هفدهم ماه ربیع الاول بنابر قول مشهور میان شیعه امامیه، سالروز ولادت با سعادت نبی مکرم اسلام حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم است. گرچه مرحوم کلینی دوازدهم ربیع را اختیار نموده است که نزد ما معرض عنه است.
مرحوم طبرسی (قرن ششم) در کتاب اعلام الوری (۱/۴۲) ولادت پر برکت آن حضرت را روز جمعه هنگام طلوع آفتاب هفدهم ربیع الاول از عام الفیل ثبت کرده است.
در این مقاله کوتاه، نیم‌نگاهی به شخصیت جهانی آن حضرت از دیدگاه آیات قرآن می‌پردازیم؛ باشد تا با تأسی و اقتدا به آن نور اقدس، بشریت و جهان بتواند به سعادت ابدی نایل آید.
۱. نور الهی
قرآن در سوره مائده آیه ۱۵ از آن حضرت به نور یاد کرده و می‌فرماید: «قد جاء کم من الله نور و کتاب مبین» مرحوم طبرسی (ت۵۴۸) در تفسیر جوامع الجامع (۱/۳۱۹) می‌گوید: مراد از نور در این آیه، پیغمبر اکرم است که به وسیله او، خلق هدایت می‌شوند؛ همانگونه که به وسیله نور هدایت می‌شوند. و مرحوم شیخ طوسی در التبیان (۳/۴۷۵) در تبیین این نور می‌گوید: همانا به پیغمبر نور گفته شده چون به وسیله او هدایت می‌شوند؛ همانگونه که به وسیله نور هدایت می‌شوند و واجب است که از آن حضرت متابعت و پیروی گردد، چون نور آشکار است که حق را از باطل در این جدا می‌کند.
واقعاً اگر نور هدایت این فرستاده خداوند در بعثت نبوی درخشش نمی‌کرد، امروز دنیا در تاریکی جهل و ظلمات فرو رفته بود.
۲. مقامات پنجگانه پیغمبر اکرم
قرآن در سوره مبارکه احزاب آیه ۴۵ می‌فرماید: «یا ایها النبیّ انا ارسلناک شاهدا و مبشراً و نذیراً و داعیاً الی الله باذنه و سراجا منیرا»
در این آیه به پنج مقام از مقام نبوّت اشاره شده است: ۱. شاهد؛ ٢. بشارت دهنده؛ ۳. انذار کننده؛ ٤. دعوت کننده به سوی خدا؛ ۵. چراغ فروزان.
از میان این مقامات پنج گانه، مقام چهارم بسیار قابل توجه است؛ یعنی دعوت به توحید و یگانگی
خداوند عز وجل، و همه انبیاء آمده اند تا مردم را به خدا دعوت کنند و اساس دین و اسلام و ستون قرآن، توحید الهی است، و چنانچه توحید انسان سست بشود، همه اعمال، دچار اشکال خواهد بود و توحید ناب و خالص را باید در خانه اهل بیت علیهم السلام پیدا کرد و بس.
۳. درود خدا و فرشتگان بر رسول خدا
قرآن در سوره احزاب آیه ۵۶ می‌فرماید: «ان الله و ملائکته یصلون علی النبی یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه وسلموا تسلیما»
در این آیه شریفه، شرف و منزلت و مقام پیغمبر اکرم نزد پروردگار و فرشتگان الهی، کاملاً مشهود است. فخر رازی اشعری مذهب (ت۶۰۶) در تفسیرش (۹/۱۸۲) می‌گوید: از رسول خدا صلی الله علیه و آله سؤال شد که چگونه بر شما صلوات و درود بفرستیم؟ حضرت فرمود: قولوا اللهم صل علی محمد وعلی آل محمد کما صلیت علی ابراهیم وعلی آل ابراهیم و بارک علی محمد وعلی آل محمد.
بدون تردید، پیغمبر اکرم در این روایت در مقام تعلیم اصحاب خود بود که چگونه بر او درود بفرستند و حضرت شیوه آن را بیان فرمودند.
پس معلوم می‌شود درود بر آن حضرت، منهای نام آل صحیح نیست. متأسفانه امروزه برخی بر خلاف سنت قطعی آن حضرت، درود و صلوات می فرستند و می گویند: صلی الله علیه وسلم، و این همان صلوات بترا است که از آن منع شده است.
ابن حجر مکی (ت۹۷۴) در کتاب الصواعق المحرقة، ص ١٧٦ در ذیل آیه (ان الله و ملائکته) می‌نویسد که رسول خدا فرمود: «لا تصلوا علیّ الصلاة البتراء. فقالوا: وما الصلاة البتراء؟ قال: تقولون: اللهم صل علی محمد وتمسکون؛ بل قولوا: اللهم صل علی محمد وعلی آل محمد .
۴. الگو بودن پیامبر اکرم
قرآن در سوره احزاب آیه ۲۱ می‌فرماید: «لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة» پیغمبر اکرم همه اعمال و رفتار و گفتارش باید برای جامعه بشری و اسلامی الگو بوده باشد و از این آیه سنت آن حضرت کاملا استفاده می‌شود. شیخ طوسی در التبیان (۸/۳۲۸) در توضیح این آیه می‌گوید: این خطاب خداوند است برای تمام مکلفین و همه باید به او اقتدا کنند در هر آنچه که می‌گوید و انجام می‌دهد؛ مگر در مواردی که دلیل بر خلاف آن اقامه شده باشد.
۵. دوستی و محبت اهل بیت، پاداش رسالت
پیغمبر گرامی اسلام برای این امت زحمت کشیده و هیچ اجر و پاداشی از آنها درخواست ننمود الا محبت و دوستی با اهل بیت علیهم السلام.
قرآن در سوره شوری، آیه ۲۳ می‌فرماید: «قل لا اسألکم علیه اجرا الا المودة فی القربی» بخاری در صحیح (۶/۱۶۲) و ثعلبی در تفسیرش (۸/ ٣١٠) و احمد بن حنبل پیشوای اهل حدیث در مسندش (۱/ ۳۷۹) و طبرانی در المعجم الکبیر (۳/۱۳۹) از مفسر معروف ابن عباس روایت نقل کرده‌اند که وقتی این آیه نازل گردید صحابه گفتند: «یا رسول الله! من قرابتک الذین وجبت علینا مودّتهم؛ نزدیکان شما کیانند که دوستی و محبت آنها بر ما واجب گردیده است؟ حضرت فرمودند: علی وفاطمة وابناهما.»
۶. دارا بودن مقام محمود
یکی از ویژگی‌های نبی مکرم اسلام، داشتن مقام محمود است که قرآن در سوره اسراء، آیه ۷۹ به آن اشاره کرده است: «و من اللیل فتهجد به نافلة لک عسی أن یبعثک ربک مقاما محمودا) مفسران از جمله مرحوم قمی، مقام محمود را به نماز شب تفسیر کرده‌اند. و خواندن نماز شب در دل آن نور و روشنایی در روز قیامت است. (بحار الانوار، ۷۹/۳۴۰)
روایات بسیاری در اهمیت و فضیلت نماز شب از پیامبر واهل بیت علیهم السلام وارد شده است. مهمترین پیام این آیه، توجه مردم و جامعه به نماز شب است.
۷. ایستادگی و استقامت در برابر دشمنان
قرآن کریم در سوره فتح، آیه ۲۹ می‌فرماید: «أشدّاء علی الکفار رحماء بینهم» آیه در مقام بیان شیوه معامله پیامبر اکرم با دشمنان دین است و این یعنی وعده های پروردگار عز وجل کاملاً شفاف است و ملاک مهر و قهر چیزی جز ایمان و کفر نیست؛ نه قوم و قبیله است و نه مال و ثروت.
۸. نعمت‌های خداوند
قرآن در سوره مبارکه نمل آیه ۸۳ می‌فرماید: «یعرفون نعمة الله ثم ینکرونها.» مرحوم طبرسی در تفسیر جوامع الجامع (۲/۳۰۲) نعمت در آیه را به نبوّت پیغمبر تفسیر کرده است. سپس می‌افزاید: و هو نبیّها او امامها القائم مقامه.
پس نعمت در آیه هم به نبوت تفسیر شده و هم به امامت، که ادامه دهنده راه نبوت است. مرحوم حویزی در تفسیرش نور الثقلین (۳/۷۲) از مرحوم ثقه الاسلام کلینی روایت کرده که امام جعفر صادق علیه السلام از پدرش از جدش نقل کرده که «یعرفون نعمة الله ثم ینکرونها» هنگامی که آیه «إنما ولیّکم و رسوله...» نازل گردید، عده‌ای از یاران پیغمبر اکرم در مسجد مدینه جمع شده بودند، برخی‌شان به برخی دیگر گفتند: درباره این آیه چه نظری دارید؟
برخی اظهار داشتند که اگر به این آیه ایمان آوریم پیغمبر بر ما فرزند ابو طالب را مسلط خواهد کرد و ما می دانیم که محمد، صادق است در آنچه می‌گوید؛ اما از او پیروی می‌کنیم، ولی از علی اطاعت نمی کنیم که در این هنگام آیه نازل شد: «یعرفون نعمة الله ثم ینکرونها» یعنی ولایت علی علیه اسلام را می دانند (و أکثرهم الکافرون) بالولایة.
