*خطبه پرشور حضرت زينب عليها السلام در كوفه
به گزارش خبرنگار اعزامي پايگاه اطلاع رساني حج در عتبات عاليات، وقتي كه نگاه اهل كوفه به اسيران مظلوم افتاد ناله و گريه كردند، امام سجّاد عليه السّلام به آنها رو كرد و فرمود:«أتنوحون و تبكون من اجلنا؟ فمن الّذي قتلنا؟؛ آيا شما به حال ما نوحه مي كنيد و مي گرييد، پس چه كسي ما را كشت؟»
بشير بن حزيم اسدي مي گويد: در آن روز زينب عليها السلام دختر امام علي عليه السّلام را مشاهده كردم، تا آن روز بانوي پوشيده و نجيبي را مانند زينب عليها السلام هرگز نديده بودم، كه از او شيواتر سخن بگويد، گويي سخنانش از زبان حضرت علي عليه السّلام فرو مي باريد، به مردم اشاره كرد كه ساكت باشيد، نفسها در سينه ها حبس شد، زنگها كه در گردن اسبها و استرها بود از حركت ايستاد.
*متن خطبه حضرت زينب عليها السلام
الحمد للَّه و الصّلوة علي جدّي محمّد صلي اللَّه عليه و آله و سلم و آله الطّيّبين الاخيار. امّا بعد يا اهل الختل و الغدر و الخذل ا تبكون؟! فلا رقأت العبرة و لا هدأت الرّنّة انّما مثلكم كمثل الّتي نَقَضَتْ غَزْلَها مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ أَنْكاثاً تَتَّخِذُونَ أَيْمانَكُمْ دَخَلًا بَيْنَكُمْ الا و هل فيكم الّا الصّلف و النّظف، و الصّدر الشّنف و ملق الاماء و غمز الاعداء؟ او كمرعي علي دمنة او كفضّة علي ملحودة، الا ساء ما قدّمت لكم انفسكم أَنْ سَخِطَ اللَّهُ عليكم، و في العذاب انتم خالدون.
أ تبكون و تنتحبون، اي و اللَّه فابكوا كثيرا، و اضحكوا قليلا، فلقد ذهبتم بعارها و شنارها و لن ترحضوها بغسل بعدها ابدا، و انّي ترحضوها قتل سليل خاتم النّبوّة، و معدن الرّسالة، و سيّد شباب اهل الجنّة، و ملاذ خيرتكم و مفزع نازلتكم و منار حجّتكم و مدرة سنّتكم. الا ساء ما تزرون، و بعدا لكم و سحقا، فلقد خاب السّعي و تبّت الايدي، و خسرت الصّفقة و بؤتم بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَ ضُرِبَتْ عليكم الذّلّة و المسكنة.
ويلكم يا اهل الكوفة أ تدرون ايّ كبد لرسول اللَّه فريتم، و ايّ كريمة له ابرزتم، و ايّ دم له سفكتم، و ايّ حرمة له انتهكتم، و لقد جئتم بها صلعاء عنقاء سواء فقماء [و في بعضها: خرقاء شوهاء] كطلاع الارض، او ملاء السّماء، افعجبتم ان تمطر السّماء دما، و لَعَذابُ الْآخِرَةِ أَخْزي ، و انتم لا تنصرون و لا يستخفنّكم المهل، فانّه لا يحفزه البدار، و لا يخاف فوت الثّار، و انّ ربّكم لبالمرصاد.
حمد و سپاس مخصوص خدا است، و درود بر پدرم محمّد صلي اللَّه عليه و آله و سلم و فرزندان پاك و برگزيده او باد. امّا بعد: اي مردم كوفه! اي نيرنگبازان، بي وفايان و پراكندگان! آيا به حال ما گريه مي كنيد، اشكتان خشك مباد، و ناله شما فرو ننشيند، مثل شما مثل آن زني است كه رشته هاي خود را پس از تابيدن باز مي كرد، چه فضيلتي در شما هست؟ لاف و گزاف، آلودگي و سينه هاي پركينه، در ظاهر همانند كنيز چاپلوس، و در باطن همانند دشمنان سخن چين، يا مانند سبزي ها هستيد كه در لجنزارها روييده، و يا نقره اي كه با آن قبر مرده را بيارايند، بدانيد كه براي آخرت خود كردار زشتي از پيش فرستاديد كه به خشم خداوند گرفتار، و در عذاب جاويد خواهيد ماند.
آيا گريه مي كنيد؟ و فرياد گريه سر مي دهيد؟ آري به خدا سوگند بايد زياد بگرييد و كمتر بخنديد، كه دامن خود را به عار و ننگ آلوده نموده ايد كه هرگز نمي توانيد آن را بشوييد؟ خون سرور جوانان اهل بهشت و پناه نيكان شما و گريزگاه پيش آمدهاي ناگوار شما، و جايگاه رفيع حجّت شما و بزرگ و رهبر قوانين شما را ريخته اند.
اي مردم كوفه! بدانيد كار زشتي را انجام مي دهيد، از رحمت خدا دور باشيد و نابود گرديد كه كوششهاي شما به هدر رفت و دستهاي شما از كار بريده شد، و در سوداي خود زيان ديديد و گرفتار خشم خدا گشتيد، و سكّه خواري و بدبختي به نام شما زده شد.
واي بر شما اي اهل كوفه! آيا مي دانيد كه چه جگري از رسول خدا صلي اللَّه عليه و آله و سلم را بريديد؟ و چه افراد پوشيده به حجاب را از حرمش بيرون كشيديد، و چه خوني را از او ريختيد، و چه احترامي را از او هتك كرديد؟
قطعا كاري بس هولناك، زشت، سخت، ناروا، خشونت بار و شرم آور به لبريزي سراسر زمين، و گنجايش آسمان انجام داديد.
آيا براي شما شگفت آور است كه آسمان در اين ماجرا خون ببارد؟
همانا شكنجه و عذاب جهان آخرت، ننگين تر خواهد بود، و كسي شما را ياري نكند و از مهلتي كه به شما داده شده استفاده نخواهيد كرد، كه پيشي گرفتن شما، خدا را شتاب زده نمي كند، و او از فوت (انتقام) نمي هراسد، همانا كه پروردگار شما در كمينگاه است.
راوي گويد: سوگند به خدا مردم كوفه را حيران و بهت زده ديدم گريه مي كردند، و از حيرت انگشت خود را با دندان مي گزيدند.
پيرمردي را گريان ديدم در كنارم ايستاده، آنقدر گريست كه ريشش خيس شد، و در حال گريه خطاب به خاندان نبوّت مي گفت: «پدر و مادرم به فداي شما، پيران شما برتر از پيران ديگر، و جوانانتان بهتر از جوانان ديگر، و زنانتان برتر از زنان ديگر، و نسل شما بهتر از نسلهاي ديگر هستند كه نه خوار مي گردند و نه شكست پذير مي شوند.»
*خطبه فاطمه صغري عليها السلام
زيد بن امام كاظم عليه السّلام مي گويد: پدرم از جدّش روايت كند كه گفت:فاطمه صغري عليها السلام پس از آنكه از كربلا وارد كوفه شد اين خطبه را (در برابر اجتماع مردم) خواند:الحمد للَّه عدد الرّمل و الحصي وزنة العرش الي الثّري احمده و اؤمن به و اتوكّل عليه و اشهد ان لا اله الّا اللَّه وحده لا شريك له، و انّ محمّدا عبده و رسوله، و انّ ذرّيته ذبحوا بشطّ الفرات بغير ذحل و لا تراث.
حمد و سپاس مي گذارم خداوند را به عدد شن ها و ريگ ها و هم وزن جهان از عرش تا خاك، او را ستايش كنم و به او ايمان آورده ام، و بر او توكّل مي كنم. و گواهي مي دهم كه معبودي جز خداي يكتا و بي همتا نيست، و شريك ندارد، و اين كه محمّد صلي اللَّه عليه و آله و سلم بنده و رسول خدا است، و ذريّه و فرزندان او را در كنار فرات سر بريدند، با آنكه كسي را نكشته بودند تا طلب قصاص كنند.
اللّهم انّي أعوذ بك ان افتري عليك الكذب، و ان اقول عليك خلاف ما انزلت من اخذ العهود لوصيّة عليّ بن ابي طالب عليه السّلام، المسلوب حقّه المقتول بغير ذنب- كما قتل ولده بالامس- في بيت من بيوت اللَّه، فيه معشر مسلمة بألسنتهم، تعسا لرءوسهم، ما دفعت عنه ضيما في حياته، و لا عند مماته حتّي قبضته اليك، محمود النّقيبة، طيّب العريكة، معروف المناقب، مشهور المذاهب لم تأخذه اللّهم فيك لومة لائم، و لا عذل عاذل، هديته يا ربّ للاسلام صغيرا، و حمدت مناقبه كبيرا، و لم يزل ناصحا لك و لرسولك صلواتك عليه و آله حتّي قبضته اليك زاهدا في الدّنيا غير حريص عليها، راغبا في الآخرة مجاهدا لك في سبيلك، رضيته فاخترته و هديته الي صراط مستقيم
خدايا! به تو پناه مي آورم از اينكه دروغ بر تو بندم، و بر خلاف آنچه بر رسول خود فرستاده اي سخني گويم، رسول تو پيمانها (ي محكم) براي وصيّ خود علي بن ابي طالب عليه السّلام از مردم گرفت، ولي آنها حقّش را غصب كردند، و او را بي گناه كشتند - همان گونه كه فرزندش ديروز (روز عاشورا) - در خانه اي از خانه هاي خدا (كربلا) در نزد گروهي كه مسلمان زباني بودند كشته شد.



اي خاك بر سرشان! كه نه در زندگي او (فرزند علي عليه السّلام) ستمي را دفع كردند، و نه به هنگام مرگش او را ياري نمودند، تا آنكه روحش را قبض كردي در حالي كه طينتي پاك، و طبيعتي پسنديده، فضايلي معروف همگان، و عقائدي نيك كه نزد همه مشهور بود داشت، خدايا! او در راه تو از سرزنش ملامتگران نهراسيد، و از نكوهش كسي باك نداشت.
پروردگارا! تو فرزند علي عليه السّلام [حسين عليه السّلام] را از خردسالي به اسلام هدايت فرمودي، و در بزرگي، خصال اخلاقي او را ستودي، او پيوسته به وظيفه خيرخواهي نسبت به تو و پيامبرت صلوات تو بر او و بر آلش اقدام مي كرد، تا آنكه او را به سوي خود بردي، در حالي كه حرص و دلبستگي به دنيا نداشت، و شيفته آخرت بود، براي رضاي تو در راه تو جهاد و كوشش نمود، او را پسنديدي و برگزيدي و او را به سوي صراط مستقيم هدايت فرمودي.
امّا بعد: يا اهل الكوفة، يا اهل المكر و الغدر و الخيلاء، فانّا اهل بيت ابتلانا اللَّه بكم و ابتلاكم بنا فجعل بلاءنا حسنا، و جعل علمه عندنا، و فهمه لدينا فنحن عيبة علمه، و وعاء فهمه و حكمته، و حجّته علي اهل الارض في بلاده لعباده، اكرمنا اللَّه بكرامته و فضّلنا بنبيّه محمّد صلي اللَّه عليه و آله و سلم عَلي كَثِيرٍ مِمَّنْ خلق تفضيلا بيّنا.
فكذّبتمونا و كفّرتمونا، و رأيتم قتالنا حلالا، و اموالنا نهبا، كأنّنا اولاد ترك او كابل، كما قتلتم جدّنا بالامس، و سيوفكم تقطر من دمائنا اهل البيت، لحقد متقدّم، قرّت لذلك عيونكم، و فرحت قلوبكم، افْتِراءً عَلَي اللَّهِ و مكرا مكرتم وَ اللَّهُ خَيْرُ الْماكِرِينَ
اما بعد: اي مردم كوفه! اي اهل حيله و نيرنگ و بي وفا و خودخواه، ما خانواده اي هستيم كه خداوند ما را به شما و شما را به ما آزمايش فرمود. ما از آزمايش به طور نيك بيرون آمديم، خداوند علمش را در نزد ما قرار داد و ما را داراي فهم و دريافت كرد، ما كانون علم خدا و مركز فهم و حكمت او، و حجّت او بر اهل زمين در شهرهايش براي بندگانش هستيم، خداوند ما را به كرامتش، كرامت داد، و به وجود پيامبرش حضرت محمد صلي اللَّه عليه و آله و سلم بر بسياري از مخلوقاتش برتري بخشيد، ولي شما ما را دروغگو دانستيد، و در مورد ما ناسپاسي نموديد، كشتن ما را حلال دانسته، و اموال ما را به يغما برديد، گويي ما از فرزندان ترك و كابل بوديم، چنان كه ديروز جدّ ما [حضرت علي عليه السّلام] را كشتيد، و خون ما از شمشيرهاي شما بر اثر كينه هاي گذشته مي چكد، چشم شما به اين گونه اعمال ناروا روشن شد، و دلتان شاد گشت، با اين دروغي كه بر خدا بستيد، و نيرنگي كه با خدا كرديد، ولي خدا بهترين مكركننده ها است.
فلا تدعونّكم انفسكم الي الجذل بما اصبتم من دمائنا، و نالت ايديكم من اموالنا، فانّ ما اصابنا من المصائب الجليلة و الرّزايا العظيمة «فِي كِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها إِنَّ ذلِكَ عَلَي اللَّهِ يَسِيرٌ، لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلي ما فاتَكُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاكُمْ وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتالٍ فَخُورٍ.»
تبّا لكم، فانتظروا اللّعنة و العذاب، فكأن قد حلّ بكم و تواترت من السّماء نقمات، بعذاب، و يُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ ثمّ تخلّدون في العذاب الاليم يوم القيامة بما ظلمتمونا أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَي الظَّالِمِينَ (اقتباس از آيه 22 و 23 سوره حديد) مبادا به خاطر خوني كه از ما ريختيد، و اموالي را كه از ما تاراج كرديد، شاد باشيد، چرا كه مصائب بزرگ و حوادث تلخ بسيار دشواري كه به ما رسيد، در كتاب تقديرات الهي ثبت بود قبل از آنكه زمين را بيافرينند، و اين بر خدا آسان است، اين به خاطر آن است كه براي آنچه از دست داده ايد، تأسّف نخوريد، و به آنچه به شما داده است دلبسته و شادمان نباشيد، و خداوند هيچ متكبّر فخر فروشي را دوست ندارد.
اي كوفيان! مرگتان باد! منتظر عذاب و لعنت خدا باشيد كه گويي نزديك است بر شما وارد شود، و عذابهاي پي در پي از آسمان بر شما فرو ريزد، كه شما را هلاك كند، و شما را در اين جهان به جان يك ديگر اندازد، سپس وارد عذاب دردناك روز قيامت گرديد، به خاطر ظلمهايي كه بر ما روا داشتيد، آگاه باشيد لعنت خدا بر ستمگران باد.
ويلكم أ تدرون ايّة يد طاعنتنا منكم و ايّة نفس ترغب الي قتالنا؟ ام بايّة رجل مشيتم الينا تبغون محاربتنا؟
قست و اللَّه قلوبكم، و غلظت اكبادكم، و طبع علي افئدتكم، و ختم علي اسماعكم و ابصاركم و سوّل لكم الشيطان، و املي لكم و جعل علي بصركم غشاوة فانتم لا تهتدون
واي بر شما آيا مي دانيد كدام دست بر ما ستم كرد؟ و كدام دل به جنگ با ما رغبت نمود؟ و با كدامين پاي، به قصد جنگ با ما بيرون آمديد؟ سوگند به خدا دل شما سخت و بي رحم شد، و جگرهايتان درشت گرديد، و بر دلها و گوشها و چشمهاي شما مهر نهاده شد، و شيطان زشتيها را در نظر شما بياراست، و به شما نويد عمر طولاني داد، و بر چشمهاي شما پرده (جهل و غرور) آويخته شده است، و راه هدايت را نمي شناسيد.
فتبّا لكم يا اهل الكوفة ايّ تراث لرسول اللَّه صلي اللَّه عليه و آله و سلم قبلكم و ذحول له لديكم بما عندتم باخيه عليّ بن ابي طالب جدّي و بينه و عترته الطّيّبين الاخيار فافتخر بذلك مفتخر، و قال: نحن قتلنا عليّا و بني عليّ بسيوف هنديّة و رماح و سبينا نسائهم سبي ترك و نطحناهم فايّ نطاح
مرگتان باد اي كوفيان! چه كينه اي به رسول خدا صلي اللَّه عليه و آله و سلم و چه دشمني با او داشتيد؟ كه اين گونه با برادرش عليّ بن ابي طالب عليه السّلام جدّم و پسران و عترت پاك و نيكش رفتار نموديد، تا آنجا كه مردي از شما افتخار كرد و از روي افتخار چنين گفت:ما علي و پسرانش را كشتيم، به شمشيرهاي هندي و نيزه ها، زنهايشان را همانند اسيران ترك اسير كرديم، و آنها را با سخت ترين شكنجه درهم شكستيم.
بفيك ايّها القائل الكثكث، و الاثلب، افتخرت بقتل قوم زكّاهم اللَّه و اذهب عنهم الرّجس و طهّرهم تطهيرا، فاكظم و اقع كما اقعي ابوك فانّما لكلّ امرء ما اكتسب و ما قدّمت يداه! حسدتمونا- ويلا لكم- علي ما فضّلنا اللَّه عليكم فما ذنبنا ان جاش دهرا بحورنا و بحرك ساج لا يواري الدّعاء مصا ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشاءُ، وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ، وَ مَنْ لَمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُوراً فَما لَهُ مِنْ نُورٍ (اقتباس از آيه 40 سوره نور) خاك و سنگ در دهانت اي شاعر! آيا به كشتن آن قومي مي نازي، كه خداوند آن قوم را پاك و پاكيزه ساخت، و پليدي را از آنها دور نمود، دهانت را ببند، و در جاي خود بنشين همان گونه كه پدرت نشست كه براي هر شخصي همان است كه تحصيل كرده و به پيش فرستاده است. واي بر شما! آيا به ما حسادت مي ورزيد؟ به خاطر آنكه خداوند ما را بر شما برتري بخشيده است.
گناه ما چيست كه درياهاي (فضائل) ما جهان را فروگرفت، و درياي تو روپوش كوچكي است كه حتّي حشره دعموس (جانور كوچ دريايي) را نمي پوشاند. اين از فضل خدا است كه به هر كس بخواهد و شايسته ببيند عطا مي كند، و خداوند داراي عطاي بزرگ است، و كسي كه خداوند براي او نوري قرار نداده، براي او نوري وجود ندارد.
روايت كننده مي گويد: [خطبه حضرت فاطمه صغري عليها السلام آن چنان حاضران را تحت تأثير قرار داد كه] صداي آنها به گريه بلند شد و گفتند: «اي دختر پاكان! بس كن كه با گفتارت دلهاي ما را سوزاندي و گلوها و سينه هاي ما را كباب كردي، و درون ما را شعله ور ساختي.»
آنگاه آن بانو ساكت شد.
*خطبه امّ كلثوم دختر علي عليه السّلام
در همان روز حضرت ام كلثوم عليها السلام دختر علي عليه السّلام از پشت پرده نازك، در حالي كه با صداي بلند مي گريست چنين خطبه خواند: يا اهل الكوفة سوءا لكم، ما لكم خذلتم حسينا و قتلتموه و انتهبتم امواله و ورثتموه، و سبيتم نسائه و نكبتموه؟ فتبّا لكم و سحقا، ويلكم أ تدرون ايّ دواه دهتكم؟ و ايّ وزر علي ظهوركم حملتم، و ايّ دماء سفكتم، و ايّ كريمة اصبتموها؟ و ايّ اموال نهبتموها، قتلتم خير رجالات بعد النّبيّ و نزعت الرّحمة من قلوبكم، أَلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ، و حزب الشَّيْطانِ هُمُ الْخاسِرُونَ
اي كوفيان، كار بسيار بدي انجام داديد (روزگارتان تيره باد) چرا حسين را تنها گذاشتيد و او را كشتيد، و اموالش را به يغما برديد و تصاحب كرديد. و بانوان حرمش را اسير كرده و آزرديد؟
هلاكت باد بر شما، و از رحمت خدا دور گرديد، واي بر شما! آيا مي دانيد چه فاجعه دردناكي را مرتكب شده ايد؟ چه خونهايي را ريختيد؟ چه گستاخي به حريم بزرگان نموديد؟ و لباس چه كودكاني را ربوديد؟ و چه اموالي را تاراج كرديد؟ شما بهترين مردان بعد از پيامبر صلي اللَّه عليه و آله و سلم را كشتيد؟ رحم و مهر از دلهاي شما رخت بربسته، آگاه باشيد كه حزب خدا پيروزند، و حزب شيطان در ضرر و زيان مي باشند. قتلتم اخي صبرا فويل لامّكم ستجزون نارا حرّها يتوقّد سفكتم دماء حرّم اللَّه سفكها و حرّمها القرآن ثمّ محمّد الا فابشروا بالنار انّكم غدا لفي قعر نار حرّها يتصعّد و انّي لأبكي في حياتي علي اخي علي خير من بعد النّبيّ سيولد بدمع غزير مستهلّ مكفكف علي الخدّ منّي دائما ليس يجمد «شما برادرم را بي دفاع كشتيد، واي بر شما كه به زودي با آتش داغ شعله ور دوزخ، مجازات خواهيد شد شما خونهايي را ريختيد كه خداوند و سپس قرآن و محمّد صلي اللَّه عليه و آله و سلم ريختن آن خونها را حرام كرده است. آگاه باشيد: آتش دوزخ بر شما بشارت باد، شما در فرداي قيامت در قعر آتش دوزخي هستيد كه همواره زبانه مي كشد. من در طول زندگيم براي مصائب برادرم مي گريم، براي آن كسي كه پس از پيامبر صلي اللَّه عليه و آله و سلم بهترين مولود بود. با اشكهاي فراوان و ريزان كه پيوسته بي آنكه خشك شوند، بر گونه ها ريخته گردند.»
خطبه حضرت ام كلثوم عليها السلام همه حاضران را دگرگون و ماتم زده كرد، به طوري كه از هر سو ناله و شيون برخاست، زن ها موهاي خود را پريشان كرده بودند، و خاك بر سرهاي خود مي ريختند، و صورتهاي خود را مي خراشيدند، و سيلي بر صورت خود مي زدند و فرياد واي و هلاكتشان بلند بود، مردان نيز مي گريستند و ريشهاي خود را (از شدّت اندوه) مي كندند، هيچ مرد و زني مانند آن روز گريه و زاري نكردند. ... برگرفته از كتاب غم نامه كربلا