بِهِ اَهْلُهُ وَ الْجَهَلَةُ)۸۵

مـن به سه دسته ترحّم می کنم و سزاوار ترحّم هم هستند: عزّتمندی که پس از عزّت ، خواری ای بـه او روی آورده وتـوانـگـری کـه پـس از دارایـی ، نـیـازمـنـدی نـصـیبش گشته و دانشمندی که نزدیکان و نادانان او را بی قدر کرده اند.

۶ـ پـدر و مـادر: قـرآن مـجید، مهربانی همراه با تکریم و احترام را نسبت به پدر و مادر واجب می داند:

(وَاخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانی صَغیراً)۸۶

بـال تـواضـع را از [روی ] محبت برای آن دو بگشا و بگو: پروردگارا به آن دو رحم کن چنانکه مرا در کوچکی پرورش دادند.

۷ـ کودکان : امام علی صلوات اللّه علیه می فرماید:

(اِرْحَمْ مِنْ اَهْلِکَ الصَّغیرَ وَ وَقِرِّ الْکَبیرَ)۸۷

به کودکان خاندانت ترحّم کن و بزرگان را احترام نما.

۸ـ گـنـاهـکـاران : ایـن گروه نیز به سبب از دست دادن ارزش های واقعی و انسانیت خویش ، شاید بیش از دیگران قابل ترحم باشند و نیکان و پاکان باید با دلسوزی و مهربانی ، این محروم شـدگـان از مـعـنـویت ها را بیشتر رسیدگی کنند و آنان را به سوی سعادت و راه مستقیم رهنمون گردند. امیرمؤمنان (ع ) دراین باره نیز می فرماید:

اِنَّمـا یـَنـْبـَغـی لاَِهـْلِ الْعـِصـْمـَةِ وَ الْمـَصـْنـُوعِ اِلَیـْهـِمْ فـِی السَّلامـَةِ اَنْ یـَرْحـَمـُوا اَهْلَ الذُّنُوبِ وَ الْمَعْصِیَهِ)۸۸

هـمـانـا شـایـسـتـه اسـت کـه خـویـشـتـن دارانِ از مـعـصیت و سلامت یافتگان [از گناه و زشتی] به اهل گناه و معصیت ترحّم کنند.

پی نوشت ها:

۶۷ ـ مفردات ، راغب اصفهانی ، واژه های رأف و رحم .

۶۸ ـ بقره (۲)، آیه ۱۴۳.

۶۹ ـ توبه (۹)، آیه ۱۱۷.

۷۰ ـ همان ، آیه ۱۲۸.

۷۱ ـ غافر(۴۰)، آیه ۷.

۷۲ ـ فتح (۴۸)، آیه ۲۹.

۷۳ ـ اصول کافی ، ج ۲، ص ۱۷۴.

۷۴ ـ مریم (۱۹)، آیه ۹۶.

۷۵ ـ مجادله (۵۸)، آیه ۲۲.

۷۶ ـ بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۳۹۹.

۷۷ ـ همان ، ص ۳۹۴.

۷۸ ـ اصول کافی ، ج ۲، ص ۱۷۵.

۷۹ ـ بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۳۹۲.

۸۰ ـ شرح غررالحکم ، ج ۵، ص ۲۴۵.

۸۱ ـ همان ، ج ۴، ص ۴۲۳.

۸۲ ـ همان ،ج ۵، ص ۴۰۹.

۸۳ ـ شرح غررالحکم ، ج ۲، ص ۴۱۱.

۸۴ ـ همان ، ص ۴۳۱.

۸۵ ـ بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۴۰۵.

۸۶ ـ اسرأ(۱۷)، آیه ۲۴.

۸۷ ـ بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۹۹.

۸۸ ـ نهج البلاغه ، خطبه ۱۴۰، ص ۴۲۸.

حضرت هر سه روز یک بار قرآن را ختم می کرد و آنگاه می فرمود: اگر می خواستم زودتر از سه روز آن را به پایان برسانم، می توانستم «اما نخواستم چنین کنم.» زیرا در موقع تلاوت به هر آیه که می رسیدم در آن فکر و اندیشه می کردم که درباره چه چیزی و در چه زمانی نازل شده است.

قرآن در زندگی امام رضا علیه السلام

عشق فراوان امام رضا علیه السلام به کتاب خدا او را بر آن داشت تا نخست در زندگی فردی اش از آن بهره ببرد. نه زمان برای او مطرح بود و نه مکان و نه روز و شب که موارد زیر بهترین گواه این مدعا است:

هر سه روز یک بار ختم قرآن

ابوذکوان عشق زائد الوصف امام رضا علیه السلام به قرآن کریم را این چنین توصیف کرده است:

حضرت هر سه روز یک بار قرآن را ختم می کرد و آنگاه می فرمود: اگر می خواستم زودتر از سه روز آن را به پایان برسانم، می توانستم «اما نخواستم چنین کنم.» زیرا در موقع تلاوت به هر آیه که می رسیدم در آن فکر و اندیشه می کردم که درباره چه چیزی و در چه زمانی نازل شده است. بدین جهت در هر سه روز یک بار قرآن را به پایان می رسانم. [۱]

قرآئت قرآن در بستر خواب

عشق فراوان امام رضا علیه السلام به این کتاب آسمانی او را بر آن داشت تا علاوه بر روز، در شب نیز قرآن بخواند و حتی آیات زیادی را در آستانه خواب و در رختخواب تلاوت می کرد.

رجاء بن أبی الضحّاک که گزارشی از سفر امام داده چنین گوید:

امام به هنگام خواب در رختخواب خویش فراوان قرآن می خواند و هرگاه به آیه ای می رسید که در آن یادی از بهشت یا جهنّم آمده بود، گریه می کرد و از خداوند بهشت را درخواست می نموده و از آتش جهنم به او پناه می برد. [۲]

هزار ختم قرآن در یک پیراهن

شیخ طوسی در کتاب امالی به سند خود از علی بن علی فرزند برادر دعبل خزاعی نقل کرده که در سال ۱۹۸ ق. همراه برادرم دعبل خدمت امام رضا علیه السلام رسیدیم و تا پایان سال ۲۰۰ ق. در محضرش اقامت داشتیم و سپس به قم رفتیم. بعد از آن که امام رضا علیه السلام به برادرم دعبل پیراهن پشمینة سبز رنگی به همراه انگشتری که نگینش عقیق بود، هدیه کرد، همچنین به او درهم هایی که نام آن حضرت بر آن نقش بسته بود، مرحمت نمود و به او فرمود: ای دعبل به قم برو که در آنجا سود و بهره خواهی یافت. و به او یادآور شد: از این پیراهن به خوبی محافظت کن که من در این پیراهن هزار شب هزار رکعت نماز خوانده ام و هزار مرتبه قرآن را در آن ختم کرده ام. [۳]

قرائت سُوَر گوناگون در نماز

امام رضا علیه السلام در نمازهای واجب و مستحب در شب و روز از سوره های متنوع و گوناگونی استفاده می فرمود و قرائت می کرد.

رجاء بن أبی الضحاک که در سفر امام از مدینه تا مرو همراه آن حضرت بوده، در گزارشی مفصل به این مسأله اشاره کرده است:

امام رضا علیه السلام در اول ظهر شش رکعت نماز مستحبی می خواند که پس از سوره حمد سوره های یا ایها الکافرون و قل هو الله احد ر می خواند و در دور رکعتی که پس از نماز جعفر طیار می خواند از سوره های ملک و هل أتی استفاده می کرد. و همچنین در رکعت وتر سوره های قل أعوذ برب الفلق و قل أعوذ برب النّاس را تلاوت می کرد.

و در نمازهای واجب خود پس از سوره حمد از سوره های انا انزلناه فی لیلة القدر و همچنین در ظهر جمعه سوره جمعه و سوره منافقین و در نماز عشاء در شب جمعه سوره سبّح و در نماز صبح روز دو شنبه و پنج شنبه در رکعت دوم پس از حمد سوره غاشیه را تلاوت می فرمود. [۴]

۲. اذکار امام پس از تلاوت برخی سوره ها

محدّثان و راویان حدیث نقل کرده اند که امام رضا علیه السلام پس از تلاوت برخی آیات قرآنی و یا در پایان برخی از سوره های قرآن به طور آهسته یا بلند جملاتی را بر زبان جاری می کردند که بخشی از آنها را رجاء بن أبی الضحاک برای ما نقل کرده است.

وی می گوید: امام رضا علیه السلام در تمام نمازهای خود در شبانه روز بسم الله الرحمن الرحیم را بلند می گفت و هرگاه آیه قل هو الله أحد را تلاوت می کرد، پس از آن آهسته می گفت: الله أحد و هر گاه سوره توحید را به پایان می رساند سه مرتبه می فرمود: کذلک الله ربّنا.

و اگر سوره جحد را می خواند آهسته می فرمود: یا ایهاالکافرون، و وقتی از تلاوت سوره فارغ می شد می فرمود: ربی الله و دینی الاسلام.

و هرگاه سوره والتین والزیتون را تلاوت می کرد در پایان می فرمود: بلی و أنا علی ذلک من الشاهدین. و هرگاه سوره لااقسم بیوم القیامة را تلاوت می کرد در پایان می فرمود: سبحانک اللهم بلی. و به هنگام تلاوت سوره جمعه می فرمود: قل ما عند الله خیر من اللهو و من التجارة للذین اتقوا والله خیر الرّازقین.

و هرگاه از سوره حمد فارغ می شد می فرمود: الحمد لله ربّ العالمین، و اگر سوره سبّح اسم ربک الأعلی. و نیز اگر به آیه یا ایهاالذین آمنوا می رسید، آهسته می فرمود: لبیک اللهم. [۵]

۳. تکیه گاه کلام امام رضا علیه السلام

امام رضا علیه السلام در تمام زمینه ها و مسائل دینی و علمی و عقیدتی و فقهی از این کتاب آسمانی و این منبع پر فیض الهی کاملاً بهره می برد. و در هر سخن یا بیان به کلام الله مجید تکیه کند. صدوق در امالی از ابوذکوان از ابراهیم بن ابی العباس نقل کرده که می گفت: ندیدم چیزی را از امام رضا علیه السلام بپرسند که جوابش را نداند؛ بلکه جواب همه چیز را می دانست و نیز داناتر از او به زمان خویش را هرگز مشاهده نکردم.

مأمون پیوسته با پرسش های گوناگون خود امام را می آزمود؛ اما ایشان به همه پرسش های وی جواب می داد. تمام گفته های امام رضا علیه السلام و پاسخ های وی برگرفته از قرآن کریم بود. [۶]

قرآن در زندگی امام رضا علیه السلام

قرآن کریم در بین مسلمانان آنقدر رفیع است که هیچ کس نمی تواند در برابر آن بی اهمیت باشد چه رسد به مقام منیع امامت که خود حافظ دین و حامی کتاب خداست. امام رضا علیه السلام در ابعاد گوناگون از جمله بعد اجتماعی به رهنمودهای قرآن عنایت داشته اند: حضرت از آحاد ملت اسلامی خواسته تا اهمیت بیشتری به قرآن کریم داده و موارد زیر را در زندگی خود اعمال کنند.

اهتمام به قرآن

امام رضا علیه السلام با سفارش به یاران خود از جمله ریان به وی فرمود: کلام الله لا تجاوزه و لا تطلبوا الهدی فی غیره فتضلّوا؛ قرآن سخن خداست، از مرز او تجاوز نکنید و هدایت را جز در پرتو قرآن نجویید و در غیر این صورت گمراه خواهید شد. [۷]

تلاوت کتاب خدا

شیخ صدوق در کتاب عیون اخبار الرضا به سند خود از حضرت امام رضا علیه السلام از پدران خود از رسول خدا نقل کرده که پیامبر۶فرمود: شش چیز از مروّت و جوانمردی است، سه کار در حضر و سه نوع رفتار در سفر. اما در وطن، اوّل، تلاوت کلام الله مجید؛ و دوم، آباد کردن مساجد؛ و سوم، اتحاد برادران در راه خدمت به جامعه. و امّا آن سه امر که در سفر است: اوّل، زاد و توشه را بی دریغ در اختیار همسفران گذاشتن؛ و دوم، حُسن خلق؛ و سوم، مزاح و شوخی بدون آمیختن با هیبت. [۸]

قرائت قرآن با صوت و ترتیل

قرآن زیبا است و هرچه به زیبایی اش کمک کند، بسیار پسندیده است. از جمله این که قرآن را باید با صدای رسا و صوت حسن قرائت نمود.

امام رضا علیه السلام از پدرانش از رسول خدا۶ نقل می کند: حسّنوا القرآن بأصواتکم، فانّ الصوت الحسن یزید القرآن حسناً؛ قرآن را با صوت نیکو زینت دهید، زیرا که صدای نیکو بر زیبایی قرآن می افزاید. [۹]

قرائت قرآن در ماه رمضان

محدث نوری از کتاب فقه الرضا در باب روزه آورده است که امام رضا علیه السلام فرمود: و أکثر فی هذا الشهر المبارک من قراءة القرآن والصلاة علی رسول الله۶؛ در این ماه شریف قرآن زیاد بخوان و فراوان بر رسول خدا صلوات و درود بفرست. [۱۰]

همچنین از پدران خود از علی علیه السلام از رسول خدا نقل می کند که فرمود: من تلافیه (شهر رمضان) آیه من القرآن، کان له مثل أجر من ختم القرآن فی غیره من الشهور؛ کسی که یک آیه از قرآن در ماه رمضان بخواند مانند یک ختم قرآن است در ماه های دیگر. [۱۱]

ختم قرآن در مکه مکرّمه

علامه محدّث نوری در کتاب مستدرک آورده که در برخی از نسخه های فقه رضوی از امام رضا علیه السلام آمده است که فرمود: فإن قدرت أن لاتخرج من مکه حتی تختم القرآن فافعل فإنه یستحبّ؛ اگر می توانی از مکه خارج نشوی تا قرآن را در آنجا ختم کنی، این کار را انجام بده؛ زیرا بسیار شایسته است. و این کار، یکی از مستحبّات می باشد. [۱۲]

۲. رهنمود های اخلاقی

امام رضا علیه السلام با الهام از کتاب خدا، درس های اخلاقی خود را برای جامعه اسلام بویژه به منتسبان به اهل بیت بیان می فرمود.

امام علیه السلام با بیان آیات مربوطه به دیگران گوش زد می کرد که هرگز انتساب به پیامبر یا امام بدون توجه به عمل و پیروی از خدا باعث نجات انسان نخواهد بود. فریب برخی از گفتارها را نخورده و راه صلاح را در پیش گیرند.

گفت و گو با زید بن موسی

صدوق در عیون به سند خود از یاسر خادم نقل کرده: در زمانی که امام رضا علیه السلام در خراسان بود برادرش زید بن موسی در مدینه شورش کرد و دست به آتش سوزی و ویرانی و کشتار زد. بدین جهت او را زیدالنّار می گفتند.

مأمون عباسی دستور جلب او را صادر کرده بدین جهت زید را اسیر و به سوی مأمون بردند. مأمون گفت: زید را به نزد امام رضا ببرند.

یاسر گوید: وقتی زید را به نزد امام وارد کردند، حضرت به او فرمود: ای زید! ایا گفتار فرومایگان اهل کوفه تو را فریب داده که فاطمه دامان خود را پاک نگه داشت پس خداوند آتش را بر ذرِّیه اش حرام کرد.

خیر چنین نیست. این گفتار فقط درباره امام حسن و امام حسین علهیماالسلام  است. پس اگر در خود می بینی که گناه کنی و به سوی بهشت وارد شوی و (پدرت) موسی بن جعفر خدا را اطاعت کند و داخل بهشت شود، پس تو نزد خداوند عزیزتر هستی، بدان که هیچ کس به آنچه که نزد خداوند است نمی رسد، مگر به اطاعت و پیروی از ذات حق. و اگر چنین گمانی کرده ای که با گناه و معصیت می توانی به آنها برسی زهی خیال باطل و سخت در اشتباه هستی.

زید گفت: من برادر تو و فرزند پدرت هستم!؟

امام رضا علیه السلام فرمود: تا زمانی برادر من می باشی که از خداوند اطاعت و فرمان ببری. بدان که نوح پیامبر فرمود: )رب إن ابنی من أهلی و إنّ وعدک الحق و أنت أحکم الحاکمین، فقال الله عزّوجلّ : یا نوح إنه لیس من اهلک إنه عمل غیر صالح([۱۳] پروردگارا! پسرم از خاندان من است و وعدة تو (در مورد نجات خاندانم) حقّ است و تو از همة حکم کنندگان برتری. خداوند فرمود: ای نوح! او از اهل تو نیست او عمل غیر صالحی است.

پس خداوند فرزند نوح را به دلیل گناه و معصیت از خاندان نوح بیرون شمرد. [۱۴]

دقّت در عمل به قرآن

محمد بن یحیی بن أبی عباد از عموی خود نقل کرده که از امام رضا علیه السلام چند بیت شعری شنیدم با اینکه سروده ها بسیار کم بود. آن حضرت فرمود:

کلّنا تأمل مدِّاً فی الأجل

والمنایا هنّ آفات الأجل

لا تغرَّنکَ أباطیل المنی

والزم القصد و دع عنک العلل

إنّما الدنیا کظلٍّ زائلٍ

حلّ فیها راکب ثمّ رجل

همه ما مردم آرزوی طول عمر را داریم، در حالی که مرگ آفت های آرزوها می باشد. پس آرزوهای باطل تو را فریب ندهند، و مواظب پیمودن راه باش و بهانه جویی ها را کنار بگذار؛ بدانکه دنیا همانند سایه از بین رفتنی است، همانند سواری است که برای لحظاتی توقف کند و سپس آنجا را ترک گوید.

گوید: عرض کردم، خداوند شما را عزیز بدارد، این اشعار از کیست؟

امام فرمود: سروده یکی از شما عراقیان است.

عرض کردم: این اشعار را از زبان ابوالعتاهیه [۱۵] شنیدم.

حضرت فرمود: نامش را بگو و این لقب را بر زبان جاری نکن، خداوند می فرماید: )ولاتنابزوا بالالقاب([۱۶]؛ با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید.

شاید این مرد از این لقب خوشش نیاید.

معروف این است که ابوالعتاهیه به مرد کم عقل و گمراه و احمق می گویند و مقصود امام این بود که اکتفا به نام شاعر و سراینده کن و هرگز از لقبی که کسی کراهت دارد، استفاده نکن؛ چون مصداق فرمایش خدا که می فرماید باالقاب زشت یکدیگر را یاد نکنید، خواهی بود.

پی نوشت ها:

۱. امالی صدوق، ص ۶۶۰؛ بحارالانوار، ج ۴۹، ص۹۰.

۲. عیون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۱۸۲؛ بحارالانوار، ج ۴۹، ص ۹۴.

۳. امالی شیخ طوسی، ص ۳۵۹؛ بحارالانوار، ج ۴۹، ص ۲۳۸.

۴. بحارالانوار، ج ۴۹، ص ۹۴.

۵. عیون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۱۸۰؛ بحارالانوار، ج ۴۹، ص ۹۴.

۶. امالی صدوق، ص ۶۶۰؛ بحارالانوار، ج ۴۹، ص۹۰.

۷. همان، ص ۳۲۶.

۸. قرآن در احادیث اسلامی، ص ۵۹.

۹. عیون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۶۹.

۱۰. مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۲۶۷.

۱۱. فضائل الاشهر الثلاثه، ص علیه السلام ۷.

۱۲. مستدرک الوسائل، ج ۱، ص ۲۹۴.

۱۳. هود / ۴۴.

۱۴. عیون اخبارالرضا، ج ۲، ص ۲۳۴.

۱۵. نام این سراینده و شاعر اسماعیل بن قاسم، شاعر معروفی است.

۱۶. حجرات / ۱۱.

۱۷. منتهی الامال، ج ۲، ص ۲۸۰؛ بحارالانوار، ج ۴۱، ص ۱۰۷.

- اثر حق الناس در عدم پیشرفت معنوی

آیت الله نجابت نقل می کند:

وقتی که بنده مشرف شدم خدمت آسید علی آقای قاضی، فرمودند :

هر حقی که هر کس بر گردن تو دارد باید ادا کنی.

خدمت ایشان عرض کردم: «مدتی قبل در بین شاگردهایم که نزد بنده درس طلبگی می خواندند، یکی خوب درس نمی خواند. بنده ایشان را تنبیه کردم. اذن از ولیّ او هم داشتم در تربیت. در ضمن این جا هم نیست که از او طلب رضایت کنم. » می فرمودند : «هیچ راهی نداری، باید پیدایش کنی» گفتم: «آدرس ندارم» گفتند : «باید پیدا کنی»

آقای قاضی فرمودند :

«هر حقی که برگردنت باشد تا أدا نکنی باب روحانیت، باب قرب، باب معرفت باز شدنی نیست. یعنی این ها همه مال حضرت احدیت است و حضرت احدیت رضایت خود را در راضی شدن مردم قرار داده است».

سعید نمکی ظهر امروز در آیین افتتاح طرح‌های سلامت محور استان مرکزی اظهار کرد: امروز می‌خواهم یک خبر خوب به مردم بدهم اینکه اجازه مصرف واکسن ایرانی کووبرکت دیروز صادر شد.

وزیر بهداشت از صدور مجوز واکسن ایرانی از شب گذشته خبر داد و گفت: شب‌های زیادی از استرس و اضطراب چشم برهم نگذاشته‌ام، اما دیشب از ذوق این خبر نخوابیدم.

نمکی ادامه داد: به مردم قول داده‌ بودیم که اجازه نمی‌دهیم هیچ بیماری پشت درب بیمارستان‌ها سرگردان شود و نخواهیم گذاشت داروی اساسی به دست مردم نرسد، با تمام سختی‌ها ۴ هزار و۷۵۰ قلم دارو را در شرایط سخت تحریم تامین کردیم و نگذاشتیم یک عمل به دلیل فقدان داروی بیهوشی کنسل شود.

وی تصریح کرد: گاهی می‌گویم خاک بر فرق من و تمثیل من، پس از فشاری که بر اهل بیت پیامبر(ص) در حصر آب آمد، دیگر چنین تحریم سختی بر امتی روا نشد که بر این مملکت روا شد. 

وزیر بهداشت ادامه داد: از برخی کشورها درخواست داشتیم برای ساخت واکسن با ما کار کنند، ذره ذره با آنها پیش رفتیم، اما زمانی که به فاز تحقیقات رسیدند و پیشنهاد دادند در ایران تست کنند اجازه ندادیم و قبول نکردیم مردم ما تحت آزمایش واکسنی قرار گیرند.

نمکی گفت: تنها کشوری که در انتقال دانش فنی با ما کنار آمد کوبایی‌ها بودند که هم فاز یک و دو در کشور خودشان طی شد و فاز سوم را در ایران انجام دادیم، راه دیگری که رفتیم راه سبد کووکس بود.

وی افزود: متاسفیم برخی می‌گویند فلانی واکسن داشت و نخریدیم، این حرف‌ها درست نیست، پوستم از این حرف‌ها کلفت‌تر است، بی‌انصافی است که دل فرماندهان این عملیات بزرگ را در نبردی بی امان خالی کنیم.

وزیر بهداشت با بیان اینکه با خدا معامله کرده و تا دقیقه ۹۰ سربازی خواهد کرد، گفت: کار مهمی در واکسیناسیون در کشور راه افتاد، تعدادی از گروه‌ها را واکسینه کردیم، اما ناگهان بعضی‌ها واکسن را بر ما قطع کردند، بعضی‌هایی که دوست بودند چه برسد که دشمنان. 

نمکی: واکسن ایرانی کم‌ عارضه‌ترین و بی‌خطرترین واکسنی است که می‌توان نام برد

نمکی  واکسن ایرانی را کم عارضه‌ترین و موثرترین واکسن برشمرد و ادامه داد: از همان نخستین روزهای شیوع کرونا تولید واکسن داخلی در دستور کار قرار گرفت، بر تمام پلتفرم‌های دنیا کار کردیم و موفق شدیم در کمتر از یک سال به واکسن ایرانی دست پیدا کنیم که اگر در شرایطی غیر بود تولید واکنس به ۲۰ سال زمان نیاز داشت.

وی تاکید کرد:  با افتخار می‌گویم واکسنی که در ایران ساخته می‌شود کم عارضه‌ترین و بی‌خطرترین واکسنی است که می‌توان نام برد.

 وزیر بهداشت بیان کرد: روز گذشته قرار بود واکسن پاستور و واکسن مجموعه برکت مجوز مصرف اضطراری بگیرند اما واکسن پاستور به دلیل کامل نبودن دو تا از سندهای کتبی مجوز نگرفت و ما هم هیچ فشاری بر کمیته‌های ناظر وارد نکردیم. قرار است مدارک را کامل کند و هفته آینده اجازه مصرف اضطراری بگیرد.

نمکی اظهار کرد: از هفته آینده دستور توزیع دزهای آماده صادر خواهد شد و واکسن برکت به مجموعه واکسیناسیون ما افزوده خواهد شد، همچنین قرار است مجموعه پاستور هفته آینده افزوده شود واکسن‌های رازی و فخرا هم در آینده نزدیک خواهد پیوست.

به گزارش خبرگزاری فارس، واکسن ایرانی کوو ایران برکت اولین واکسن ایرانی کرونا است که با طی مراحل تست مجوز وزارت بهداشت برای مصرف را پیدا کرده است. 

طبق اعلام مدیر اجرایی فاز سوم مطالعات بالینی این واکسن در فاز سوم روی ۲۰ هزار داوطلب تست شده است. محمد مخبر گفته است تولید این واکسن تا شهریور ماه امسال به رقمی بین ۲۵ تا ۳۰ میلیون دز خواهد رسید.