زينب کبري(س) عقيله بني هاشم، دانشمند بدون معلم، متفکر بدون استاد، دختر ارجمند علي بن ابيطالب(ع) و فاطمه زهرا(س) و همسر بزرگوار عبدالله بن جعفر از بانوان با فضيلت[1]  و قهرمان کربلاست.
او بود که پس از شهادت امام حسين(ع) سرپرستي اسراي کربلا را به عهده گرفت و از امام زين العابدين(ع) که به شدت بيمار بود، مراقبت کرد و ضمناً با خطبه‌هاي آتشين خود در کوفه و شام، يزيد و يزيديان را رسوا کرده و پيام امام حسين(ع) را به مردمان آن زمان رسانيد.
پيامبر اکرم(ص) در مراسم نام‌گذاري حضرت زينب(س) به شدت گريه کرد و فرمود: اين دختر به بلاها مبتلا مي‌شود و مصيبت‌هاي مختلفي بر وي وارد مي‌شود و ... به درستي که هر کس بر او و بر مصيبت‌هاي او گريه کند، ثوابش همانند ثواب گريه بر برادرانش (حسن و حسين و...) هست، سپس او را زينب ناميد.[2]
آنگاه فرمود: «به حاضران و غايبان وصيت و سفارش مي‌کنم که احترام اين دختر را پاس دارند، همانا اين دختر، شبيه حضرت خديجه(س) است»[3].
امام حسين(ع) درباره حضرت زينب(س) مي‌فرمايد: «به درستي که تو در حقيقت از درخت نبوت و از معدن رسالت هستي»؛ يعني گفتار و روش و منش تو، از مرکز نبوت و مخزن رسالت پيامبر اسلام(ص) نشأت مي‌گيرد.[4]
امام سجاد(ع) پس از خطبه غرّا، و آتشين و پر محتواي حضرت زينب(س) در کوفه در مقام تأييد علمي آن مخدّره خطاب به او فرمود: «بحمد الله تو دانشمند بدون آموزگار و انديشمند بدون استاد هستي»[5].
اين سخن بيانگر آن است که حضرت زينب(س) داراي علم لدنّي (خدادادي و غير اکتسابي) بوده و بدون اينکه علم را از کسي آموخته باشد، از چشمه جوشان وجودش مي‌جوشيد.[6]
سلوک زينب سلوک معنوي است به همين لحاظ است که بانوي بزرگوار اسلام زينب کبري(س) وقتي به او گفته شد چگونه ديدي خدا با شما چکار کرد ؟ چنين اظهار مي‌دارد که ما جز زيبايي چيزي نديديم، چون در معرض امتحان معشوق، عاشق سعي مي‌کند تمام مراحل را با هر سختي که باشد به جان و دل بخرد و به خواسته معشوق خويش نايل شود. از اين جمله حضرت زينب(س) مي‌توان استنباط کرد که آن بانوي مکرمه:
1. به يقين دانسته که انقلاب بزرگ حسيني در طول تاريخ به نتيجه بسيار گرانبها رسيده است.
2. در اين نهضت علاوه بر آثار مادي و ظاهري، آثار معنوي و ثمرات معنوي بسيار زيبا به دست آمد.

درس‌هايي که مي‌توان از حضرت زينب(س) آموخت

1. ايمان و تقوا:

حضرت زينب(س) در دامن پاک‌ترين و با ايمان‌ترين انسان‌ها رشد کرد و معارف الهي را آموخت و با تقويت ايمان خويش آن‌ها را در خود شکوفا ساخت. ايشان هميشه تقوا و پرهيزکاري پيشه مي‌کردند حيا و عفت را سرلوحه زندگاني خويش کرده بودند. شما نيز که در دامن يک خانواده مؤمن و متقي رشد کرديد، بايد همچون حضرت زينب(س) اصلي‌ترين و مرکزي‌ترين وسيله اسلام يعني ايمان را در خود تقويت سازيد و صفت تقوا، حيا و عفت را ملکه خود قرار دهيد تا مثل ايشان به قله‌هاي سعادت و کمال دست يابيد.

2. ثبات قدم و جانفشاني در راه هدف:

حضرت زينب(س) در راه اهداف عالي خويش هميشه ثابت قدم بود و در اين راه از جان و مال خويش دريغ نکرد. بدترين مصيبت‌ها را تجربه کرد از زندگي آرام و آسوده دست کشيد، سختي‌هاي سفر و جنگ را به جان خريد، عزيزترين کسان خود را در مقابل ديدگانش قطعه قطعه کردند، باز از آرمان‌هاي اصيل خويش دست برنداشت و در اين راه هميشه ثابت قدم باقي ماند.

3. وفاداري به ولايت الهي:

حضرت زينب(س) از بهترين موقعيت در مدينه برخوردار بود، اما حتي شوهر خويش را ترک کرد تا با امام خود يعني امام حسين(ع) همراه باشد. ايشان نه تنها از اين جهت که خواهر امام حسين(ع) بود محبت واقعي به ايشان داشت، بلکه از اين جهت که ايشان امام زمانش بود به ايشان عشق مي‌ورزيد و مطيع کامل ايشان بود. حضرت زينب(س) هميشه به امام خويش وفادار بود.

4. امانت‌داري:

کسي که در او شرط انصاف و عدل تحقق پيدا کند، مردم اشياء گرانقدر خود را نزد او به امانت مي‌گذارند. حضرت زينب(س) به خاطر دارا بودن اين شرط‌ها حافظ بسياري از امانت‌ها بود که بزرگترين امانت نزد ايشان حفظ وجود امام عصرشان يعني امام سجاد(ع) بود و ايشان در حفظ اين امانت تا سر حد جان کوشيدند و هيچ گاه او را تنها نگذاشتند. از ديگر امانت‌ها نزد ايشان حفاظت از عزت اسلام و خاندان آل محمد(ص) است؛ طوري که در رويارويي با عبيدالله به او سلام ندادند و او گفت که اين زن متکبر کيست؟ زنان گفتند: زينب کبري(س) دختر علي(ع) است همان که تو در جايش نشسته‌اي.
اما امانت بعدي حفظ و حراست از دين در تمامي مراحل به خصوص در سختي‌هاست.

5. صبر و شکيبايي:

در اين وادي نيز زينب سرآمد وسرافراز بود و از اين جهت نيز بهترين الگو براي بانوان و مادران شهيد و خواهران شهيد و... هست.

6. دانش و هوشمندي:

با بررسي عملکرد حضرت زينب و خطبه‌هايش به مقام عالمانه و معرفت و آگاهي ايشان مي‌توان پي‌برد. وقتي امام سجاد(ع) فرمود: اي عمه! به حق دانشمندي هستي که پيش کسي درس نياموخته، اين جمله خبر از هوش و دانش حضرت مي‌دهد.

7. عبادت و تهجد:

حضرت زينب(س) کسي بود که هيچ يک از زنان هم‌عصرش به پاي عبادت او نمي‌رسد، ما بارها در مورد نماز شب او شنيده‌ايم، آن هنگام که مصائب به او روي آورد و داغ عزيزان توان ايستادن را از او گرفت، در آنجا نيز نماز شبش را ترک نکرد و نشسته آن را بجا آورد، نماز شبي که واجب نبود، اما زينب کبري(س) آن را بر خود واجب کرد پس بانوان به تأسي از زينب(س) در انجام محوري‌ترين اصل در زندگي يعني عبادت را در نهايت اخلاص و بندگي بجا آورند و تنها به واجبات اکتفا نکنند، بلکه مستحبات و نمازهاي شب را تا حد توان بجا آورند. در اين فضا است که مي‌توان شيران بيشه جهاد و تقوا را تربيت کرد و ايثارگري‌ها آفريد.

8. هدايت‌گري:

يکي از درسهايي که زينب به بانوان مسلمان مي دهد اين است که زنان در جهت دهي جامعه نقش بسزايي دارند. خداوند اين وديعه را در درون زنان به وديعه سپرده است با بررسي حرکت‌هاي زينب(س) در تصميم گيري‌ها، خطبه‌ها، حرف‌ها، سکوت‌ها و ... به نقش هدايت‌گريشان پي مي‌بريم.[7]

9. شجاعت و تدبير:

زينب کبري(س) آن بانوي قهرمان با شجاعت و تدبير رهبري نهضت را به عهده گرفت. شجاعانه خطبه خواند و دستگاه استبداد را رسوا کرد و با تدبير اهل بيت(ع) و دختران و زنان را اداره کرد تا به مقصد برسند؛ در اين راه به همه انسان‌ها درس‌ها آموخت.[8] زنان مسلمان مي توانند از زينب درس شجاعت وشهامت فرا بگيرند.[9]
10. دفاع از ارزش‌هاي اسلامي: اين درس مهم را بانوان مي توانند از سبک رفتاري زينب در مقابل زورگويان ستم پيشه فرا بگيرند ؛ حضرت زينب(س) از دين و ارزش‌هاي الهي دفاع کرد و در اين راه از جان و مال و فرزندان و عزيزترين کسان خود گذشت و بر غم فقدان آنان دلش را گداخت و به خاطر زنده ماندن دين و امر به معروف و نهي از منکر که برادرش براي آن قيام کرد و به آن عمل کرد.[10]

---------------------------
[1] . صادقي اردستاني، احمد، زنان دانشمند و راوي حديث، قم، مرکز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، چاپ دوم، 1377ش، ص258.
[2] . قزويني، سيد محمد کاظم، زينب الکبري من المهد الي اللحد، قم، دارالانصار، چاپ اول، 1426ق، ص35 و 36.
[3] . محلاتي، ذبيح الله، رياحين الشريعه، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلاميه، بي تا، ج3، ص38.
[4] . همان، ص76، به نقل از السيدة زينب، ص98.
[5] . مجلسي، محمد باقر، بحارالأنوار، بيروت، موسسه الوفاء، چاپ دوم، ص1403ق، ج45، ص164.
[6] . حضرت زينب(س) فروغ تابان کوثر، ص72.
[7] . رک:  بنت الشاطي ،زينب بانوي قهرمان کربلا ،ترجمه حبيب چايچيان ومهدي آيه الله زاده نائيني ؛تهران ،اميرکبير،ص 20 -30
[8] . همان
[9] . همان
[10] .همان