پس از شهادت سردار شهیدمان حاج قاسم سلیمانی تحلیل‌های متعددی درباره ویژگی‌های شخصیتی و نظامی آن شهید گرانقدر در محافل عمومی و رسانه‌ای کشور صورت گرفت که عمده این تحلیل‌ها منحصر در برخی توان‌های نظامی و قسمتی نیز در ویژگی‌های اخلاقی ایشان بود.
در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام سید محمدرضا آل‌ایوب، رئیس اداره پژوهش مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) از منظر سیره این بانوی بزرگوار به ویژگی‌های شخصیتی این سردار رشید اسلام پرداخته شده است.
وی در بخش‌هایی از این گفت‌وگو می‌گوید: بر اساس آیات و روایات معتقدیم این بزرگواران انوار مقدسی‌اند که در تمام زمانها و مکانها حضور دارند و اثرگذارند و به استناد آیات قرآن، نور عظیم آسمانی‌اند که بر قلوب پاک‌طینتان اثر می‌گذارند و آنها را به سوی ارزش‌های الهی سوق می‌دهند. برای دستیابی به ویژگیها و صفات سردار آسمانی خود یعنی حاج قاسم باید از این منظرها نگاه کنیم.
آل‌ایوب همچنین معتقد است راهبرد اصلی شهید حاج قاسم، عدم اعتماد به دشمن بود. وی عزت اسلام و ایران اسلامی را در ایستادگی مقابل تهدیدات دشمن می‌دانست و عملاً این مسیر را پیمود.
سرچشمه صفات سردار سلیمانی از انوار فاطمی است
* جامعه ما طی هفته‌های اخیر با شهادت سردار سلیمانی در غمی فراوان فرو رفت. از آن پس هر کسی در حد خود به بیان ویژگی‌های آن سردار رشید اسلام پرداخت. عمده کارشناسان ما درباره توان‌های نظامی ایشان و اقتدار ایشان در منطقه سخن گفتند. سؤال ما این است که آیا سردار را باید در این مسائل نظامی محدود کنیم یا می‌توان تحلیلی دینی هم داشت؟
ابتدا عرض کنم پیروزی سپاهیان ما در بیرون مرزها در واقع بروزات صفات عالی سربازان و سرداران ما هستند؛ از این رو موجی که پس از شهادت سردار ما در عالم شکل گرفت، خون تازه‌ای را در رگهای ملت‌های آزاده دنیا به جریان انداخت.
از این رو شهادت سردار سلیمانی، ابومهدی و سایر همرزمان ایشان گرچه برایشان سعادت ابدی را در پی داشت، اما برای ما ابتدای حقیقت و نشانه‌ای دیگر بود؛ حقیقتی که ریشه آن به خاندان وحی به ویژه حضرت زهرا سلام‌الله علیها باز می‌گردد. سردار یکی از پیروان حقیقی اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام بود. بسیاری از صفات ایشان برگرفته از سبک زندگی این انوار مقدس به ویژه حضرت صدیقه طاهره سلام‌الله علیها بود.
برای تشریح این موضوع خوب است که به نکته‌ای اشاره کنم. به طور کلی برای دستیابی به سعادت و رشد مادی و معنوی، باید به دو نکته مهم توجه داشت:
نکته اول این است که باید در زندگی خود برنامه و قانون هدفمند داشته باشیم و بر اساس آن برنامه و چشم‌انداز اقدام کنیم. چشم‌اندازی که برگرفته از آموزه‌های قرآن و عترت باشد. در این فرآیند، هدف نهایی قرب به خداوند و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام است که ابتدای آن، با تولّای نسبت به این انوار مقدس حاصل می‌شود.
نکته دوم که در سعادت افراد تأثیر بسزایی دارد، برگزیدن الگوهای مناسب در این مسیر دشوار است. به عنوان نمونه امام زمان (عج) می‌فرماید «إنّ فی إبنَةِ رسُولِ اللهِ لِی أسوَهٌ حَسَنَهٌ.» یعنی برای من در دختر رسول‌الله اسوه نیکویی است. این فرمایش، بیانگر آن است که انسان برای دستیابی به سعادت باید دارای الگوی نیکو باشد و چه الگویی برتر از ائمه اطهار علیهم‌السلام به ویژه حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها می‌تواند باشد؟ مافوق این بزرگواران رسول گرامی اسلام (ص) قرار دارند؛ لذا خداوند می‌فرماید کسانی که به خداوند و یوم الآخر ایمان داشته باشند، باید رسول‌الله (ص) را اسوه خود قرار دهند. «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثیراً؛ قطعاً براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نیکوست: براى آن کس که به خدا و روز بازپسین امید دارد و خدا را فراوان یاد مىکند.» (21 احزاب) یعنی باید در زندگی خویش هدف‌گذاری داشته باشیم و بر اساس آن، زندگی خویش را تنظیم کنیم؛ هدف اصلی، خدا و یوم الآخر و نیز به دنبال آن، ذکر کثیر خداست و در این راستا، رسول گرامی اسلام به عنوان میزان معرفی می‌شوند.
ائمه (ع) با انوار مقدس خود بر قلوب پاک‌طینتان اثرگذارند
حال برای دستیابی به ویژگیها و صفات سردار آسمانی خود یعنی حاج قاسم باید از این منظرها نگاه کنیم. در واقع صفات ایشان الهام‌گرفته از ائمه اطهار علیهم‌السلام و حضرت فاطمه زهراء سلام‌الله علیها است؛ ما بر اساس آیات و روایات معتقدیم این بزرگواران انوار مقدسی‌اند که در تمام زمانها و مکانها حضور دارند و اثرگذارند و به استناد آیات قرآن، نور عظیم آسمانی‌اند که بر قلوب پاک‌طینتان اثر می‌گذارند و آنها را به سوی ارزش‌های الهی سوق می‌دهند. این حقیقت را ما در آیه نور یعنی 35 سوره نور اینگونه می‌خوانیم: اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکاة ٍ فیها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ فی زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ یُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَکَةٍ زَیْتُونَةٍ لا شَرْقِیَّةٍ وَ لا غَرْبِیَّةٍ ...؛ خدا نور آسمانها و زمین است. مَثَلِ نور او چون چراغدانى است که در آن چراغى، و آن چراغ در شیشهاى است. آن شیشه گویى اخترى درخشان است که از درخت خجسته زیتونى که نه شرقى است و نه غربى، افروخته مىشود ...» در جلد دوم تفسیر قمی در روایتی از امام صادق علیه‌السلام می‌خوانیم: منظور از مشکات یا چراغدان، فاطمه زهرا سلام‌الله علیهاست و منظور از مصباح، امام حسن و حسین علیهما السلام هستند. «الْمِشْکَاةُ فَاطِمَةُ فِیها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْن».
بنابراین هر آن کس که از این انوار بهره برد، به رستگاری و عزت دست یافت. ما معتقدیم سردار سلیمانی از جمله شهدایی بود که بهره وافر از این انوار مقدس برد؛ لذا باید گفت زندگی سردار آسمانی ما آغشته به انوار الهیِ حضرت زهرا و امام حسین بود. ما جلوه‌ای از صفات و ویژگی حضرت زهرا سلام‌الله علیها و امام حسین علیه‌السلام را در رفتار و گفتارشان دیدیم.
* اگر بخواهید به صورت گزینشی به برخی از صفات فاطمی این سردار بزرگوار اشاره داشته باشید، چه ویژگی‌های برایتان جلب توجه می‌کند؟
مظلومیت حضرت زهراء سلام‌الله علیها مظلومیتی عادی و به خاطر مسائل شخصی نبود بلکه به دلیل احساس تکلیف‌شان نسبت به دین و ولایت امیرالمؤمنین بود. ایشان به این دلیل آنکه حق همسرشان تضییع شده به قیام برنخاستند بلکه قیام به عدل کردند تا حق را در جای خود قرار دهند و یا حق را معرفی کنند. نگاه حزبی و جناحی نداشتند بلکه هدف‌شان تحقق وصایای نبی مکرم اسلام(ص) بود.
سردار سلیمانی بر این اساس، زندگی خویش را وقف دفاع از حریم و ولایت عترت علیهم‌السلام کرد. در این راستا حضور وی در جبهه‌های حق علیه باطل از همان اوایل جوانی شکل گرفت و به توفیق الهی تداوم یافت. وی سعی کرد ذوب در ولایت عترت شود و هر آن کس که در این مسیر قرار دارد را یاری کند. از این منظر، او حزبی و جناحی فکر و عمل نمی‌کرد بلکه حق و عدل برایش ضروری بود.
نکته بعدی این است که حضرت زهرا سلام الله علیها سعی کردند در برابر ظلم ظالمان بایستند تا اجازه ندهند امت اسلام از سیره نبوی و صراط مستقیم الهی منحرف شوند؛ زیرا متأسفانه پس از رحلت رسول‌الله (ص) برخی صحابه پیامبر بیتوجه به وصیت ایشان، از امامت و خلافت امیرالمؤمنین رویگردان شدند تا جایی که به ساحت مقدس اهل عترت جسارت کردند و مصیبتی به بار آوردند که ننگ آن بر پیشانی مسلمانان باقی ماند. این مسئله سبب شد امت اسلامی دچار اُفت در ارزش‌های دینی شوند.
"عمل بهنگام" از نکات بارز سیره فاطمی بود
در چنین شرایطی بود که حضرت زهرا سلام‌الله علیها وارد میدان شد و به صورت‌های مختلف سعی در جامه عمل پوشاندن به فرامین الهی نسبت به ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام کرد. لذا "عملِ بهنگام" از نکات بارز سیره فاطمی بود. ما این ویژگی را در سردار سلیمانی به چشم دیدیم. هرکجا که نیاز به تقویت جبهه حق بود، حضور جدی و به موقع می‌یافت تا آن قسمت را پوشش دهد.
یکی دیگر از ویژگی‌های حضرت زهرا سلام‌الله علیها مجاهدت در راستای آگاهی‌بخشی و بیداری امت بود. محدوده عملکرد ایشان در محدوده فرد یا امت خاص نبود بلکه ایشان با نگاه آینده‌گرایانه خویش، ثمرات تبعیت از ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام را نزول برکات از زمین و آسمان می‌دانستند.
حضرت زهرا (س) در یکی از سخنانشان در بین زنان مدینه به نکات قابل توجهی درباره عواقب مثبت پذیرش ولایت امیرالمؤمنین(ع) اشاره کردند. در بخشی از این سخنان فرمود «به خدا سوگند [اگر امر خلافت با او بود] هرگاه مردم از جاده حق منحرف مى‌شدند و از پذیرش دلیل روشن سرباز مى‌زدند، آنها را با نرمى و ملایمت به سوى منزل مقصود حرکت مى‌داد، حرکتی که هرگز آزار دهنده نبود، نه مرکب ناتوان مى‌شدو نه راکب خسته و ملولو سرانجام آنها را به سرچشمه آب زلال و گوارا وارد مى‌کرد.» مقداری که از تبعات مثبت پذیرش ولایت امیرالمؤمنین گفتند، در ادامه، استناد به این آیه از قرآن کردند: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَرَکَات مِّنَ السَّمَاءِ وَ الاَرْضِ وَ لَکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ؛ و اگر اهل شهرها و آبادى‌ها ایمان مى‌آوردند و تقوا پیشه مى‌کردند، برکات آسمان و زمین را بر آنها مى‌گشودیم، ولى [آنها حق را] تکذیب کردند و ما هم آنان را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم» (سوره اعراف، آیه 96)
مسئله حاج قاسم هم نیز به همین شکل بود. ایشان منطقه‌ای فکر نمی‌کرد بلکه نگاهش جهانی بود. هدف اصلی ایشان اعتلای اسلام بود. هر جایی مسلمانان تحت ظلم قرار داشتند، به یاری آنها می‌شتافت و همواره دغدغه داشتند دشمنان اصلی بشریت را در عمل به همگان معرفی کنند؛ از این جهت پس از شهادتشان، مظلومان عالم ابراز همدردی کردند.
* از ویژگی‌های بارزی که سردار شهیدمان، حاج قاسم سلیمانی داشت، عدم کُرنش در مقابل دشمنان و کسب عزت برای اسلام و ایران عزیزمان بود. درباره این مسئله بیشتر توضیح می‌دهید.
راهبرد اصلی ایشان عدم اعتماد به دشمن بود. عزت اسلام و ایران اسلامی را در ایستادگی مقابل تهدیدات دشمن دانست و عملاً این مسیر را پیمود.
قرآن در آیات متعددی از قرآن اشاره دارد که به سمت یهود و نصارا یعنی همان یهودیت و مسیحیت صهیونیست که مصداق بارز آن آمریکا و اسرائیل است، نروید و از حزب آنها دوری کنید؛ مثلاً خداوند در آیه51 سوره مائده می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْیَهُودَ وَ النَّصارى أَوْلِیاءَ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمین؛ اى کسانى که ایمان آوردهاید، یهود و نصارى را دوستانِ [خود] نگیرید [که] بعضى از آنان دوستان بعضى دیگرند. و هر کس از شما آنها نسبت به آنها تولّا داشته باشد، از آنان خواهد بود که در این صورت خدا گروه ستمگران را هدایت نمی‌کند.»
غرب‌گرایان در قبال دشمن متواضع و با خودی‌ها متکبرند
متأسفانه اکنون مصادیق بارز این آیه را در جامعه مشاهده می‌کنیم. عین سادگی است که عده‌ای بخواهند دشمن را دوست خود بدانند و از سوی دیگر دوستان خویش را دشمن تصور کنند. کسانی که اینگونه رفتار می‌کنند نمی‌توانند «أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ» باشند؛ یعنی مؤمنان حقیقی و پیروان واقعی رسول‌الله (ص) کسانی‌اند که نسبت به کفار سختگیر و با همدیگر مهربانند؛ اما متأسفانه کسانی که گرایش به شرق و غرب دارند، نسبت به خودی‌ها متکبرند، اما نسبت به دشمنان قسم‌خورده با لحن و رفتار نرم برخورد می‌کنند. تواضع‌شان در قبال دشمن است، اما تکبرشان برای خودی‌ها.
