آیا وقتش رسیده که بپذیریم ترکیه رابطه اش را با اسرائیل قطع کرده است، با آغاز دادگاه عاملان جنایت حمله به کاروان آزادی غزه و کشتی مرمره در استانبول، بار دیگر ابهام ها درباره روابط ترکیه - اسرائیل تازه شده است.

دادخواست 9 بار زندان ابد برای 4 فرمانده ارشد اسرائیلی از جمله ژنرال" اشکنازی" فرمانده سابق نیروهای مسلح و رئیس ستاد مشترک ارتش رژیم صهیونیستی ،"آموس آیدلین" رئیس سابق سرویس های اطلاعاتی و ژنرال "لوی" فرمانده سابق اطلاعات نیروی هوایی این رژیم، این تصور را ایجاد می کند که ترکیه در اتخاذ مواضع سختگیرانه در قبال اسرائیل مصمم است. با این حال وجود قرائنی نگرانی هایی را درباره خیانت به مرمره در استانبول به وجود می آورد.

عصبانیت اردوغان در برابر پرز، عصبیت اسرائیل در برابر مرمره

بهمن ماه سال 1387 هنگامی که رجب طیب اردوغان از اجلاس داووس به ترکیه بازگشت، نزدیک به 5 هزار نفر از مردم ترکیه به استقبال او رفتند و او را "فاتح داووس" نامیدند.

مجادله در برابر رسانه های معتبر جهانی و ابراز عصبانیت اردوغان از جنایت های اسرائیلی ها در غزه در برابر شیمون پرز، رئیس رژیم صهیونیستی، او را به قهرمانی در جهان اسلام بدل کرد.

این مجادله با توجه به سابقه روابط استراتژیک و امنیتی 2 طرف اهمیت معاناداری داشت. هنگامی که کمتر از 2 سال بعد، در خرداد ماه 1389 کماندوهای اسرائیلی در آب های بین المللی به کاروان آزادی غزه حمله کردند و 9 شهروند ترک را به قتل رساندند، چنین به نظر رسید که عصبیت اسرائیلی پاسخ دلخواهش را به عصبانیت اردوغان داده است.

در آن سال ترکیه با اعلام قطع روابط با اسرائیل گویی بار دیگر نشان داد که قصد دارد در رویه اش تجدید نظر کند و درهای این کشور را به روی اسرائیلی ها ببندد. رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، هفته گذشته نیز در حاشیه مجمع جهانی اقتصاد در استانبول اعلام کرد تا زمانی که اسرائیل از ترکیه رسما به خاطر حمله نیروهای اسرائیلی به ناوگان آزادی عذرخواهی نکند، روابط از سر گرفته نخواهند شد.

اردوغان گفته است: ترکیه 3 شرط برای ازسرگیری روابط با اسرائیل دارد که عبارتند ازعذرخواهی مقامات اسرائیلی،‌ پرداخت غرامت و از بین رفتن محاصره نوار غزه؛ لذا تا زمانی که اسرائیل به این شروط عمل نکند، هیچ دیداری با بنیامین نتانیاهو انجام نخواهم داد.

گزارش های تردید برانگیز

با این حال هفته گذشته اندیشکده آمریکایی "وینپ" (موسسه واشنگتن برای سیاست های خاور نزدیک)، در گزارشی به مناسبت دومین سالگرد حمله اسرائیل به کشتی مرمره در آب های اقیانوس آرام، از تلاش دو طرف برای عادی سازی روابط خبر داد.

احمد داوود اوغلو، وزیر خارجه ترکیه، چندی پیش میهمان این موسسه بود تا سیاست های ترکیه در قبال منطقه را تشریح کند.

براساس این گزارش، تعاملات گسترده ترکیه با رژیم صهیونیستی که از سال 1990 آغاز شده است، پس از حمله اسرائیل به کشتی مرمره کمتر شده ، اما قطع نشده است.

وینپ در این گزارش به نکته جالبی اشاره می کند. آنکارا پس از حادثه مرمره اعلام کرد که روابط اش با اسرائیل را به حالت تعلیق در می آورد اما به سرعت اعلام کرد که این تصمیم شامل مبادلات اقتصادی نمی شود.

بنا بر این گزارش، حتی حجم تبادلات اقتصادی ترکیه با اسرائیل در سال های 2010 تا 2011، پس از حمله به کشتی مرمره، 30.7 درصد افزایش یافته است. 6 روز پس از گزارش وینپ، "شورای روابط خارجی آمریکا" هم در گزارشی با اینکه از "بن بست سیاسی" در روابط این 2 کشور یاد کرد، اما تاکید کرد که مبادلات اقتصادی آنها در حال رشد است.

گزارش شورای روابط خارجی آمریکا ضمن تاکید برتلاش بخشی از بدنه اقتصادی ترکیه برای عادی سازی رابطه با اسرائیل، تصریح می کند که "سیاست مداران ترک" منافع خود را در "حفظ وضعیت تیره فعلی" می بینند.

تعلیق مبادلات نظامی، تردید در پایان همکاری های امنیتی

درکنار این گزارش ها موضوعات دیگری نیز بر تردیدها می افزاید. ترکیه ازسال 2010 پس از حادثه حمله خونین به مرمره، خرید تسلیحات و همکاری های نظامی مانند مانورهای مشترک را معلق کرده است، با این حال عمق نفوذ اسرائیل در ارتش این کشور واقعیتی نیست که بر کسی پوشیده باشد و به سادگی بتوان آن را هم به پایان رساند.

دو طرف براساس پیمان استراتژیکی که سال 1996 به امضا رساندند، سالها از اطلاعات امنیتی و جاسوسی یکدیگر استفاده کرده اند. براساس این پیمان، بسیاری از افراد ارتش ترکیه در خاک این کشور و همچنین در سرزمین های اشغالی تحت آموزش مربیان اسرائیلی بوده اند.

پس از حمله به مرمره نیز با اینکه مجادلات سیاسی وجود داشته اما هیچ یک از دو طرف از پایان همکاری استراتژیک امنیتی حرفی نزده اند.

جالب اینکه در وضعیت کنونی منطقه، شرایط هم آماده همکاری های امنیتی است. سوریه در مرزهای شمالی رژیم صهیونیستی جولانگاه مخالفان مسلحی شده است که فرماندهانشان در ترکیه مستقر هستند و از خاک ترکیه حملات علیه مواضع دولت بشار اسد را فرماندهی می کنند. بشار اسد چه بماند و چه برود، ترکیه و اسرائیل امروز نیازمند همکاری های امنیتی تنگاتنگی هستند که به هیچ وجه دور از ذهن نیست.

مثلث 2 ضلعی نمی شود!

واقعیت دیگر اینکه روابط استراتژیک ترکیه – اسرائیل همیشه شریک سومی هم در کاخ سفید داشته است. این واقعیت حتی در برخی معاهدات 3 جانبه نیز به صراحت وجود دارد.

بهمن ماه سال گذشته باراک اوباما در مصاحبه با فرید زکریا، مجری صاحب نام سی.ان.ان، اعلام کرد که اگر بخواهد 4 رهبر مورد اعتماد را در جهان انتخاب کند، رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، یکی از آنها خواهد بود.

ماه گذشته میلادی مادلین آلبرایت، وزیر خارجه اسبق آمریکا، در شورای روابط خارجی آمریکا حاضر شد و تاکید کرد که "روابط محرمانه و اعتماد دوجانبه" از پیش شرط های روابط ترکیه و آمریکا است.

بنابراین ساده لوحانه است اگر بپذیریم که روابط ترکیه و آمریکا هر روز گسترده می شود ، در حالی که روابط ترک ها و اسرائیلی ها خصمانه مانده است. نگاه سیاست مداران امریکایی و البته اتحادیه اروپا به اسرائیل نگاهی استراتژیک است و کشوری که دشمن اسرائیل باشد، هیچ گاه نمی تواند به جمع دوستانه غربی ها "بار بیابد."

از "جنگ سرد" تا "جنگ زرگری"

خواسته های ترکیه از اسرائیل در سه مورد خلاصه می شود: 1. عذرخواهی اسرائیل 2. پرداخت غرامت و 3. تجدید نظر در فشار به غزه.

اما برخی مقامات ترک که اگر اسرائیل عذرخواهی کند روابط عادی می شود!

حسین چلیک، معاون اردوغان، شهریور سال گذشته تصریح کرد که "ترکیه هنوز همه پل های موجود با اسرائیل را خراب نکرده، کما اینکه سفارت ترکیه در تل آویو کماکان باز است و تنها سطح آن به دبیر دوم تنزل پیدا کرده و اگر اسرائیل عذرخواهی کند، روابط بار دیگر عادی خواهد شد."

حسین چلیک همچنین به صراحت اعلام کرد که "ترکیه سیاست های رژیم اسرائیل را قبول ندارد، والا با مردم اسرائیل مشکلی ندارند."

بنابراین اگر شرایطی مهیا شود که ترکیه در رودربایستی افکار عمومی خود نباشد، موضوع غزه را می توان به محکوم کردنی و اعتراضی خلاصه کرد.

آنچه برخی رسانه های غربی از آن به"جنگ سرد" بین ترکیه و اسرائیل نام می برند، ممکن است "جنگی زرگری" بیش نباشد. ترکیه امروز سیاست های دوگانه ای را در پیش گرفته است که در یک دست جام باده شراکت های جدید با غرب و اروپا است و در دست دیگر زلف برادران مسلمانش.

روابط پرتناقض ترکیه با اسرائیل این گمانه را جدی می کند که سیاست مداران ترک منافع خود را برای رسیدن به ایده احیای امپراتوری عثمانی و نفوذ در میان مسلمان های تازه بیدار شده در تندخویی با اسرائیلی ها می بیند.

ماجراهای قبرس، حمایت اسرائیل از پ.ک.ک و پژاک، حضور اسرائیل در توسعه میدان های گازی مورد اعتراض ترک ها و ... نیز که به عنوان موضوعات مورد مناقشه ترکیه-اسرائیل مطرح می شوند، در وقت مقتضی پس از پایان جنگ زرگری به اشاره ای خاتمه می یابند.