زیارت امام حسین (علیه السلام) چه ثواب و آدابی دارد؟
پاسخ:
معنای زیارت: حقیقت «زیارت» آن است که زیارت کننده (زائر) در نزد کسی که قصد زیارت او را دارد حاضر شود، به خاطر بزرگ دانستن او و احترام به او و اُنس با او؛ به عبارت دیگر، «زیارت» به معنای بیعت کردن با رهبران معصوم الهی و زنده نگه داشتنِ یاد انبیاء و شهادت آنهاست.
زیارتگاه: میعادگاه عاشقان راه ولایت است.
زیارت نامه: اعلام پشتیبانی از خط رهبری معصوم و تنفّر از طاغوت و راه اوست.
نکاتی دربارۀ اسرار زیارت
۱. تعظیم و بزرگداشت اولیاء
خداوند می فرماید: (ذلِکَ وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَی الْقُلُوبِ)؛ این است (برنامۀ حج)، و هر کس شعائر خدا را (علامت های حجّ او و هر علامت دینی را) بزرگ شمارد، بی تردید (تعظیم شعائر الهی) نشأت یافته از تقوای دل هاست.
۲. پاک سازی روحی
بر اساس آیه تطهیر معصومان خود پاک و طاهرند و دوستداران و زائران خود را به سوی پاکی ها می کشانند. در هنگامی خواندن زیارت آن بزرگواران نیز گواهی می دهیم که آن بزرگواران پاک و پاک کننده هستند:
«أَشْهَدُ أَنَّکَ طُهْرٌ طَاهِرٌ مُطَهَّرٌ مِنْ طُهْرٍ طَاهِرٍ مُطَهَّرٍ طَهُرْتَ وَ طَهُرَتْ أَرْضٌ أَنْتَ بِهَا وَ طَهُرَ حَرَمُکَ».
۳. تقرب و نزدیکی به خدا
در حدیثی پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: «ای اباالحسن، به درستی که خداوند متعال، قبر تو و فرزندان تو را بُقعه هایی از بقعه های بهشت و عرصه ای از عرصه های آن قرار داده است و دل های خلق و برگزیدگان بندگان خود را به سوی آنها مایل ساخته است، تا خواری و اذیت راه را متحمّل شوند و قبور شما را تعمیر کنند و بسیار به زیارت آیند، تا موجبات تقرب به خدا و دوستی و محبتِ پیامبرش را فراهم سازند».
۴. جلوه گاه محبّت و دوستی با اهل بیت علیهم السلام: عمل به آیه مودت.
۵. شناخت و معرفت بیشتر اهل بیت علیهم السلام
در پرتو حضور در مرقدهای پاک و قدسی معصومان و مطالعه و اندیشه در حالات و گفتارهای عترت پیامبر صلی الله علیه و آله، شناخت زیادی نسبت به آن بزرگواران حاصل می شود و عظمت روحی و معنوی آنان، بیشتر درک می شود.
۶. بهره مندی از شفاعت
خداوند به اهل ایمان دستور می دهد: (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ...)؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، از خداوند پروا کنید و (برای تقرّب) به سوی او (از مقرّبان درگاهش) وسیله بجویید.
بر اساس این آیه، زائر با واسطه قرار دادن امام معصوم، از خداوند طلب شفاعت می کند و نتیجه شفاعت، ورود به بهشت است.
(۷) . یادآوری مرگ و آخرت: زیارت (قبور)، شما را به یاد مرگ می اندازد.
۸. بهره مندی از پاداش ها و فیض های بی شمار
بر اساس روایات، پاداش های فراوانی برای زیارت معصومان وارد شده است؛ مانند ورود به بهشت، قرار گرفتن در جوار پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله، ثواب حج مقبول با پیامبر صلی الله علیه و آله، پاک شدن از گناهان و... .
۹. پیروی و الگوبرداری از اهل بیت علیهم السلام
۱۰. تجدید عهد با ولایت
شیعیان نسبت به هریک از امامان معصوم خود، پیمان و تعهدی دارند که کمال وفای به عهد، در زیارتِ مشتاقانه و عارفانۀ قبور آن ذوات نورانی است.
برخی از ثواب و فضایل زیارت امام حسین علیه السلام
در کتب معتبر شیعه روایات فراوانی در فضیلت زیارت امام حسین علیه السلام بیان شده است که به هشت روایت اشاره می نماییم:
روایت اوّل
محمّد بن مسلم از امام باقر علیه السلام نقل کرده که آن حضرت فرمود: «شیعیان ما را به زیارت قبر حضرت حسین بن علی علیهما السّلام؛ چرا که زیارت آن حضرت، رزق و روزی را زیاد و عمر را طولانی می کند و اموری که بدی و شر را جلب می کنند را دفع می نماید و زیارت آن حضرت واجب و لازم است بر هر مؤمنی که اقرار به امامت آن حضرت از طرف خداوند متعال دارد».
روایت دوم
امام صادق علیه السلام فرمود: «روزی امام حسین علیه السلام در دامن جدّ بزرگوارش بود که حضرت با او بازی می کرد و او را می خنداند. عایشه گفت: چقدر علاقه و محبت شما به این طفل زیاد است؟!
حضرت فرمود: «وَیْلَکَ، وَکَیفَ لا اُحِبُّ ولا اَعْجَبُ بِهِ هَوَ ثَمَرةُ فُؤادی وقرّةُ عَیْنی، اَما اِنَّ اُمّتی سَتَقْتُلُهُ فَمَن زَارَهُ بَعْدَ وفاتِهِ کَتَبَ اللهُ لَهُ حجَّةً من حِجَجی؛ وای بر تو، چگونه او را دوست نداشته باشم و از او به شگفت درنیایم حال آن که او میوۀ دل من و مایۀ چشم روشنی من است؛ بدان که در آیندۀ نزدیک امّت من این فرزند عزیزم را می کشند؛ کسی که او را پس از شهادتش زیارت کند، خداوند یک حج از حج های من برای او می نویسد».
عایشه تعجب کرد و گفت: یا رسول الله، یک حج از حج های شما!؟
حضرت فرمود: «بلی، دو حج از حج های من».
عایشه عرضه داشت: یا رسول الله دو حج از حج های شما؟!
حضرت فرمود: «بلی، چهار حج از حج های من».
راوی می گوید: پیوسته حضرت به تعداد حج ها اضافه کرد و آن را بالا برد تا به نود حج با عمره از حج ها و عمره های خودشان رساند.
روایت سوم
امام صادق علیه السلام فرمود: «زیارت امام حسین علیه السلام افضل اعمال است».
روایت چهارم
ابو اُسامه گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم که می فرمود: «کسی که می خواهد در همسایگی رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم و حضرت علی و فاطمه علیهما السّلام باشد؛ زیارت حسین بن علی علیهما السّلام را ترک نکند».
روایت پنجم
ابو بصیر وی گوید: از امام باقر یا امام صادق علیهما السّلام شنیدم که می فرمودند: «کسی که دوست دارد منزلش در بهشت باشد، پس زیارت مظلوم (کربلا) را ترک نکند».
عرض کردم: مظلوم کیست؟ حضرت فرمود: «مظلوم، حسین بن علی علیهما السّلام صاحب کربلا است؛ کسی که به خاطر شوق به آن حضرت و محبّت به رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم و فاطمه سلام اللَّه علیها و امیر المؤمنین علیه السلام آن حضرت را زیارت کند، خداوند او را بر سر سفره های بهشتی می نشاند که با آن بزرگواران هم غذا باشد در حالی که مردم در حساب هستند».
روایت ششم
عبد اللَّه بن زُراره گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم که می فرمود: «در روز قیامت برای زوّار حسین بن علی علیهما السّلام بر سایر مردم فضیلت و برتری می باشد». عرض کردم: فضیلتشان چیست؟ حضرت فرمود: «پیش از دیگران و چهل سال قبل از آن ها به بهشت داخل می شوند، در حالی که مردم در حساب قیامت هستند».
روایت هفتم
سیف تمّار گوید: شنیدم امام صادق علیه السّلام می فرمود: «زائر امام حسین علیه السّلام در روز قیامت صد نفر که همگی اهل دوزخ بوده و در دنیا از مسرفین بودند را شفاعت می کند».
روایت هشتم
سلیمان بن خالد گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم که می فرمود: «خداوند بلند مرتبه در هر روز و شب، صد هزار مرتبه به اهل زمین نگاه می نماید و در هر مرتبه نگاه کردن، هر کس را که بخواهد می آمرزد و هر کس را که بخواهد عذاب می کند و به ویژه زائران قبر امام حسین علیه السّلام و نیز اهل بیت ایشان و کسانی را که زائران در روز قیامت شفاعت آنها را می کنند، خواهد آمرزید.
ناگفته نماند اشخاص شفاعت شده، هر شخصی که باشد، مشمول آمرزش حق تعالی قرار خواهد گرفت، اگر چه کسی بوده که مستوجب آتش جهنم باشد». راوی می گوید: عرض کردم: اگر چه کسی بوده که مستحق آتش دوزخ باشد؟ حضرت فرمود: «اگر چه این طور باشد، به شرطی که ناصبی(و دشمن اهل بیت علیهم السلام) نباشد».
آداب زیارت
۱. انجام غسل، پیش از بیرون رفتن برای سفر زیارت؛
۲. ترک کلام بیهوده و لغو؛
۳. طهارت از هر گونه ناپاکی؛
۴. پوشیدن جامه های پاک و پاکیزه و نو و سفید بودن رنگ؛
۵. گام ها را به آرامی و وقار برداشتن، خاضع و خاشع بودن و سر به زیر انداختن و به بالا و اطراف خود توجه نکردن؛
۶. خوشبو نمودن خود، در غیر زیارت امام حسین علیه السّلام؛
(علیه السلام) . زبان را به ذکرِ تکبیر، تحمید، تسبیح و تهلیل مشغول ساختن و به صلوات فرستادن بر محمّد و آل محمّد علیهم السّلام دهان را معطّر کردن؛
۸ . ایستادن بر در حرم شریف و درخواست اذن دخول و سعی در به دست آوردن رقّت قلب و خضوع و شکستگی خاطر با کمک تصوّر و فکر در عظمت و بزرگیِ قدر و منزلت صاحب آن مرقد منوّر، با توجه به این نکته که صاحب قبر ایستادن او را می بیند و کلام او را می شنود و سلام او را جواب می دهد، چنان که در وقت خواندن اذن دخول به همه این واقعیات گواهی می دهد، و تدبّر نماید در محبّت و لطفی که ایشان به شیعیان و زائران خود دارند و تأمّل کند در خرابی های حال خود و مخالفت هایی که با آن بزرگواران کرده، و دستورهای زیادی که از ایشان عمل نکرده و آزارها و اذیت هایی که از او به ایشان یا خاصان و دوستان آن بزرگواران رسیده که بازگشت نتیجۀ همۀ این اعمال، آزردن ایشان است، و اگر به حقیقت و راستی، در وضع خود بنگرد، قدم هایش از رفتن باز بایستد، قلبش هراسان و چشمش گریان شود، و این حالت، روح تمام آداب است؛
۹. بوسیدن عتبۀ عالیه(درگاه) و آستانۀ مبارکه. شهید اوّل(محمد بن مکی) فرموده است: ، بهتر است زیارت کننده سجده کند و نیّتش این باشد که خدا را به شکرانۀ این که مرا به این مکان رسانده، سجده می کنم؛
۱۰. مقدّم داشتن پای راست به وقت وارد شدن و مقدّم داشتن پای چپ به وقت بیرون آمدن، مانند ورود به مساجد و خروج از آنها؛
۱۱. پیش از شروع زیارت، به هنگام دیدن قبر مطّهر تکبیر بگوید؛ در روایتی آمده است: هرکه پیش روی امام علیه السّلام تکبیر گوید و پس از آن بگوید: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ» برای او «رضوان الله الاکبر» نوشته شود؛
۱۲. ایستادن در وقت خواندن زیارت؛ البته اگر عذری از ضعف و دردکمر و درد پا و غیر آنها نداشته باشد؛
۱۳. در وقت زیارت پشت به قبله و ایستادن رو به قبر منوّر؛ ظاهراً این ادب مختصّ به معصوم است.
۱۴. خواندن زیارت های روایت شده در کتب معتبر؛ به عنوان مثال زیارت جامعه، زیارت امین الله و... ؛
۱۵. رفتن به نزد ضریح مطهّر، به طوری که بتواند خود را به آن بچسباند و ضریح را ببوسد؛
۱۶. هنگامی که خواندن زیارت به پایان رسید، گونۀ راست را به ضریح بگذارد و به حال تضرّع دعا کند، سپس گونۀ چپ را بگذارد و خدا را به حق صاحب قبر بخواند که او را از اهل شفاعت آن بزرگوار قرار دهد و در دعا مبالغه و اصرار ورزد، آن گاه به سمت سر مطهّر برود، و رو به قبله بایستد و دعا کند؛
۱۷. به جا آوردن نماز زیارت؛ اگر برای آن زیارتی که نماز می خوانَد، کیفیت مخصوصی برای نمازش ذکر نفرموده باشند؛ در رکعت اوّل، بعد از سوره حمد، سوره یاسین و در رکعت دوم، بعد از سوره حمد، سوره الرحمان، بخواند، و پس از نماز به آنچه وارد شده دعا کند، یا به آنچه برای دین و دنیای خود به خاطر او می رسد، و در حق دیگران نیز دعا کند؛ زیرا که به اجابت نزدیک تر است؛
۱۸. شیخ شهید(شهید اوّل) فرموده است: کسی که وارد حرم مطهر شود و ببیند نماز جماعت بر پا شده، پیش از زیارت، ابتدا نماز بخواند، همچنین اگر وقت نماز شده، زیارت را ترک کند و وارد نماز شود و اگر وقت نماز نیست، شروع به زیارت بهتر است؛ چرا که زیارت، نهایت مقصد اوست و اگر بین زیارت، نماز اقامه شد، برای زائران مستحب است، زیارت را قطع کنند و به نماز روی آورند که ترک نماز کراهت دارد، و بر کارگزاران حرم است که مردم را به نماز امر کنند؛
۱۹. شهید اوّل امر تلاوت قرآن را نزد ضریح امامانِ معصوم و هدیه کردن آن را به روح مقدس امامِ زیارت شده، از جمله آداب زیارت شمرده که سود آن به زیارت کننده باز می گردد و متضمن تعظیم امام زیارت شده نیز می شود؛
۲۰. ترک کردن سخنان ناشایست و کلمات لغو و بیهوده و دوری جستن از صحبت های دنیایی که همیشه در هرجا مذموم و قبیح و مانع رزق وموجب قساوت قلب است، به ویژه در این بارگاه های مطهر و قُبه های بلندپایه که خدا در سوره «نور» از بزرگی و جلالت آن بزرگواران خبر می دهد؛ آنجا که می فرماید: (فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ).
۲۱. بلند نکردن صدای خود در وقت زیارت؛
۲۲. وداع کردن با امام در وقت بیرون رفتن از شهر آن حضرت به زیارت وداعی که در روایت رسیده است؛
۲۳. توبه و استغفار کردن از گناهان و بهتر کردن حال و کردار و گفتار خود، پس از فراغ از زیارت از آنچه پیش از زیارت دارا بوده است؛
۲۴. انفاق کردن به خادمان آستانۀ شریفه به اندازه ای که می تواند؛
۲۵. انفاق و احسان بر فقرای مجاور حرم و مساکین آبرومند شهر امام، به ویژه سادات... ؛
۲۶. شیخ شهید(شهید اوّل) فرموده است: از جمله آداب زیارت، شتاب کردن در برگشت از شهر زیارتی است، البته زمانی که بهرۀ خود را از زیارت درک کرده باشد و این شتاب برای فزونی تعظیم و احترام و شدت شوق به بازگشت برای زیارت بعد از آن است.
۲۷. شهید اوّل فرموده است: زنان در وقت زیارت باید خود را از مردان جدا کنند و تنها به زیارت بپردازند و اگر شب به زیارت اقدام کنند، برایشان بهتر است و باید در وضع ظاهر خود تغییر دهند؛ یعنی لباس عالی و خوب را به لباس های معمولی تبدیل کنند، تا شناخته نشوند و در صورت امکان مخفی و پنهان بیرون آیند که کمتر دیده شوند، و شناخته نشوند... .
