مقامات مرزی پاکستان بازگشایی مشروط مرز این کشور با ایران در هفته جاری خبر دادند.

بر این اساس مرز این کشور با ایران به ویژه در مرز ریمدان روزهای شنبه، دوشنبه و چهارشنبه با رعایت موازین و پروتکل‌های بهداشتی از ساعت 8 الی 14 برای 20 دستگاه کامیون حامل مواد غذایی باز خواهد بود.

این در حالی است که طبق آخرین آمار، تعداد مبتلایان به ویروس کرونا در پاکستان به بیش از 12 هزار و 720 نفر رسیده و تاکنون 268 نفر نیز در اثر ابتلا به این بیماری جان خود را از دست داده‌اند.

هفته گذشته یک سایت خبری در کره جنوبی با انتشار گزارشی از جراحی قلب رهبر کره شمالی توجه رسانه‌های دنیا را به خود جلب کرد. پس از آن سی‌ان‌ان و رویترز به این داستان شاخ و برگ داده به بررسی احتمال مرگ وی پرداختند. عدم حضور وی در جشن‌های موسوم به "روز پسر" در چهارشنبه گذشته مدرکی است که نمی‌توان به آن بی‌توجه بود.

حال با توجه به رازآلود بودن همه امور در کره‌شمالی این سؤال در ذهن‌ها نقش بسته است که به‌راستی در صورت مرگ احتمالی کیم جونگ اون آینده قدرت در این کشور به چه‌سمتی پیش خواهد رفت؟

پس از جنگ جهانی دوم و تجزیه شبه‌جزیره کره، پیونگ‌یانگ به‌خلاف همسایه جنوبی خود که با انتخاب سبک لیبرال به ایالات متحده تکیه کرد، این کشور حکومتی بر پایه سوسیالیسم و ایدئولوژی بوم خود (جوچه) با محوریت رهبر حزب کمونیست شکل داد. پس از گذشت سالها و طرح ایده اتحاد دو کره، پیونگ‌یانگ پیشنهاد مدل کنفدراسیونی و مبتنی بر یک کشور دو دولت را مطرح کرده که حاکی از اهمیت بقای رژیم برای مقامات ارشد کره شمالی است.

مشاهده روند انتقال قدرت در این کشور نیز حاکی از توجه رهبران برای حفظ قدرت در درون خاندان بوده است. کیم ایل سونگ، رهبر اعظم این کشور از همان ابتدا به‌دقت روند انتقال قدرت به‌منظور حفظ سیستم و ایدئولوژی مورد نظر را برنامه‌ریزی کرده بود.

هرچند انتقال قدرت بین اعضای خانواده یک موضوع غیرمعمول در یک نظام سوسیالیست به‌شمار می‌رود سؤالاتی درباره احتمال حفظ این ساختار پس از مرگ بنیانگذار سیستم سیاسی کره شمالی مطرح شد اما گذر زمان و انتقال قدرت نشان داد که این خاندان به‌دقت برای آینده سیاسی خود برنامه‌ریزی کرده‌اند. در صورت احتمال جدی بودن شرایط نامساعد جسمانی کیم جونگ اون، کارشناسان گزینه‌های موجود برای جانشینی وی را مورد بررسی قرار داده‌اند.

پسری زیر سن قانونی

روند انتقال قدرت به‌صورت سنتی در نظام سیاسی کره شمالی از پدر به پسر بوده است. سرویس اطلاعاتی کره جنوبی معتقد است کیم که در سال 2009 با ری سول جو، خواننده سابق این کشور ازدواج کرده دارای سه فرزند است. مشکل اینجاست که به‌صورت رسمی هیچ اشاره‌ای به کودکان رهبر کره شمالی در رسانه‌های رسمی این کشور نشده است. تنها طبق گزارش روزنامه دونگ ایلبو کره جنوبی بزرگترین فرزند کیم جونگ اون پسری است که در سال 2010 متولد شده و مسلماً در زمان حاضر به‌واسطه سن کم شرایط در درست گرفتن قدرت را ندارد. دنیس رودمن، بسکتبالیست سابق و دوست رهبر فعلی کره شمالی که به این کشور سفر کرده در سال 2013 گفت که کیم دختری به‌نام جو آئه نیز دارد.

برادر گیتاریست

کیم جونگ چول، تنها برادر زنده رهبر کره شمالی به‌شمار می‌رود که باتوجه به علاقه بیشتر او به گیتار تا سیاست، به‌نظر انتخابی دور از ذهن خواهد بود. تائه یونگ هو، یکی از مقامات سیاسی کره شمالی که به کره جنوبی پناهنده شد درباره برادر کیم جونگ اون گفته بود که این برادر بزرگتر دارای هیچ عنوان رسمی نیست و در واقع او تنها یک گیتاریست بااستعداد به‌شمار می‌رود.

برادرزاده‌ای نگران

کیم هان سول، برادرزاده رهبر کنونی کره شمالی که متولد 1995 است شاید به‌روی کاغذ همچنان یکی از گزینه‌های جانشینی عموی خود به‌شمار رود اما با اتفاقاتی که برای پدرش افتاد این امر بعید به‌نظر می‌رسد. کیم جونگ نام، به‌عنوان پدر او مدتها بود که به‌نوعی در ماکائو در تبعید به‌سر می‌برد. او که در واقع برادر ناتنی بزرگتر کیم جونگ اون بود اصلی‌ترین رقیب برای وی به‌شمار می‌رفت و همواره درحال انتقاد از رژیم تحت اداره برادرش بود. امیدها برای بازگشت کیم هان سول به پایتخت پس از به قتل رسیدن پدرش در فرودگاهی در کوالالامپور در سال 2017 توسط دو زن، تا اندازه زیادی رنگ باخت.

خواهری بااستعداد در سیاست

کیم یو جونگ، خواهر رهبر فعلی کره شمالی یکی از اعضای ارشد حزب کارگر است و در زمان حاضر قدرتمندترین زن در این کشور به‌شمار می‌رود. به گزارش واشنگتن پست او سابقه فعالیت به‌عنوان رئیس ستاد را داشته و به‌دنبال فعالیت در دپارتمان تبلیغاتی کشور و تلاش برای حفظ چهره برادر به‌عنوان یک مدیر شایسته، یکی از افراد مورد اعتماد وی به‌شمار می‌رود. انتخاب یک زن به‌عنوان رهبر در این کشور بعید به‌نظر می‌رسد، به‌عنوان مثال همسر کیم جونگ اون که همواره شاهد حضور او کنار رهبر کره شمالی هستیم دارای قدرتی سیاسی نیست.

چالش حکمرانی در خاندان حاکم

درصورت جدی بودن وخامت حال رهبر کره شمالی به‌نظر می‌رسد باتمام برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده برای حفظ قدرت در داخل خانواده، این خاندان با معضلی جدی مواجه شده باشند. هیچ یک از گزینه‌های مرد در این خاندان دارای قدرتی قابل توجه نیست و باتوجه به تجربه ساختار سیاسی کره شمالی، خواهر کیم جونگ اون نیز برای در اختیار گرفتن قدرت با چالش‌های جدی مواجه است.

احتمالات پیش‌ِرو، آیا سیستم سیاسی سربلند بیرون می‌آید؟

با مدنظر قراردادن بدترین و بهترین سناریوهای احتمالی در صورت صحیح بودن مرگ رهبر کره، به‌نظر می‌رسد بدترین گزینه درگیری‌های حزبی و سقوط خشونت‌آمیز سیستم سیاسی کره شمالی باشد. نتیجه این امر می‌تواند موج جدیدی از آوارگان، جدی شدن خطر ناشی از تسلیحات هسته‌ای و شیمیایی، افزایش درگیری در مرزهای کره و فشار بر چین و کره جنوبی برای مداخله را به‌همراه داشته باشد. بروس بنت 7 سال قبل در گزارشی که برای مؤسسه رند تهیه کرده بود با بررسی احتمال سقوط نظام کره شمالی هشدار داده بود که به‌احتمال زیاد سرنگونی این رژیم با خشونت و تحولات عظیمی همراه خواهد بود.

احتمال مداخله خارجی؟

با توجه به احتمال تزلزل در نظام سیاسی و همچنین فرماندهی در این کشور که به‌شدت متکی به فرد در نظام تصمیم‌گیری است، هرگونه فقدان فرماندهی‌کل، در رده‌های بالای نیروهای نظامی این کشور، سردرگمی ایجاد و موجبات بروز ناگهانی خشم نهفته را در داخل کشور فراهم می‌کند و این امر نیز راه را برای سوءاستفاده دشمنان به‌خصوص کره‌جنوبی و آمریکا برای بهره‌گیری از اوضاع به‌وجودآمده فراهم می‌سازد. شاید پیش‌بینی درباره سرنگونی خشونت‌بار رژیم این کشور به همین دلیل است که مداخله خارجی و درگیری با عناصر سرگردان اما همچنان وفادار به نظام این کشور منجر به خونریزی شود.

از سوی دیگر این یک واقعیت است که اول همسایه جنوبی و متعاقب آن آمریکا از هرنوع سرنگونی به این سبک هراس دارند چرا که بالاخره کره‌ شمالی دارای سلاح هسته‌ای است و اول کره جنوبی و بعد از آن قوای آمریکا در منطقه و حتی ژاپن ممکن است قربانی وخامت احتمالی اوضاع شوند، پس به‌نظر می‌رسد ترجیح آنها این است که مداخله‌ای جدی نداشته باشند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پاسخ به نامه‌ی حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی در ارتباط با اهمیت قرآن و ضرورت کار برای ترویج و تفسیر آن مرقوم داشتند:
«بعدالسلام خداوند به جنابعالی توفیق عطا فرموده است و امیدواریم آن را افزایش دهد. حقیر با کار برای ترویج قرآن و تفسیر کاملاً موافقم.»

بخش فقه و معارف پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در آستانه‌ی فرارسیدن ماه مبارک رمضان، متن پاسخ رهبر انقلاب و نامه‌ی حجت‌‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی را منتشر میکند.

بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین، اللهم صل على محمد وآل محمد
 
محضر مبارک حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای رهبر عزیز انقلاب اسلامی (دامت برکاته)
سلام علیکم اگر احساس وظیفه نمی‌کردم، با توجه به وقت عزیز شما و مشکلات بسیار مهم و پیچیده این مقدار از وقت شما را نیز نمی‌گرفتم. آنچه مرا به نوشتن این چند سطر وادار کرد، چند آیه‌ی قرآن بود:
۱. پیامبر در قیامت از مظلومیت و شهید شدن اهل بیت علیهم السلام سخنی نمی‌گوید، ولی از مهجوریت قرآن گله می‌کند. «و قال الرسول یا رب إن قومی اتخذوا هذا القرآن مهجورا» (فرقان، ۳۰)
٢. دومرتبه سفارش شده است که کتاب آسمانی را جدی بگیرید. «خذ الکتاب بقوة» (مریم، ۱۲)
٣. در سخنرانی پیامبر مأمور می‌شود که از وحی بگوید، «لتبین للناس ما نزل إلیهم» (نحل، ۴۴) در حالی که امروز بسیاری از سخنرانی‌ها از شعر، رؤیا، تاریخ، حکایات و نظرات این و آن پر است، ولی سخنرانی با محوریت قرآن کم است.
۴. قرآن عالم ربانی را عالم قرآنی می‌داند. «کونوا ربانیین بما کنتم تعلمون الکتاب و بما کنتم تدرسون» (آل عمران، ۷۹)
۵. اساس همه‌ی حوزه‌های علمیه یک توبیخ قرآنی است که فرمود: «فلولا نفر من کل فرقه...» (توبه، ۱۲۲) در حالی که تدبر در قرآن با دو توبیخ مطرح شده است:
الف) «أ فلا یتدبرون القرآن»
ب) «أم على قلوب أقفالها» (محمد، ۲۴)
۶. مشکل حوزه‌های علمیه این است، که با اینکه خوش‌بینانه ده درصد طلاب فقیه می‌شوند، ولی عمده‌ی مغزهای حوزوی برای تربیت این ده درصد زحمت می‌کشند، که البته این زحمت لازم است زیرا شاید ما به تعداد فرمانداری‌ها فقیه نداشته باشیم و برای نود درصدی که قدرت اجتهاد ندارند، برنامه‌ی چشمگیری نظیر شیوه‌ی پاسخ به سؤالات، شیوه‌ی کلاس‌داری، شیوه‌ی بیان تفسیر و حدیث، شیوه‌ی جذب جوانان به نماز و... وجود ندارد. گرچه در این سال‌ها تخصص‌هایی به راه افتاده است، ولی خروجی آنها چشمگیر نیست و جای بعضی از تخصص‌ها خالی است.
۷. ای کاش همان‌گونه که پیامبر فرمود: نباید بین کتاب الله و عترتی جدایی باشد «لن یفترقا»، ما باید تعداد جلسات قرآن را به تعداد جلسات عزاداری محرم و جشن‌های نیمه شعبان برسانیم.
۸. گرچه امروز در سایه انقلاب تحولاتی در حوزه‌ها پیدا شده است، لکن کم نیستند کسانی که قرآن و نهج‌البلاغه را علم نمی‌دانند، در حالی که امام رضا علیه‌السلام فرمود: «من أراد العلم فلیثور القرآن» (مجمع البحرین، ج ۳، ص ۲۳۸)
۹. با اینکه قرآن، کتاب تزکیه و تهذیب است، در حوزه‌ها معاونت تهذیب هست، در حالی که قرآن مهم‌ترین سرچشمه‌ی تهذیب است، و می‌توان آیات اخلاقی را در همان معاونت تهذیب مطرح کرد.
۱۰. بحمدالله امروز حفظ قرآن و تلاوت و مسابقات قرآنی با گذشته قابل قیاس نیست، اما نسبت به آنچه می‌توانیم انجام دهیم، فاصله‌ها داریم. سزاوار است اقامه‌ی قرآن دوش‌به‌دوش اقامه‌ی نماز باشد. زیرا کلمه‌ی أقیموا، هم برای نماز آمده «أقیموا الصلاة» و هم برای کتب آسمانی آمده است «أقاموا التوراة و الإنجیل و ما أنزل».
۱۱. با اینکه شب قدر شب نزول قرآن است ولی در شب قدر انواع ادعیه، سخنرانیها، مراسم و عزاداری‌ها مطرح است ولی در کمتر مسجدی در شب نزول قرآن از قرآن گفته میشود.
۱۲. با اینکه هدف قرآن بیشتر عموم مردم است، «بیان للناس» (آل عمران، ۱۳۷۸) ولی اکثر تفاسیر «بیان للخواص» است.
۱۳. با اینکه قرآن کتاب تذکر است، « فَذَکِّرْ بِالْقُرْآنِ» (ق، ۴۵) ولی بیشتر موعظه‌ها از دیگران است.
۱۴. با اینکه از آیه «أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ» (نساء، ۸۲) (که خداوند توبیخ میکند) استفاده میشود تدبر واجب است، زیرا خداوند برای ترک کار مستحب توبیخ نمیکند، اما ما تفسیر را مستحب میدانیم.
۱۵. با اینکه برای هر رشته‌ی دانشگاهی در کنار معارف عمومی، باید آیات و روایات همان رشته جزء کتب درسی شود، ولی چنین نیست. در ادعیه میخوانیم که اولیای خدا برای هر عضوی یک دعا داشتند، و می‌گفتند: «و اکف أیدینا عن الظُلم و السرقه، طَهِّر بُطوننا من الحَرام والشُبهة». و بعد از اعضا، برای هر قشری و صنفی یک دعای خاصی داشتند. «و على الشباب بالانابة والتوبة و على النساء بالحیاء والعفة و على مشایخنا بالوقار و السکینة»
۱۶. با اینکه در قیامت درجات معنوی بر اساس قرآن است، «اقْرَأْ وَارْتَقِ» (مکاتیب الائمه، ج ۲، ص ۲۰۶) ولی شهریه‌های حوزه‌ها بر اساس قرآن نیست.
۱۷. با اینکه قرآن و اهل‌بیت علیهم‌السلام در کنار هم هستند، ولی بحمدالله برای اهل‌بیت موقوفات هست، ولی برای قرآن و تفسیر موقوفات نیست.

حضرت آقا!
جناب‌عالی قبل از انقلاب درس تفسیر داشتید، و امروز هزاران روحانی در دانشگاه‌ها و پادگان‌ها و قوای مسلح و ائمه جمعه وجود دارند که بعضی گاهی تفسیر می‌گویند ولی هنوز در حوزه، دانشگاه و منابر رنگ سخنان مخلوق بیش از سخنان خالق است.
 
حضرت آقا!
ماشین‌هایی که هوا گرفته است، در سرازیری با هل دادن روشن می‌شود، سرازیری قرآن ماه رمضان است و نیاز به سفارشی است حداقل به روحانیونی که در دستگاه‌های دولتی و در ادارات و قوای سه‌گانه و امور مساجد و ائمه‌ی جمعه و حوزه‌های علمیه مشغول به کار هستند. باید همتی جدی باشد، چرا که اگر ما قرآن را به پا نداریم، از خداوند بدترین لقب را که پوچی است، دریافت خواهیم کرد. «قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لَسْتُمْ عَلَىٰ شَیْءٍ حَتَّىٰ تُقِیمُوا التَّوْرَاةَ وَالْإِنجِیلَ وَمَا أُنزِل» (مائده، ۶۸)

حضرت آقا!
چند ماهی بیشتر به ماه رمضان نمانده است، که نیمی از آن به خاطر تعطیلات عید و پنج‌شنبه‌ها و جمعه‌ها قابل استفاده نیست، ولی نیمی از آن فرصتی است که ما گام جدی‌تری بیش از آنچه تاکنون برداشته‌ایم، برداریم تا قرآن نزد ما مهجور نباشد. خواهشمند است به نمایندگان خود قبل از فرارسیدن ماه رمضان توصیه‌ی جدی بفرمایید که از هم‌اکنون خود را برای بیان تفسیر آماده کنند.
 
امید است چند جمله‌ی توصیه شما که مصداق تواصوا بالحق است سبب حرکت‌های بزرگی بشود، همان‌گونه که توصیه شما، ما و دیگران را وادار کرد که پرچم نماز میان نسل نو در آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها برافراشته‌تر گردد و نماز ظهر عاشورا به صورت فرهنگ عمومی درآید و همان‌گونه که صدها مسجد خوب در جاده‌ها ساخته شد و همان‌گونه که از یک جمله‌ی شما در این سال‌ها حدود ۵۰۰ میلیارد تومان زکات از طریق کمیته‌ی امداد جمع‌آوری و توزیع شد.

توجه به قرآن و سفارش به تفسیر و تدبر توسط حضرت‌عالی با اراده خداوند راهگشاست و برّی است که باید همه در این بر مشارکت کنند. به امید روزی که تمام حوزه‌ها و تمام مدرسین برای تفسیر سهم و جایگاهی در شأن کتاب آسمانی قرار دهند و همان‌گونه که سایر کتب محوریت دارد، تفسیر قرآن هم محور باشد.

والسلام علیکم و رحمةالله
مرید قدیم؛ محسن قرائتی

روزه دارای فواید جسمی ، روحی ، فردی و اجتماعی فراوانی است که هر انسان منصفی را به کرنش در مقابل حکمت عظیم پروردگار وا می‌دارد. قرآن کریم وقتی حکم روزه را بیان می‌کند در ذیل آن با جمله‌ای کوتاه به فلسفه روزه اشاره کرده می‌فرماید: «لعلّکم تتقون»(1) این جمله که ذیل آیه «کتب علیکم الصّیام کما کتب علی الّذین من قبلکم» آمده بیان‌گر این است که روزه روح تقوی و پرهیزگاری را در انسان زنده می‌کند، از شدت غرایز می‌کاهد، روح را تلطیف و صفا می‌بخشد و نورانیت ایجاد می‌کند، عزم و اراده انسان را در مقابل خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها قوی و در انسان قدرت تصمیم‌گیری ایجاد می‌کند و راه را برای سیر و سلوک به سوی خدای متعال هموار می‌سازد و در ابعاد مختلف به کامل شدن انسان کمک می‌کند. به طور کلّی فلسفه روزه را در ابعاد گوناگون می‌توان بیان کرد:
 

1. تقویت صبر و اراده

همگان این نکته را قبول دارند که نبود سختی‌ها در زندگی به مرور انسان‌ها را سست اراده و تنبل به بار می‌آورد به گونه‌ای که با کمترین سختی از کوره در رفته ودچار نا امیدی می‌گردد. دستور روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان باعث می‌شود که جامعه‌ای که 11 ماه با یک سری عادات غذایی ، ساعات خواب و... به نوعی دچار روزمرگی وسستی شده است در این ماه مقداری از آن عادت‌ها فاصله بگیرند وتمرین نه گفتن به خواهش‌­های نفسانی از جمله خوردن وآشامیدن ، لذت‌­های جنسی و... انجام دهند وقطعا این حالت به تقویت صبر واراده تک تک افراد ودر پی آن صبر واراده جمعی می‌انجامد و نتیجه بسیار زیبا و ارزشمندی نصیب این افراد وجامعه آن‌ها میگردد که عبارت است از : "یافتن شایستگیِ مژده و بشارت الهی" که فرمود:"....و بشِّر الصابرین"(2) ودر پی آن"شایستگی همراهی خدا چراکه "انّ الله مع الصابرین"(3)
 

2. تقویت قدرت مبارزه با شیطان و هوای نفس(تقوا)

تقوا که عبارت است از همان " قدرت درونی کنترل نفس در مقابل هوا و هوس‌ها وگناه و وسوسه‌های شیطانی" از مهمترین آثار روحی و روانی روزه است بهگونه‌ای که فلسفه صدور فرمان روزه از سوی خداوند همین تقوا معرفی شده ، آنجا که فرمود: "یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلّکم تتّقون"(4) یعنی "روزه بر شما مقرر و نوشته شد همان گونه که بر کسانی که پیش از شما بودند نوشته شد تا پرهیزکار شوید."(5) حضرت آیت الله مکارم شیرازی در این زمینه عبارات جالبی دارند که تقدیم می شود:

"روزه دار باید در حال روزه با وجود گرسنگی وتشنگی از غذا وآب و همچنین لذت جنسی چشم بپوشد وعملاً ثابت کند که او همچون حیوان در بند اصطبل وعلف نیست. او زمام نفس سرکش را به دست گیرد و بر هوس­‌ها و شهوات خویش مسلط گردد. در حقیقت بزرگترین فلسفه روزه همین اثر روحانی ومعنوی آن است. انسانی که انواع غذاها و نوشابه‌ها را در اختیار دارد و هر لحظه گرسنه و تشنه شد به سراغ آن می‌رود ، همانند درختانی است که در پناه دیوارهای باغ بر لب نهرها می‌رویند. این درختان نازپرورده بسیار کم مقاومت وکم دوامند. اگر چند روزی آب از پای آن‌ها قطع شود، پژمرده می‌شوند ومی‌خشکند. اما درختانی که از لابه لای صخره‌ها در دل کوه‌ها و بیابان‌ها می رویند و نوازشگر شاخه‌هایشان از همان طفولیت ، طوفان‌های سخت وآفتاب سوزان وسرمای زمستان است و با انواع محرومیت‌ها دست به گریبان‌اند، محکم و بادوام ، پر استقامت و سخت کوش و جان سخت‌اند. روزه نیز با روح و جان انسان همین عمل را انجام می‌دهد و با محدودیت‌های موقت ، به او مقاومت وقدرت اراده وتوان مبارزه با حوادث سخت می‌بخشد وچون غرایز سرکش را کنترل می‌کند ، بر قلب انسان نور وصفا می‌بخشد."(6)
 

3. تقرب و نزدیک شدن هر چه بیشتر معبود و معشوق حقیقی عالم

اگر در افسانه‌ها شنیده‌ایم که فرهاد حاضر است برای رسیدن به معشوقش شیرین ، کوه را از جا بکَند اما اینجا نه در افسانه‌ها بلکه درواقعیت می‌بینیم که فریادهای زیادی که همان بندگان مخلص الهی هستند حاضرند برای جلب رضایت معبود و معشوق‌شان –که صد البته فاصله این عشق با عشق‌های ادعایی موجود بسیار زیاد است – سختی‌های روزه گرفتن در گرمای طاقت فرسای روزه‌های طولانی تابستان را تحمل کنند و این سختی‌ها برایشان لذت بخش است چون رضایت معشوق ومعبود را به دنبال دارد و اصلا این سختی‌ها دیگر برای آن‌ها چیزی نیست ، چرا که آن‌ها حاضرند برای وصل یار جان را نثار کنند.
 

4. آرامش روانی و خوشبختی

"ألا بذکر الله تطمئنّ القلوب "(7)(آگاه باشید که تنها بایاد خدا دل‌ها آرام می‌گیرند.) ونیز "سعد من أطاعکم"(8)(خوشبخت شد هر کسی که از شما اهل بیت پیامبر «علیهم السلام» اطاعت کرد.) هر انسانی در هر جای دنیا که باشد به طور طبیعی به دنبال آرامش وخوشبختی میگردد و هرکس آن را در آدرسی می‌جوید. یکی خوشبختی وآرامش را در پول وثروت می‌داند و همه عمر خود را صرف جمع کردن هر چه بیشتر پول می‌کند ودیگری گمان می‌کند که پست و مقام چنین خوشبختی و آرامشی را به ارمغان می‌آورد وخلاصه هرکسی مسیری را طی می‌کند تا این تشنگی خود را برطرف کند و رویای خوشبختی وآرامش را به واقعیت تبدیل کند اما وقتی به آدرس مورد نظر می‌رسد متوجه می‌شود که آبی در کار نیست و همه‌اش سراب است.
 
ولی انسان با ایمان با اعتماد و تکیه بر سخن خدشه ناپذیر قرآن و کلمات گهر بار اهل بیت –علیهم السلام- آدرس درست و واقعی آرامش و خوشبختی را دنبال می‌کند و به مقصد هم می‌رسد و باور دارد که راه رسیدن به آرامش همان یادخدا و مسیر خوشبختی همان اطاعت از اهل بیت -علیهم السلام- است ونیز باور دارد که اطاعت از فرمان روزه در واقع هم اطاعت از دستورات اهل بیت علیهم السلام است و هم سرشار از یاد خدا. و چون این وعده را حق می‌یابد دوست می‌دارد که هیچ گاه میهمانی الهی به پایان نرسد. امام علی (علیه السلام) در یکی از خطبه‌های نهج البلاغه می­فرماید:
 

«و مجاهدة الصیام فی الایام المفروضات، تخشیعاً لابصارهم، و تذلیلاً لنفوسهم و تخفیضاً لقلوبهم، و اذهاباً للخیلاء عنهم و لما فی ذلک من تعفیر عتاق الوجوه بالتراب تواضعاً و التصاق کرائم الجوارح بالارض تصاغراً و لحوق البطون بالمتون من الصیام تذللاً».(9)

روزه مایه تقرب به خداوند متعال است زیرا روزه‌ شهوت نفس را می‌کوبد و قوای قدسی و معنوی انسان را تقویت می‌نماید، آدمی را به یاد ترس روز قیامت می‌اندازد و عطش و گرسنگی آن روز را یادآوری می‌کند و انسان را از کسالت‌ها و مفاسد سیری که بزرگترین ریسمان محکم شیطان است می‌رهاند. حضرت امام علی علیه السلام در جای دیگر می‌فرماید: «والصیام ابتلاء لاخلاص الخلق»(10). روزه برای آزمایش کردن اخلاص مردم است.
 

بعد بهداشتی و پزشکی

پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ فرمود: «صوموا تصحّوا» روزه بگیرید تا سالم و تندرست باشید.(11) مطابق یافته‌های پزشکی نه تنها روزه برای انسان ضرر ندارد که برای سلامتی‌وی می‌تواند مفید نیز باشد. البته اگر شخصی به لحاظ بیماری، کهولت و مانند آن قادر به گرفتن روزه نیست گرفتن روزه بر او واجب نمی‌باشد؛ بلکه طبق نظر برخی از مراجع عظام روزه گرفتن برای او جایز هم نیست.
 
بدن انسان در طول سال آزادانه به تغذیه خود می‌پردازد و معده انسان که آن را مرکز همه دردها دانسته‌اند در هر زمان که انسان اراده کرده مملو از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها شده است و محدودیت خوردن و آشامیدن در یک ماه و روزه گرفتن بهترین وسیله برای سلامتی جسم و استراحت معده انسان می‌باشد.
 
یک دانشمند روسی می نویسد: درمان از طریق روزه فایده ویژه‌ای برای درمان کم‌خونی ، ضعف روده‌ها، التهاب بسیط و مزمن، دمل‌های خارجی وداخلی ،سل اسکلیروز، رماتیسم ، نقرس استسفاء، نور استنی، عرق النساء، خراز (ریختگی پوست)، بیماری‌های چشم، مرض قند، بیماری‌های پوست، بیماری‌های کلیه وکبد و بیماری‌های دیگر دارد.معالجه از طریق امساک، اختصاص به بیماری‌های فوق ندارد بلکه بیماری‌هایی که مربوط به اصول جسم انسان است و با سلول‌های جسم آمیخته شده مانند سرطان ، سفلیس، سل و طاعون را نیز شفا می بخشد.(12)
 
دکتر طب فریتس بکر می‌گوید: مطمئن‌ترین، بی ضررترین وبی‌خطرترین روش درمانی ، روزه درمانی است وهیچ روشی را نمی توان با آن مقایسه نمود.به نظر من و دکتر شلتون ، روزه درمانی بهترین روش برای درمان بیماری‌های معده ، روده و سلسله اعصاب است. به وسیله روزه درمانی می‌توان از شرّ زائدات جمع شده در بدن راحت شد و به کل ارگانیسم بدن این امکان را داد که اعمال حیاتی خود را دوباره مرتب و منظم نماید. روزه گرفتن یک عمل جراحی بدون چاقو است. (13)

دانشمندی در این رابطه چنین می‌گوید: «فایدة روزه برای بدن مانند نوعی درمان پزشکی است. پزشکان همه به این نکته رسیده‌اند که روزه گرفتن روزه‌های ماه مبارک رمضان هم‌چون سی عدد قرص است که هر سال مصرف می‌شود تا معده تقویت و خون تصفیه و بافت‌های خون ترمیم گردد.»(14)
 
در اثر روزه زائده‌های بدن ذوب شده و دستگاه گوارش که حساس‌ترین سیستم بدن انسان می‌باشد استراحت نیمه وقت در آن ماه می‌نماید. در روایتی از رسول خدا چنین آمده است: «المعدة بیت کل داء و الحمیه (ای الامساک) رأس کل دواء». یعنی: معده خانة تمامی دردها است و امساک بالاترین داروها.(15)
 
دانشمندی به نام «الکسی سوفورین» بیش از 23 مرض را برشمرده که بوسیله روزه مداوا می‌شود.(16)
 

[اثر تربیتی روزه]

مهم‏ترین اثر روزه بعد تربیتی آن است. روزه روح آدمی را لطیف و اراده انسان را «قوی» و غرائز او را «تعدیل» می‏کند. از مرتاضان، که از خودداری‏‌های مخصوص به تطهیر روح می‏پردازند، گرفته تا صوفیان، که چله‏‌نشینند و امساک از اصول آن‌ها است، و عارفان که می‏گویند: «اندرون از طعام خالی‏‌دار تا در او نور معرفت بینی.» همگی نقش محوری روزه در خودسازی و تهذیب نفس را باور دارند؛ زیرا روزه، تمرین مقاومت و آمادگی روحی در خودسازی است. اخلاق و تهذیب نفس بر دو پایه استوار است:
 
الف- تخلیه؛ یعنی پاکسازی و تصفیه روح از عادات ناپسند و آلودگی‏‌های مادی که مقدمه آن شناخت صفات پسندیده و ناپسند است.
 
ب- تحلیه؛ یعنی آراستن نفس به صفات پسندیده و مطلوب انسانی، مانند تقوا که از حکمت‏‌های روزه است ^. روزه بستر مناسبی را برای ایجاد تقوا فراهم می‏سازد. افرادی که سالیانه، یک دوره یک ماه‌ه‏ای را برای مبارزه با خواسته‌‏های درونی می‏گذرانند، از آمادگی رزمی و دفاعی بیشتری برخوردارند.
 

سلامتی بدن روزه‌داران

بررسی سلامتی بدن روزه‌داران از دو جنبه حائز اهمیت است: 1- جنبه دینی و معنوی 2- جنبه علمی و پزشکی. با مطالعه فلسفه روزه‌ و نوع نگاه قرآن و روایات به این مسئله هیچ شکی نیست که اسناد محکمی در این‌باره وجود دارد. آنچه همواره مورد سوال و ابهام بوده است نگاه علم پزشکی به موضوع روزه‌ است. این سوال اساسی وجود دارد که گرسنگی و تشنگی در حد 18 ساعت، چگونه می‌تواند در تضمین صحت و سلامت انسان موثر باشد؟ علم پزشکی ثابت کرده که در کنار فواید معنوی فراوان روزه‌داری در ماه مبارک رمضان، فواید پزشکی فراوانی هم در روزه‌داری نهفته است و درمانگر بسیاری از بیماری‌ها است.

پی‌نوشت‌ها:
1 . سوره بقره، آیه 183.
2 .سوره بقره،آیه 155
3 .همان ، آیه 153
4 .سوره بقره ، آیه 183
5 .قرآن حکیم ، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی
6. مکارم شیرازی ،ناصر وجمعی از نویسندگان ، تفسیرنمونه ،تهران ، دار الکتب الاسلامیه ،1374ش ، ج1، ص629.
7. سوره رعد ،آیه 28
8. فرازی از زیارت جامعه کبیره ، مفاتیح الجنان ،شیخ عباس قمی
9 . نهج البلاغه، فیض الاسلام، ص 798.
10 . حکمت 244 نهج البلاغه فیض الاسلام.
11. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، احیاء التراث الاسلامی، ج 96، ص 255.
12. تفسیر نمونه ج1ص458
13 . دکتر فریتس بکر در پیشگفتار کتاب "روزه می تواند زندگی ات را نجات دهد" ، ص19
14 . به نقل از: سید مهدی شمس‌الدین، آموزش دین و اخلاق برای همه، قم، انتشارات قدس، چاپ اوّل، 1374، ص 20.
15و16 . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، آموزش دین و اخلاق برای همه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1375، ج 1، ص 632ـ633.

برخی از ویژگی‌های مهمانی و ضیاف در ماه مبارک رمضان عبارت است از:
 

١. میزبان ضیافت، خدا 

ماه رمضان به «ضیافت الله» و «شهر الله»(1) شناخته می‌شود، خداوند متعال در قرآن کریم، مستقیم و بدون واسطه، مؤمنان را برای حضور در مهمانی این ماه دعوت می‌فرماید.(2)
 
جالب آنکه افزون بر دعوت از مؤمنان، خداوند متعال پذیرایی از آنان را نیز خود متعهد شده است. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید:
 
إن الله تبارک و تعالى یقول: الصوم لی و أنا أجزی [أجرى] علیه،(3) خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: روزه از آن من است و پاداش آن را خودم می‌دهم [خودم پاداش آنم ].
 

٢. وسایل پذیرایی

به خلاف مهمانی‌های دنیوی، که پذیرایی از مهمانان با خوردنی‌های دنیوی و لذت‌های مادی است، خداوند متعال انسان‌های مؤمن را با عوامل معنوی و لذاتی اخروی پذیرایی می‌نماید. در این مهمانی، میزبان، خداوند عالم، بی نیاز، و مهمانان، انسان‌های جاهل، فقیر و کوچک در پیشگاه الهی می باشند. در این مهمانی میزبان، هیچ نیازی به این ضیافت نداشته و حضور همه انسانها و عدم حضور آنها هیچ تفاوتی برای او ندارد و تنها مهمانان، محتاج چنین پذیرایی هستند تا با حضور در این مهمانی، گذشته خویش را ترمیم نمایند و با اندک عبادت و راز و نیاز، آینده خویش را هموار سازند. جالب آنکه برای حضور مهمانان و پذیرایی از آنان تمهیدات دیگری نیز آماده شده است:
 

الف- در بند کردن شیطان

با تمامی آزادی‌هایی که به شیطان داده شد تا برای گمراهی انسان‌ها به کار گیرد، و قسم خورد که:
 

فبعزتک لأغوینهم أجمعین * إلا عبادک منهم المخلصین(4)

 به عزتت سوگند که همه آنها را گمراه خواهم کرد مگر بندگان خالص تو، از میان آنها. اما در ماه مبارک رمضان، میزبان از مزاحمت و تسلط شیاطین بر مؤمنان جلوگیری میکند چنان که رسول مکرم اسلام صلی الله علیه وآله وسلم می‌فرماید:
 

الشیاطین مغلولة فاسألوا ربکم أن لایطلقها علیکم (5)

 شیاطین  در این ماه در بند هستند، از خداوند بخواهید که آنان بر شما مسلط نشوند.. آمارها نیز مؤید آن است که جرم و جنایت در ماه رمضان به حداقل ممکن می‌رسد. گفتنی است برخی افراد چنان به راه و روش شیطان عادت کرده‌اند که در ماه رمضان که شیاطین در بند می‌باشند بدون نیاز به شیطان، مسیر او را می‌پیمایند.
 

ب- عنایت ویژه به بندگان

خداوند عزوجل در قبال محدودیت‌هایی که در این ماه برای بندگانش به وجود می‌آید، پاداش‌هایی در نظر گرفته است، که قابل توصیف نیست. در این ضیافت الهی، نه تنها عبادتها چند برابر محاسبه می‌شود بلکه خواب و هر نفس مؤمن دارای پاداش و معادل عبادت دانسته شده است. رسول مکرم اسلام صلی الله علیه وآله و سلم می‌فرماید:
 

أنفاسکم فیه تسبیح و نومکم فیه عبادة من أدى فیه فرضا کان له ثواب من أدى سبعین فریضة فیما سواه من الشهور و من أکثر فیه من الصلاة على ثقل الله میزانه یوم تخف الموازین و من تلا فیه آیة من القرآن کان له مثل أجر من ختم القرآن فی غیره من الشهور (6)

نفس‌های شما در آن تسبیح است و خواب شما در آن عبادت است... هر کس در این ماه، فریض‌های انجام دهد ثواب کسی را دارد که در ماه‌های دیگر هفتاد فریضه انجام داده باشد، و هر کس در این ماه بر من بسیار صلوات فرستد، کفه میزان اعمالش در روزی که ترازوها سبک است، سنگین خواهد بود، و هر کس در این ماه آیه‌ای از قرآن بخواند اجر کسی که قرآن را در ماه‌های دیگر ختم کند خواهد داشت. این چنین تعبیرات و چنین عنایتی، بی نظیر و در هیچ یک از ایام دیگر سال نمونه ندارد.
 

ج- شب قدر

خداوند مهربان از باب لطف و رحمت و محبت نسبت به بندگانش، از میان ماه‌های سال، یک ماه و در میان شب‌های آن، یک شب را به عنوان بافضیلت‌ترین شب سال قرار داده و برای عبادت و بیداری آن شب، ارزشی بهتر از عبادت در هزار ماه مقرر فرموده است.
 
آری، عظمت و موقعیت شب قدر و بهره معنوی و اجر اخروی چنین شبی موجب شده است که از سی هزار شب بهتر و بالاتر معرفی شود. خداوند تبارک و تعالی شب قدر را در این ماه قرار داده است تا مؤمنان در چنین شبی، نقصان اعمال گذشته را جبران و بهترین توشه دنیوی و اخروی در سال پیش رو را از قادر متعال طلب نمایند.
 
این همه فضیلت نه تنها مخصوص روزه داران، بلکه مؤمنانی را که به هر علت از روزه گرفتن معذور باشند نیز شامل می‌شود. خلاصه آنکه این میزبان علاوه بر پذیرایی در مدت مهمانی، ذخیره یک سال را هم در شب قدر مرحمت می‌کند.
 
پی‌نوشت‌ها:
1. سید فضل الله راوندی، النوادر، ص ۱۹.
2. بقره، آیه ۱۸۳.
٣. عاملی جبعی (شهید ثانی)، مسکن الفؤاد عند فقد الأحبة و الأولاد، ص ۴۱.
4. ص، آیات ۸۲- ۸۳.
5. شیخ صدوق، الأمالی، ص۹۵.
6. همان، ص ۹۳ - ۹۵.

ماه مبارک رمضان سایه خیر و برکت، ماه نزول قرآن، ماه مغفرت و آمرزش، ماه جود و کرم، ماه بخشش و نیکوکاری، ماه ایثار و از خود گذشتگی، ماه جهاد و کوشش، ماه سعی و تلاش، ماه رحمت و سازندگی و ماه ضیافت الله است.
 

زمینه‌های خودسازی

باتوجه به اینکه در ماه مبارک رمضان خدای سبحان برای همگان دعوت نامه فرستاده و همه لوازم و امکانات پذیرایی را فراهم کرده است، می توان موارد زیر را از زمینه‌های خودسازی بر سر سفره ضیافت الهی برشمرد:
 

1- امداد الهی

طبق حدیث نبوی انسان درانجام هرکاری باید ازخداوند استعانت بطلبد تا بتواند آن را به بهترین شکل انجام دهد(1)، با توجه به این حقیقت آیا برای کاربزرگی همچون تهذیب نفس و خودسازی نیاز به مدد و استعانت الهی نیست؟ انسان هرچه دراین راه از استعانت الهی کمک بگیرد بهتر می تواند درساختن نفس موفق شود. قرآن کریم می فرماید:
 

وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ ما زَکی مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً وَ لکِنَّ اللَّهَ یُزَکِّی مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ (2)

 و اگر فضل خدا و رحمتش بر شما نبود، هرگز هیچ کس از شما پاک نمی شد، ولی (این ) خداست که هر کس را بخواهد پاک می گرداند و خدا (ست که ) شنوای داناست.از سوی دیگر خدای سبحان به استعانت از روزه فرمان داده، می فرماید:
 

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ معَ الصَّابِرینَ (3)

ای کسانی که ایمان آورده اید، از شکیبایی و نماز یاری جویید زیرا خدا با شکیبایان است.
 
به تصریح مفسّران مراد از صبر در اینجا روزه است و بدون تردید روزه از زمینه های بسیار مهم در تهذیب نفس و عامل دستیابی به تقوا به حساب می آید و امداد و نصرت الهی برای خودسازی در ماه مبارک رمضان بیشتر شامل حال انسان می شود.
 

2- ارتباط با اهل بیت (علیهم السلام)

از زمینه های مهم در خود سازی ارتباط با اهل بیت (علیهم السلام) است. گونه های این ارتباط عبارتند از: آشنایی با سخنان آنان، خواندن زیارت نامه ها، نگهداری حرمت آنها، شرکت درمجالس (عزا و شادی) آنها، زیارت قبورشان و زیارت محبّان آنها. درروایات وارد شده است که اگرمردم را با سخنان ما آشنا کردید آنها از آن اسقبال خواهند کرد. زیارت نامه ها موجب محبت و نزدیکی به اهل بیت (علیهم السلام) است و محبت، کاهش مخالفت آنان را در پی خواهد داشت.
 
در ماه مبارک رمضان این امکان برای روزه داران فراهم است که خود را با اهل بیت( پیوند بزنند؛ چرا که در برخی از شب ها زیارت مخصوص امام حسین (علیه السلام) و دعای معروف «اَللَّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِکَ الْحُجةِ بْنِ الحَسَنْ.. . » در شب بیست و سوم وارد شده است. شرکت در مراسم عزاداری امیرالمؤمنین (، توفیق رفتن به مجالس وعظ و سخنرانی و شنیدن روایات معصومین (علیهم السلام) همه از برکات ماه مبارک رمضان است که ارتباط انسان با اهل بیت (علیهم السلام) و در نتیجه امکان تهذیب نفس را برای انسان مهیا می سازد.
 

3- همّت انسان

از آنجا که در ماه مبارک رمضان انسان خویشتن را به تشنگی وگرسنگی تمرین می دهد، شهوت در انسان فروکش می کند، مراقبت بیشتری در دوری از گناه صورت می گیرد و دل ها بر اثر روزه رقیق تر می گردد و از نظر روحی و روانی آمادگی و همّت بیشتری در انسان برای خودسازی ایجاد می شود. خدای سبحان نیز وعده کرده، هرکس در راه او مجاهدت ورزد، راه های خود را به او بنماید و به سعادت و کمال نایلش سازد، چنان که در آیه ای می فرماید:
 

«وَ الَّذینَ جاهَدُوا فینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنینَ» (4)

و کسانی که در راه ما کوشیده اند، به یقین راه‌های خود را بر آنان می نماییم و در حقیقت، خدا با نیکوکاران است.
 
در این آیه رسیدن به هدایت، مشروط به دوچیزدانسته شده است: اول؛ سعی وتلاش و دوم؛ در راه خدا بودن. بدیهی است که انسان تا چیزی را نخواهد به جایی نخواهد رسید.
 
عارف فرزانه مرحوم آقای بید آبادی به هنگام نوشتن نامه ای به یکی ازدوستان خود، ابتدا به نقش همّت انسان اشاره می کند و می نویسد: ای برادر و محبوبم! اگر بنده خدایی، همّت بلند دار.. . هشدار که مرد با همّتش پرواز می کند؛ همان گونه که پرنده با دوبالش. (5)
 

4- زمان

انسان در هر سن وسالی مبارزه با نفس را آغاز کند، پسندیده است، ولی بهترین وقت برای شروع خودسازی، نوجوانی و جوانی می باشد. انسان‌هایی که به تکامل رسیده اند، خودسازی را از زمان نوجوانی و جوانی شروع کرده اند؛ زیرا صفات رذیله کمتردردل آنها اثر کرده واگرهم اثر کرده باشد زودتر بیرون خواهد رفت. همچنین خودسازی در بعضی از زمان‌ها بهتر از زمان دیگر صورت می گیرد، برای مثال ماه مبارک رمضان -که موانع راه تا حدودی برداشته شده است- زمان بسیار مناسبی برای خودسازی است.
 

5- مکان

نقش مکان را نیز در خود سازی نباید نادیده گرفت. برای نمونه مساجد نقش مهمی در خود سازی ایفا می کنند و حضور در مسجد مخصوصاً در ماه مبارک رمضان می تواند تأثیر بسزایی در خود سازی انسان داشته باشد.
 
قرآن در باره نقش مسجد نسبت به کسانی که قصد خود سازی و طهارت نفس را دارند می فرماید:

فیهِ رِجالٌ یُحِبُّونَ أَنْ یَتَطَهَّرُوا وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُطَّهِّرینَ(6)

در آن، مردانی اند که دوست دارند خود را پاک سازند.
 
مسجد محل پاک سازی روح و محل زیارت خدا و محبان خداست. امام حسن مجتبی(علیه السلام) وقتی به درب مسجد می رسید، سر خود را بلند کرده، می فرمود:
 

«إِلَهِی ضَیْفُکَ بِبَابِکَ یَا مُحْسِنُ قَدْ أَتَاکَ الْمُسِی ءُ فَتَجَاوَزْ عَنْ قَبِیحِ مَا عِنْدِی بِجَمِیلِ مَا عِنْدَکَ یَا کَرِیم.» (7)

بار خدایا! مهمان تو بر در خانه ات قرار گرفته است، ای خدای نیکوکار! شخص گنه کار نزد تو آمده، ای پروردگار کریم! از گناهان من بخاطر آن نیکوئی هائی که داری درگذر.
 
بدیهی است که مهمان در حضور صاحب خانه بعضی از کارهای خلاف شأن را مرتکب نمی‌شود. دیگر مکان‌ها مانند مشاهده مشرفه و قبور امامان معصوم (علیهم السلام) و امامزاده ها، قبور شهدا، علما و مؤمنان، مجالس علما و محافل انس با قرآن نیز زمینه کاهش گناه و خودسازی را برای انسان فراهم می‌کنند.
 

نکاتی برای روزه داری سالم در ماه رمضان

برای اینکه در حین روزه داری سلامتی مان را حفظ کنیم و به بهبود بیماری‌ها و مقاومت بدنمان به وسیله روزه کمک کنیم باید از این اصول پیروی کنیم. توجه کردن به سلامت جسم در ماه مبارک رمضان همواره به اندازه سلامت روح از اهمیت بالایی برخوردار است.
 
ورزش کردن یکی از مواردی است که در ماه رمضان برای سلامتی جسم و روح سفارش شده است. ورزش نه تنها با روزه منافاتی ندارد، بلکه اگر به صورت صحیح و اصولی انجام شود، باعث آرامش و کاهش استرس ورزشکاران می‌شود و استقامت فکری و صبر آنان را تقویت می‌کند.
 
- فواید ورزش کردن در ماه رمضان؛ ورزش در ماه رمضان از تجمع چربی در بدن جلوگیری کرده و عمل سوخت و ساز را تسهیل می‌کند، به طوریکه ورزشکارانی که در ماه رمضان روزه می‌گیرند، کمتر دچار مشکلات گوارش و قند خون می‌شوند. ورزشکاران می‌توانند با یک برنامه غذایی غنی در ماه رمضان ، انرژی مورد نیاز را برای انجام فعالیت‌های ورزشی و حفظ ساختار بدنی بدست آورند.
 
ورزشکاران می‌توانند برنامه ورزشی صبح خود را به عصر و بعد از افطار منتقل کنند و به این ترتیب احتمال وقوع مشکلات در ماه رمضان را به حداقل برسانند. تداوم ورزش راهی مناسب برای سلامت و لذت بردن بیشتر از ماه رمضان است. اگر فرد اصول تغذیه‌ای صحیح را در ماه رمضان رعایت کند، می‌تواند در کناره روزه‌داری به ورزشی منظم نیز بپردازد. با اینکه شاید در ماه رمضان فرصت زیادی برای ورزش و انجام تمرینات بدنی نباشد، ولی 20 دقیقه فعالیت هم کمک زیادی به حفظ سلامت و وزن مناسب می‌کند و اینگونه پس از ماه رمضان برگشتن به برنامه ورزشی عادی، ساده‌تر خواهد بود.
 
- بعد از افطار ورزش کنید؛ با توجه به اینکه ماه رمضان امسال در فصل تابستان است، به علت گرمای هوا شخص ممکن است دچار کمبود آب شود، لذا توصیه می‌کنیم ترجیحا ورزش را به وعده بعد از افطار منتقل کنید و تقریبا دو ساعت بعد از افطار زمان مناسبی برای ورزش کردن است. کسانی که ورزش‌های سنگین و حرفه‌ای انجام می‌دهند، حتما باید تمرینات ورزشی را به بعد از افطار انتقال دهند، اما در صورتی که در حد یک نرمش ساده باشد، مشکلی نیست و می‌توانند بعد از اینکه صبح از خواب بیدار شدند، ورزش را انجام دهند.
 

[فواید جسمی، روحی روزه دارای]

روزه دارای فواید جسمی، روحی، فردی واجتماعی فراوانی است که هر انسان منصفی را به کرنش در مقابل حکمت عظیم پروردگار وا می دارد. کاهش آسیب های اجتماعی وبزهکاری، تقویت اراده عمومی، تقویت روحیه همدلی واتحاد، توجه بیشتر به مستمندان وفقرا، تقویت معاشرت نیکو، تقویت صبر واراده، تقویت قدرت مبارزه با شیطان و نفس و به عبارت دیگر تقوا، عشق بازی وانس با معبود، آرامش روانی از جمله آثار روزه است. روزه هم روان انسان را از پلیدی­های گناه پاک می­سازد و او را برای زندگی پاک و حیات طیّبه آماده می­سازد و هم او را به یاد آتش جهنم انداخته و آمادگی هرچه بیشتر برای رفتن به سوی منزلگاه ابدی در انسان ایجاد می­کند؛ هم او را با یاد گرسنگان و فقیران همراه می‌سازد.
 
اگرچه اغنیا هر زمان اراده کنند با امکانات خود، نیازهایشان از جمله گرسنگی و تشنگی را به هر کم و کیفی که بخواهند برطرف می کنند، اما در حالت روزه امکانات آنها کمکی نمی کند و مجبورند سختی و فشار گرسنگی و تشنگی را تحمل کنند. روزه دار با تجربه عملی گرسنگی و تشنگی موقت، عاطفه اش شکوفا شده و وضعیت گرسنگان و مستمندان را بهتر درک می کند. اگر فقط همین تحمل گرسنگی و تشنگی و همراهی با محرومین بود دیگر چه لزومی داشت خود فقرا روزه بگیرند. بر فرضی هم که گفته شود امید به افطار کمی در تحمل گرسنگی تاثیر دارد، می گوییم همینکه روزه داران توانگر، بخشی از گرسنگی و تشنگی فقرا را درک کنند، تاثیر اخلاقی و تربیتی و اجتماعی خود را خواهد گذاشت و باعث عطوفت و نرمش آنها نسبت به نیازمندان و مستمندان خواهد شد.
 
پی‌نوشت‌ها:
1. بحار الأنوار، محمدباقر مجلسی، (بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404 هـ . ق)، ج‌73، ص305.
2. نور: 21
3. بقره: 153
4. عنکبوت: 69
5. روح مـجرد‌، سـید‌ محمد‌حسین‌ حسینی تهرانی، (مشهد، انتشارات علامه طباطبایی، چاپ دهم، 1429 هـ . ق)، ص 295.
6. توبه: 108
7. بحار‌ الأنوار‌، پیشین، ج‌43، ص339.

روزه در اسلام آن است که انسان در تمام طول روز یعنی از اذان صبح تا اذان مغرب با قصد اطاعت از فرمان خدا، از چیزهایی که روزه را باطل می‌کنند مانند خوردن، آشامیدن و موارد دیگر اجتناب کند. روزه از آداب مذهبی و اسلامی است که برای تقرب به خدای متعال، آمادگی برای مراسم مذهبی، کفاره سرپیچی از قوانین مذهبی، پالایش بدن برای درک امور معنوی کاربرد دارد. مهمترین فایده روزه،تمایل انسان به پدید آوردن شرایط جسمی و روانی از نوع زاهدانه است که وسیله ای برای برقراری رابطه میان انسان و خدا ایجاد می‌کند در نتیجه با بالا بردن جایگاه نیازهای معنوی، خواسته های مادی را کمتر می‌کند.
 
از ارزش‌های بسیار روزه گرفتن می‌توان افزایش اراده و کف نفس و نیز ایجاد حسّ شفقت نسبت به نیازمندان را بر شمرد. روزه یکی از ستون‌های دین اسلام است که بر همه مسلمانان عاقل و بالغ و سالم گرفتن آن در ماه رمضان واجب است. این اعتقاد قوی که ماه رمضان فرصتی برای تزکیه نفس و پاک کردن گناهان است موجب رعایت قوانین روزه داری به صورت محکم شده است.
 

آداب روزه و روزه داری

یکی از حکمت‌های روزه داری، ممارست و تمرین «پرهیزکاری» است. مسلمان با تمرین یک ماهه خود در ماه مبارک، از ارضای تمایلات نفسانی خودداری می‌کند تابه نفس خویش بقبولاند که توانایی ایستادگی در برابر کارهای ناروا را دارد، به عنوان نمونه روزه دار: با نخوردن غذای حلال خود، تمرین می‌کند که به اموال دیگران دست درازی نکند. با نرفتن نزد همسر خویش، درک می‌کند که به ناموس دیگران نباید چشم طمع دوخت.
 
آیا تاکنون دیده اید کسی درمجلس عزا و سوگواری، اشعار شاد و فرحزا بخواند و شاد وخندان باشد؟ یا دیده اید شخصی با شال عزا در مجلس جشن وسرور شرکت کند و گریه کند؟ اگر پاسختان منفی است، دلیلتان چیست؟ شاید شما هم به این مطلب اذعان داشته باشید که شرکت در هرمجلسی تشریفات خاص خودرا می‌طلبد. حال، باتوجه به اینکه «صائم» در مدت روزه داری، در حریم قدس الهی و ضیافت الله داخل می‌شود و از سوی پروردگار پذیرایی می‌شود. شایسته است آداب ویژه چنین محفلی را مراعات کند، تا بیشتر مورد لطف « صاحب خانه » قرار گیرد. اینک از آن آداب:
 

الف) پرهیز از گناهان

هر گناهی، خشم وغصب الهی را بر می‌انگیزد ؛ اما در ماه مبارک رمضان ، آلوده شدن به گناه ، زشتی بیشتری دارد ، بدین خاطر میهمان خدا نباید گرد آن بگردد. روزی پیامبر – صلی الله علیه و آله – پیرامون ماه مبارک رمضان سخن می‌گفت ، امیر مؤمنان – علیه السلام – پرسید: ای رسول خدا! برترین عمل دراین ماه چیست! پیامبر – صلی الله علیه و آله – پاسخ داد: پرهیز از هر چه خدا حرام کرده است.[1]
 
با این وصف، بسیاری از روزه داران اگر دست از گناه نشویند ، جز تشنگی و گرسنگی ، طرفی نمی‌بندند . حضرت زهرا سلام الله علیها می‌فرماید: «>ما یصنع الصائم بصیامه اذا لم یصن لسانه و سمعه و بصره وجوارحه»[2] روزه داری که زبان، گوش، چشم و اعضا و جوارحش را (از گناه) حفظ نکند، با روزه خود چه می‌کند؟ یعنی این روزه چه سودی برای او دارد؟
 

ب) انجام واجبات

دومین وظیفه میهمان خدا این است که بقیه دستورات الهی رانادیده نگیرد، که این خود، بزرگترین بی ادبی در محضر ربوبی است و چنین میهمانی نزد ملکوتیان انگشت نما می‌شود. به نظر شما آیا روزه داشتن و نماز نخواندن، روزه گرفتن و خمس ندادن، روزه داری و مردم آزاری و... باهم سازگاری دارد ؟
 

ج) پرستش و نیایش

از دیگر آداب ماه خدا ، نیایش و پرستش داوطلبانه است. فراوانی نمازها ودعاهای ماه رمضان، گویای اهمیت آن است. روزه دار با تشریفات ویژه به «ضیافت الله» دعوت شده و چه نیکوست که با هدیه گرانبهایی به محضر خدای سبحان شرفیاب گردد و زیباترین هدیه به پیشگاه الهی ، ساییدن پیشانی به خاک و بالا بردن دست نیاز است.
 

د) تلاوت قرآن

ماه رمضان، بهار قرآن است، قرآن و رمضان؛ پیوندی دیرینه دارند زیرا یکی از شب‌های ماه مبارک رمضان، یعنی شب قدرظرفیت نزول  قرآن را دارا بوده و سزاوار است که روزه دار، این پیوند را نگسلد و با ترتیل آیه‌های روح بخش قرآن، فضای ملکوتی ماه خدا را عطرآگین سازد که به گفته آورنده قرآن: «>من تلا فیه آیه من القرآن کان له مثل أجر من ختم القرآن فی غیره من الشهور»[3] کسی که یک آیه از قرآن را در ماه رمضان تلاوت کند، به اندازه اجر یک ختم قرآن در دیگر ماه‌ها نصیبش می‌شود.
 

ه) آداب دیگر

آنچه گفته شد، مهم ترین آداب میهمانی خدا بود، به برخی دیگر فقط اشاره می کنیم. صدقه به فقرا و مستمندان، احترام به بزرگترها، مهربانی نسبت به کوچک ترها ، صله رحم، ترحم به یتیمان، توبه واستغفار، افطاری دادن، خوش خلقی، مارا نسبت به زیردستان، صلوات برمحمد و آل محمد و...[4]
 

آثار ارزشمند روزه داری

ارزنده ترین آثارهر عبادتی، همان اطاعت از دستور خداوند بزرگ است و آثار دیگر به دنبال آن نصیب شخص عابد می گردد. اما انسان روزه دار علاوه بر تمام آثار گرانبهایی که از این رهگذار به دست می آورد. مشمول لطف ویژه الهی می گردد. خداونددر باره آن چنین فرموده است: «الصوم لی و أنا أجزی به»[5] روزه برای من است و من به آن پاداش می دهم.

 
رمضان باعث کفاره گناهان

رمضان مانند حج و عمره و نماز جمعه و جماعت سبب آمرزیده شدن گناهان می‌شود. در حدیث صحیح آمده است:
خواندن نمازهای پنج‌گانه با جماعت و حضور در نماز جمعه و عمره تا عمره آینده و رمضان تا رمضان آینده و... باعث کفاره گناهان کوچک انسان می‌گردد. البته گناهان بزرگ با توبه نصوح بخشوده می‌گردد.

پی‌نوشت‌ها:
[1] جامع السعادات، ج ۳، ص ۳۸۱ 
[2] بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۳۵۸
[3] بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۲۹۵
[4] بحارالانوار، ج ۹۶، صص ۳۵۷-۳۵۶
[5] بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۲۵۵

همه ما انسان‌ها برای وارد شدن به هر ضیافت و مهمانی، خود را ملزم به رعایت قوانین و آداب خاصی می‌نماییم، به هر اندازه میزبان و مجلس مهمانی بزرگ و مهم باشد، انگیزه و تمایل مهمان برای رعایت آداب مهمانی بیشتر و پر اهمیت‌تر می‌شود، یکی از نکات بسیار مهمی که در این چنین ضیافت‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد، پرهیز از رفتارهای ناشایست است، در بین تمام ضیافت‌ها و مهمانی‌های دنیوی، نمونه‌ای وجود دارد که از همه باشکوتر بوده و هیچ میزبانی به بزرگی و عظمت میزان آن نمی‌رسد.
 

با شکوه‌ترین ضیافت و مهمانی دنیا

مناطق ممنوعه  و خطوط قرمز ضیافت الهی

بسیاری از روزه داران و نمازگزاران ماه مبارک رمضان را به امساک و خودداری از خوردن و آشامیدن می شناسند، گویی در این ماه روزه‌داران فقط وظیفه اجتناب از خوردن و آشامیدن را بر عهده دارند، همین امر موجب شده است، که با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان برخی افراد با بهانه و عذر تراشی بدن خود را مریض جلوه داده از انجام این وظیفه مهم شانه خالی کرده و خود را از آثار و برکات شگفت انگیز محروم نمایند. غافل از اینکه ماه رمضان فقط ماه اجتناب از طعام نیست، بلکه مسئولیت‌های دینی و اخلاقی در آن بسی فراتر از نگاه سطحی به این ماه پر خیر و برکت است. در منابع روایی از امام على(علیه السلام) نقل شده است :«صِیَامُ الْقَلْبِ عَنِ الْفِکْرِ فِی الْآثَامِ أَفْضَلُ مِنْ صِیَامِ الْبَطْنِ عَنِ الطَّعَام‏؛[3]روزه قلب از فکر در گناهان ، برتر از روزه شکم از طعام است».
 

 
گناه و نافرمانی الهی

یکی از بدترین و خطرناک‌ترین موانع و خطوط قرمز در ماه رمضان وارد شدن در دایره شوم گناه و رذایل اخلاقی است؛ کما اینکه در خطبه شعبانیه نیز شاهد هستیم موضوع گناه و خطوط قرمز مورد توجه بوده است، باری به هر جهت بر اساس فرهنگ روایات یکی از اهداف مهم و راهبردی روزه‌داری دست‌یابی به ملکه تقوا و مهارت خویشتن‌داری و خود کنترلی است، مهارت با ارزشی که در صورت دست‌یابی به آن شخص روزه‌دار از وارد شدن در مناطق ممنوعه و خطوط قرمز اخلاقی اجتناب می‌ورزد: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنوا کُتِبَ عَلَیکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِن قَبلِکُم لَعَلَّکُم تَتَّقونَ؛[4]ای افرادی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما نوشته شده، همان‌گونه که بر کسانی که قبل از شما بودند نوشته شد؛ تا پرهیزکار شوید». در روایتی نیز نقل شده است که امام علی(علیه السلام) از پیامبر اکرم(صلی الله و علیه وآله) در خصوص بهترین اعمال در ماه رمضان سؤال کردند و پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله) در جواب فرمودند: «فَقَالَ یَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل؛[5] بهترین عمل در این ماه پارسایى و اجتناب از محرّمات خداست».
از جمله خطوط قرمز و مناطق ممنوعه‌ای که در ماه مبارک رمضان باید به آن توجه جدی داشت، بی صبری است. بی‌صبری می‌تواند انسان را در هر منطقه ممنوعه وارد نماید.

 1-کم رنگ شدن اخلاص و ظاهر سازی

عمل بسیار مهم و با ارزش روزه‌داری یکی از اعمال عبادی است که به طور طبیعی پنهانی است، از این رو کار را برای تقویت اخلاص و الهی کردن کار بسیار راحت می‌کند، ولی با این وجود نباید از نیرنگ و خدعه شیطان در مبتلا کردن افراد به شرک خفی و ریای در عمل غافل شد؛ چرا که بر اساس روایات گناه شوم ریا به طور بسیار خفی و باور نکردنی می‌تواند در اعمال و رفتارهای انسان رسوخ کرده و عمل انسان را از ارزش و غنای الهی تهی نماید، باری به هر جهت در ایام ماه مبارک رمضان می‌توان با تمرین لحظه به لحظه اخلاص در عمل راه نفوذ ریا و شرک خفی را در اعمال بست. در منابع روایی نقل شده است: یکى از اصحاب مى گوید: پیامبر(صلى الله علیه وآله) را گریان دیدم، عرض کردم: چرا گریه مى‌کنید؟ فرمود: «اِنّى تَخَوَّفْتُ عَلى اُمَّتى الشِّرْکَ، َامّا اِنَّهُمْ لایَعَبُدُونَ صَنَماً وَ لا شَمْساً وَ لا قَمَراً وَ لا حَجَراً، وَ لکِنَّهُمْ یُرائُونَ بِاَعْمالِهِمْ؛[6] (من بر امتّم از شرک و چند گانه پرستى بیمناکم! بدانید آنها بت نخواهند پرستید و نه خورشید و ماه و قطعات سنگ را، ولى در اعمالشان ریا مى‌کنند و از این طریق وارد وادى شرک مى‌شوند).

 
2-خودشیفتگی و خود بزرگ بینی

یکی از موقعیت‌های خطرناکی که احتمال مبتلا شدن به خودشیفتگی و خود بزرگ‌بینی را برای انسان به وجود می‌آورد  زمانی است که انسان توفیق انجام یک کار نیک را پیدا می‌کند، هر چند اعمال عبادی همچون روزه‌داری، و شب زنده‌داری آن هم در ماه مبارک رمضان توفیق بسیار بزرگی است که هر کسی به آن مفتخر نمی‌شوند، ولی با این وجود مؤمنین روزه‌دار و شب زنده‌دار نباید از حربه و نفوذ شیطان در سرزمین وجودی خود غافل شده و اعمال عبادی خود را حربه‌ای برای تفاخر و خودشیفتگی به حساب آورند. مؤمنین واقعی در مکتب حضرات معصومین(علیهم السلام) آموخته‌اند که آنچنان که می‌بایست وظیفه بندگی و عبودیت حق تعالی را به جا نیاورده‌اند:  «سُبْحَانَکَ مَا عَبَدْنَاکَ حَقَّ عِبَادَتِک‏؛[7]منزّه و پاکى تو ما تو را چنانکه سزاوار عبادت و بندگى تو است پرستش ننمودیم‏». از این رو این روحیه اخلاق مانع خودشیفتگی و خود بزرگ بینی در آنها می‌شود.
 

3-بی‌صبری و  عدم ایستادگی بر طاعت خدا

 از جمله خطوط قرمز و مناطق ممنوعه‌ای که در ماه مبارک رمضان باید به آن توجه جدی داشت، بی صبری است. بی‌صبری می‌تواند انسان را در هر منطقه ممنوعه وارد نماید، بی‌صبری بر معصیت، بی‌صبری بر طاعت و بندگی حق تعالی، بی‌صبری بر مصیبت و بلا، هر یک از این مناطق ممنوعه جلوه‌ای از بد اخلاقی هستند که باید در ایام روزه و ماه پر فیض ماه مبارک رمضان به آن توجه جدی داشت و در صدد درمان و جبران آن اقدام نمود. رسول اکرم (صلى الله علیه و آله) می‌فرمایند :«اَلصَّبرُ ثَلاثَةٌ: صَبرٌ عِندَ المُصیبَةِ، وَ صَبرٌ عَلَى الطّاعَةِ و َصَبرٌ عَنِ المَعصیَةِ؛[8] صبر سه نوع است: صبر در هنگام مصیبت، صبر بر طاعت و صبر بر ترک گناه». این روایت تکلیف همه انسان‌ها را در ابعاد مختلف زندگی مشخص می‌فرماید، گاهی اوقات برخی افراد به بهانه ضعف جسمانی به راحتی مجوز روزه‌خواری را به خود می دهند این چنین افرادی مهارت ایستادگی و صبر بر طاعت و بندگی حق تعالی را ندارند از این رو به سادگی به خود اجازه ارتکاب گناه را می‌دهند.
 
 
پی‌نوشت‌ها:
[1]. الأمالی( للصدوق)، ص93، ح4.
[2]. مولوی » دیوان شمس » ترجیعات.
[3]تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 176 ، ح 3365.
[4]. سوره مبارکه البقرة آیه ۱۸۳.
[5]. الأمالی( للصدوق)، ص95.
[6]. شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج‏2، ص179.
[7]. الصحیفة السجادیة، ، نیایش سوم.
[8]. کافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص91، ح15.

ماه مبارک رمضان سایه خیر و برکت. ماه نزول قرآن، ماه مغفرت و آمرزش، ماه جود و کرم، ماه بخشش و نیکوکاری، ماه ایثار و از خود گذشتگی، ماه جهاد و کوشش، ماه سعی و تلاش، ماه رحمت و سازندگی و ماه ضیافت الله است. رمضان ماه تهذیب نفس، کسر شهوت، غلبه و چیره شدن بر نفس، ماه صبر و استقامت و بالاخره ماه خودسازی و اصلاح جامعه است. این ماه دانشگاه انسان‌سازی است؛ بله رمضان دانشگاه علمی و عملی، آموزشی و پرورشی و تربیتی و اصلاحی است.

تلاوت قرآن، حضور به موقع در نمازهای پرفیض جماعت، شرکت در کلاس‌های آموزشی ویژه رمضان، حضور در مجالس معنوی روح‌افزای مولودخوانی، تشکیل جلسات قرآن‌خوانی دوره‌ای در مساجد و مراکز دینی و منازل، از مهم‌ترین برنامه‌های رمضان است که شخص مسلمان خود را به درگاه احدیت مقرّب می‌سازد.

«مَن أدرَکَ رَمَضَانَ فَلَم یُغفَرلَهُ وَ مَاتَ أبعَدَهُ اللهُ فَقُل آمِین فَقُلتُ آمِین»

کسی که رمضان را درک نماید و سبب آمرزش گناهانش نگردد، و از دنیا بدون استفاده از ماه مبارک رمضان برود، خداوند او را از رحمتش دور گرداند؛ جبریل گفت: بگو آمین، گفتم آمین.
 

بشارت به قدوم رمضان

رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، اصحاب و یاران گرامی خود را به قدوم رمضان و آمدن آن بشارت می‌دادند و می‌فرمودند: رمضان ماه پر خیر و برکت در راه است، خداوند متعال روزه‌داری این ماه را بر شما ای امت اسلام، فرض و واجب نموده، شبی در رمضان وجود دارد که ثواب و پاداش عبادت یک شب آن بهتر از ثواب و پاداش هزار ماه است، کسی که از ماه رمضان محروم گشت بی‌گمان از همه خوبی‌ها محروم گشته است. و نیز فرمودند: چون رمضان آید، دروازه‌های بهشت گشوده و دروازه‌های دوزخ بسته گردد و شیاطین به زنجیر کشیده می‌شوند.
 
پیامبر عظیم‌الشأن اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) بهترین اسوه و الگو برای امت اسلامی است. آن حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) بخشنده‌ترین انسان‌ها بود. راوی می‌گوید: رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) در ماه مبارک رمضان بر جود، کرم، احسان، نیکوکاری، بخشش و صله‌رحم خود می‌افزودند و جود و کرمش فراگیرتر از باد وزنده بود؛ و نیز در ماه مبارک رمضان قرآن را با جبرئیل (علیه السلام) مرور می‌کردند و در آخرین رمضان عمر شریفش دو بار قرآن کریم را با جبرئیل (علیه السلام) مرور کردند(1)
 
مرور قرآن یعنی قرآن‌خوانی دوره‌ای که چند نفر با هم به ترتیب، قرآن می‌خوانند و دیگران استماع می‌کنند. خوشبختانه این شیوه قرآن‌خوانی هنوز در بسیاری از مساجد بلاد اسلامی پررنگ و به قوت خود باقی است هر چند در بعضی از مساجد کم رنگ و یا متأسفانه متروک شده است.
 

روزه چهار گروه مقبول نیست

حضرت صادق ( علیه السلام) فرمود:

 لا صیام لمن عصی الامام، و لا صیام لعبد آبق حتی یرجع، و لا صیام لامراة ناشزة حتی تتوب، و لا صیام لولد عاق حتی یبر،(2)

 روزه نیست برای کسی که امام و پیشوای خود را نافرمانی کند و از او اطاعت ننماید، و صحیح نیست روزه عبد فراری، تا مراجعت کند و به خدمت باز نگردد، و روزه زن ناشزه درست نمی‌باشد تا توبه کند و در اختیار همسرش قرار گیرد و همچنین روزه فرزند عاق شده پدر و مادر تا خوب نشود و اصلاح نگردد، مورد قبول قرار نمی‌گیرد، و روزه به حساب نمی‌آید، بلی یکی از ابعاد سیاسی این حدیث شریف، اطاعت و فرمانبری پیروان و رهروان مسلمان از راهبر و پیشوای مذهبی است. که امروز این واقعیت در حق رهبر کبیر انقلاب که این کشتی عظیم انقلاب را ناخدا است، و با امواج خروشان و سهمگین دریای پهناور گیتی در نبرد است. تحقق پیدا کرده است. که بر ما تمامی اقشار ملت از روحانی و کارمند و کشاورز و کارگر و دیگر طبقات مردم واجب و فرض است که گوش به فرمان این رهبر بزرگ که خداوند بر ما منت نهاده باشیم، و از رهنمودهای پیامبر گونه اش اطاعت نمائیم و از هر گونه انتقاد غیر صحیح و اعتراضات نابجا که باعث تضعیف انقلاب و مقام رهبری است. بپرهیزیم، و پر واضح است، که مخالفت با مقام رهبری و ولایت فقیه، مخالفت صریح با مقام والای امام زمان (ارواحنا له الفداء) می‌باشد، و مخالفت با حضرت امام زمان ( علیه السلام) ، روزه و سایر عبادات مقبول حضرت حق تعالی نبوده و صحیح نمی باشد.
 
حضرت فاطمه (علیها السلام) سیده نسوان عالم در آداب روزه دار می‌فرماید:

عن جعفر بن محمد عن آبائه عن حضرت فاطمه زهراء (علیها السلام) : انها قالت: ما یصنع الصائم بصیامه اذا لم یصن لسانه و سمعه و بصره و جوارحه .(3)

 
جعفر بن محمد (علیهما السلام) از آباء گرامش از فاطمه دخت گرامی رسول الله (صلی الله علیهم اجمعین) روایت می‌نماید: که حضرت زهرا (علیها السلام) فرمود: صائم با روزه خویش کاری نکرده (یعنی حق روزه را ادا نکرده) هر گاه زبان و گوش و چشم و جوارحش را از (آنچه که بر آنها حرام است) حفظ نکرده باشد.
 
یعنی روزه یک مسمای واقعی از حفظ شکم از کل خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها و مبطلات دیگر و خلاصه ای از اجتناب از گناهان و معصیت خداوند می‌باشد، زیرا روزه دار بدون پرهیز از تمامی محرمات روزه واقعی را در خویش تحقق نبخشیده است.

پنج خصلت موجب افطار روزه و بطلان وضوء اگر چه امروز فقهای عالی مقام این موارد را مبطل روزه و وضوء نمی‌دانند زیرا کمتر کسی است در زمان ما و فرهنگ طاغوت زده و غرب زده ما از این اوصاف رذیله بپرهیزد، آن خصال پنج گانه از بیان پیامبر گرامی اسلام چنین است:

 «خمس خصال یفطرن الصائم، و ینقضن الوضوء الکذب، و الغیبة و النمیمة، و النظر بشهوة، و الیمین الکاذبة »(4)

پنج صفت است که روزه را باطل و وضوء را می‌شکند، دروغ و غیبت و سخن چینی و نظر شهوت انگیز، و قسم دروغ.  این اوصاف ذمیمه براستی اثر معنوی و روحانی روزه و وضوء که یک عبادت است در اسلام خنثی می‌کند، و اجر و ثواب روزه و وضوء را نابود می‌نماید.
 

روزه اعضا و جوارح بیرونی و درونی

در بین آداب روزه، مهم ترین آن روزه اعضا و جوارح بیرونی و درونی است. در تفسیر جامع به نقل از کافى، فقیه و تهذیب، از محمد بن مسلم روایت شده است که حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) به من فرمود: زمانى که روزه هستى، پس باید گوش، چشم، زبان، دست و پا و پوست بدن تو روزه دار باشد(5)
 
در کتاب کشف الاسرار آمده است: مصطفى (صلی الله علیه واله) گفت: «من صام رمضان و قامه ایمانا و احتسابا غفر له ما تقدّم من ذنبه» گفت: هر که ماه رمضان روزه دارد و اندر شب وى قیام آرد، چنان که روزه فریضه داند و قیام سنّت، خداى عز و جل گناه گذشته وى بیامرزد.‏ امام صادق(علیه السلام) فرمود: روزه گرفتن، تنها به خویشتن دارى از نوشیدن و خوردن نیست. مریم مادر عیسى گفت: «من نذر کرده‏ام که براى خداى رحمان روزه باشم» یعنى، جز به ستایش خداى رحمان، دهان خود را باز نکنم.
 
اگر روزه گرفتید، زبان خود را حفظ کنید. چشم خود را فرو بخوابانید. نزاع مکنید. حسد مورزید. رسول خدا شنید که یکى از بانوانش با دهان روزه خادم خود را دشنام مى‏دهد. فرمود تا برایش خوراکى حاضر کنند و بعد به آن خانم گفت: میل کنید. خانم گفت: من روزه دارم. رسول خدا صلی الله علیه و آله به او گفت: «چه گونه روزه‏اى که خادم خود را دشنام مى‏دهى؟ روزه گرفتن فقط با دهان بستن از خوراک و آب نیست». امام فرمود: هر گاه روزه گرفتى و دهان خود را از نوشیدنى و خوردنى بستى، باید گوش و چشم تو نیز از حرام و ناشایسته بسته شود: بحث و جدل مکن. خادمت را با نیش زبان آزار مده. آرامش و وقارى که ویژه روزه‏دارى است، از دست مده. مبادا روز روزه‏ات مانند روزهاى دیگر باشد(6)
 
پی‌نوشت‌ها :
1.  بخاری و مسلم از عبدالله‌بن‌عباس (رضی الله عنه) روایت کرده‌اند.
2. وقایع الایام خیابانی، ص 432.
3. بحار الانوار، ج 96، ص 295.
4. نهج الفصاحه، حدیث 1459.
5.  بروجردی، سید محمد ابراهیم، تفسیر جامع، ج 1، ص 300، انتشارات صدر، تهران، چاپ ششم، 1366ش.
6. بهبودی، محمد باقر، گزیده کافى، ج ‏3، ص 134و 136، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، چاپ اول، 1363ش.

فایده روزه تقوا است و تقوا خود، سودی است که عاید خود انسان می‌شود. هر کس بخواهد به عالم طهارت و رفعت متصل شود و به مقام بلند کمال و روحانیت ارتقاء یابد، اولین چیزی که لازم است بدان ملتزم شود این است که از افسار گسیختگی خود جلوگیری کند و سرگرم لذت‌های جسمی و شهوات بدنی نباشد. چنین شخصی باید خود را بزرگتر از آن بداند که زندگی مادی را هدف بپندارد. باید از هر چیزی که او را از خداوند مشغول می‌دارد بپرهیزد. این تقوایی که قرآن به آن اشاره می‌کند تنها از راه روزه و خودداری از شهوات به دست می‌آید. خودداری از شهوات عبارت است از: خودداری از شهوت شکم در خوردن و آشامیدن و شهوت جنسی. اگر انسان مدتی از این سه چیز پرهیز کند، به تدریج نیروی خویشتن داری از گناهان در او قوت می یابد و به تدریج بر اراده خود مسلط می‌شود. آن وقت در برابر هر گناهی عنان اختیار از کف نمی‌دهد و در تقرب به خداوند متعال دچار سستی نمی‌گردد.
 
«روزه» در شرع مقدس اسلام آن است که انسان در تمام روز (از طلوع فجر تا غروب آفتاب) با قصد اطاعت از فرمان خداوند از خوردن و آشامیدن و چیزهای دیگری که به تفصیل گفته خواهد شد خودداری کند.معیار شرعی در مورد وقت روزه، فجر صادق است نه کاذب، و احراز آن موکول به تشخیص مکلف است.
 
در حدیث قدسی آمده است: تمام کردار بنی‌آدم چند برابر می‌گردد؛ هر حسنه‌ای بین ده تا هفتصد برابر پاداش داده می‌شود به جز روزه که بی‌نهایت مضاعف می‌گردد؛ چون روزه عبادت ویژه‌ای است که به خدا وابسته و تنها خداوند متعال از حالت روزه‌دار مطلع و آگاه است. از این رو خداوند متعال فرموده است: روزه‌دار به خاطر رضایت من، آب و غذا را ترک کرده است، پس پاداش روزه‌اش به خود من بر می‌گردد، و بر حسب نیت پاک و اخلاص او، ثواب روزه‌اش بی‌نهایت مضاعف می‌گردد.در حدیث دیگری آمده: کسی که با انگیزه ایمانی و اخلاص عمل، رمضان را روزه بگیرد، گناهان گذشته او بخشوده می‌شود».
 
روزه تنها ترک خوراک و آب نیست، بلکه روزه شرعی و حقیقی و قانونمند اسلامی همان روزه‌ای است که به اضافه ترک آب و غذا، یک انقلاب درونی که سازندگی دارد در شخص روزه‌دار ایجاد گردد و خود را از هر نوع آلودگی و گناه دور سازد و به عبارت دیگر روزه‌ای همراه با ترک غذا و آب از تمام گناهان، نافرمانی‌ها، آزارها و... دست بشوید و تمام اعضای او روزه‌دار باشد، چنین روزه‌ای مقبول درگاه حق‌تعالی قرار می‌گیرد، و ثواب بی‌نهایت برای روزه‌دار محقق می‌گردد.
 
در حدیث صحیح آمده است: آن کس که در هنگام روزه‌داری گفتار حق را رها کند و گواهی ظالمانه بدهد، روزه او مورد قبول درگاه حق‌تعالی قرار نگیرد و خداوند متعال هرجی برای او نمی‌بیند که خوراک و آب را رها کند، چرا که حقیقت روزه مقصود است نه نخوردن و نیاشامیدن. بنابراین روزه حقیقی روزه‌ای است که بازدارنده و سازندگی داشته باشد و چنین روزه‌ای که سازندگی دارد، ثواب و پاداش بسیاری دارد.
 

قداست رمضان

رمضان بهار عمر و بهترین فرصت مناسب برای اصلاح خود و جامعه اسلامی است که کلیه مکلفان به طور مشترک به عبادت روزه مشغول و برای کسب معنویات و جبران گذشته بسیج و هماهنگ می‌شوند، مسلمانی که نسبت به رمضان دید منفی داشته باشد و از برنامه‌های ویژه این ماه پر خیر و برکت فاصله بگیرد و حتی با کمال جرأت در انظار عمومی تظاهر به روزه‌خواری کند، مثل اینکه به زبان حال خود می‌گوید: ای ملت مسلمان من از شما جدا و بی‌زار گشته‌ام و با این شعار ننگین علیه خود اعلام جنایت و جرم می‌کند. این امر مستوجب تعزیر و عقوبت است. بر مسئولان لازم است که به طور جدی با چنین منکراتی مبارزه کنند و بر فرد‌فرد مسلمان واجب شرعی است که در ریشه‌کن کردن منکرات، حکومت اسلامی را یاری کنند.
 

روزه و سلامت

 پزشکانی که بیماران را از روزه گرفتن به دلیل ضرر داشتن منع می کنند گفته ایشان در صورتی معتبر است که اطمینان آور باشد یا باعث خوف ضرر شود و در غیر این صورت اعتباری ندارد.(1)
 
ملاک تاثیر روزه در ایجاد بیماری یا تشدید آن و عدم قدرت بر روزه گرفتن، تشخیص خود روزه دار نسبت به خودش است، بنابراین اگر پزشک بگوید روزه ضرر دارد، اما او با تجربه دریافته است که ضرر ندارد باید روزه بگیرد، همچنین اگر پزشک بگوید روزه ضرر ندارد ولی او بداند روزه برایش ضرر دارد یا خوف ضرر داشته باشد نباید روزه بگیرد.(2)
 
شخصی که روزه گرفتن برای سلامت او ضرر دارد یا ترس از ضرر داشته باشد نباید روزه بگیرد و در صورت گرفتن روزه ، روزه او صحیح نبوده و حرام است . خواه این یقین و خوف از تجربه شخصی حاصل شده باشد یا از گفته پزشک امین یا از منشأ عقلایی دیگر.(3)
 
هر گاه عقیده اش این بود که روزه برای او ضرر ندارد و روزه گرفت و بعد فهمید روزه برای او ضرر داشته باید قضای آن را به جا آورد. (4)
 
اگر زنان باردار یا شیرده بترسند که روزه برای خودشان یا کودک ضرر داشته باشد، شکستن روزه بر آنها واجب است؛ گرچه قضای روزه نیز بر گردن آنهاست. پزشکانی که بیماران را از روزه گرفتن به دلیل ضرر داشتن منع می‌کنند گفته ایشان در صورتی معتبر است که اطمینان آور باشد یا باعث خوف ضرر شود و در غیر این صورت اعتباری ندارد.(5)
 
ملاک تاثیر روزه در ایجاد بیماری یا تشدید آن و عدم قدرت بر روزه گرفتن، تشخیص خود روزه دار نسبت به خودش است، بنابراین اگر پزشک بگوید روزه ضرر دارد، اما او با تجربه دریافته است که ضرر ندارد باید روزه بگیرد، همچنین اگر پزشک بگوید روزه ضرر ندارد ولی او بداند روزه برایش ضرر دارد یا خوف ضرر داشته باشد نباید روزه بگیرد.(6)
 
شخصی که روزه گرفتن برای سلامت او ضرر دارد یا ترس از ضرر داشته باشد نباید روزه بگیرد و در صورت گرفتن روزه ، روزه او صحیح نبوده و حرام است . خواه این یقین و خوف از تجربه شخصی حاصل شده باشد یا از گفته پزشک امین یا از منشأ عقلایی دیگر.(7)
 
پی‌نوشت‌ها:
1. اجوبه الاستفتاءات (مقام معظم رهبری)، س 748، 754، 755 و 823
2. اجوبه الاستفتاءات، س 753
3. اجوبه الاستفتاءات، س 751، 753 و 755
4. اجوبه الاستفتاءات، س 751
5. اجوبه الاستفتاءات، س 748، 754، 755 و 823
6. اجوبه الاستفتاءات، س 753
7. اجوبه الاستفتاءات، س 751، 753 و 755