پايتخت و شهرهاي مهم
باکو، گنجه سومقاییت، مینگچویر نخجوان شیروان ، شكي يولاخ ، خان كندي، لنكران ، آقدام ، بردع
زبان و خط رسمي
زبان رسمي در كشور آذربايجان زبان آذري و خط رسمي آن لاتين مي باشد .
باکو نمایی از ساحل آبشرون
تعداد جمعيت و توزيع ديني، مذهبي و قومي آن
بر اساس آمار رسمي جمهوري آذربايجان حدود 9 ميليون نفر جمعيت دارد كه 95 درصد مسلمان و 5 درصد از اقليت هاي يهودي و ارمني و مسيحي اردتدكس مي باشند .
تاريخچه
اين سرزمين از دوران عصر حجر قديم مسكوني بوده و بيشترين ادوار تاريخي آن با ايران مشترك بوده است. كلمه آذربايجان از نام آرتورپات والي ايراني آذربايجان در دوران اسكندر مقدوني گرفته شده است . در مأخذ قديمي يوناني از آن به عنوان آلبانيا ياد شده و تقريباً مطابق ناحيه اران در دوره اسلامي بوده است . نواحي شمال رود كورا به شروان نيز موسوم بوده است. در ايام باستاني مسكن سكاها بود و بعداً جزيي از امپراطوري روم گرديد. در اوايل قرن سوم ميلادي قسمت اعظم آن به تصرف ساسانيان درآمد. نفوذ اعراب مسلمان در آن از اواخر قرن هفتم ميلادي آغاز و مقارن ظهور سلجوقيان در قرون دهم و يازدهم ميلادي ، فرهنگ و زبان تركي نيز وارد اين سرزمين گرديد.
از اوايل قرن بيستم و به دنبال توسعه صنايع نفت باكو، اين شهر از اهميت بيشتري برخوردار گرديد و به يكي از قطب‌هاي صنعتي روسيه تزاري تبديل گرديد. حضور كارگران و متخصصين روسي و اوكرايني در اين شهر سبب شد كه باكو به يكي از مراكز انقلابي روسيه تبديل گردد . حزب مساوات كه از تجمع ملي‌گرايان آذربايجاني تشكيل شده بود، از نفوذ گسترده‌اي در ميان مردم اين كشور برخوردار بود. پس از وقوع انقلاب اكتبر در روسيه ، حزب مساوات در 28 ماه مه 1918، اين كشور را مستقل اعلام نمود. دولت مستقل آذربايجان تا سال 1920 دوام آورد و در اين سال بولشويكها آن را به تصرف درآورده و در آوريل همان سال جمهوري شوروي سوسياليستي آذربايجان تشكيل گرديد.
شهرداري باكو
همزمان با اجراي سياست هاي گورباچف در شوروي سابق ، آذربايجان شاهد رشد گرايش‌هاي استقلال‌طلبانه بود كه موجب اعزام نيروهاي وزارت كشور شوروي به باكو گرديد. در جنايات سركوب تظاهرات ژانويه 1990، صدها تن از اهالي باكو كه ساختمان‌هاي حزب كمونيست و ارامنه را مورد حمله قرار داده بودند كشته شدند. در پي آن حالت فوق العاده در كشور اعلام و دبير كل حزب كمونيست بركنار گرديده و اياز مطلب‌اف جانشين وي و نهايتا به رياست جمهوري كشور رسيد.
آذربايجان درهجدهم اكتبر 1991 طبق قانون مصوب شوراي عالي به استقلال كامل دست يافت.
کوه مورو در قفقاز
كليت اقتصاد:
ذخایر مهم نفت و گاز طبیعی نقطه اتکای اقتصاد در كشور آذربايجان مي باشد و زير بناي صنایع سنگین آن محسوب مي شود.
در صنعت كشاورزي نيز بخش کشاورزی کالاهای مختلف صادراتی از جمله پنبه وتنباکو را تولید می کند .
ماهی خاویار نيز از درآمدهاي مهم و صادراتي اين كشور مي باشد كه از دریای خزر صید می گردد .
همچنين اقدامات اولیه برای ایجاد اقتصاد بازار انجام گرفته و موافقتنامه های تجاری مورد نظر نيز با ترکیه به امضا رسیده است.
گنجه
جمهوري خود مختار نخجوان
جمهوري نخجوان بخشي از كشور آذربايجان است كه در تركيب اين كشور قرار دارد ولي پيوستگي ارضي و جغرافيايي با پيكره اصلي خاك جمهوري آذربايجان ندارد همچنين اين جمهوري در سال 1924 ميلادي بصورت خود مختار درآمده و در حال حاضر نيز داراي مساحتي حدود 5500 كيلومتر مربع و جمعيتي بالغ بر 400 هزار نفر مي باشد
مركز تصميم گيري اين جمهوري مجلس عالي مي باشد اما در تصميمات مهم حياتي و سياسي بويژه مسايل خارجي تابع باكوست ، رئيس مجلس عالي بعنوان شخص اول نخجوان محسوب و نيز معاون پارلمان ملي جمهوري آذربايجان به حساب مي آيد ، شايان ذكر است بخش عمده اي از حاكميت فعلي جمهوري آذربايجان را نخجواني ها تشكيل مي دهند كه از شاخص ترين آن مي توان به حيدر علي اف و پسرش الهام علي اف بعنوان رئيس جمهورپيشين و فعلي جمهوري آذربايجان نام برد
ساختار سياسي
نظام سياسي : جمهوری
ساختار حكومتي
حكومت آذربايجان طبق قانون اساسي جمهوري آذربايجان به شكل زير تعريف شده است : دولت آذربايجان يك جمهوري دموكراتيك، حقوقي، دنيوي و مستقل مي باشد. محدوديت حاكميت دولت در جمهوري آذربايجان طبق فصل دوم بخش اول آن در مسائل داخلي فقط بر اساس حقوق و قانون و در مسائل خارجي طبق معاهدات بين‌المللي كه جمهوري آذربايجان آنها را قبول نموده‌است مي تواند اجرا شود. و طبق قانون، حاكميت دولت بر اساس تقسيم قوا، اجرا مي شود.
جمهوري آذربايجان داراي يك سيستم رياست جمهوري و نهاد قانونگذاري منتخب مي‌باشد. احزاب و سازمانهاي سياسي مختلفي يك اپوزيسيون فعال را تشكيل مي‌دهند. بزرگترين گروه سياسي، جبهة خلق آذربايجان است كه در 1989 به رهبري ابوالفضل ايلچي بيگ تاسيس شد و در ژوئن 1992 بعنوان اولين رئيس جمهوري بعد از دوره كمونيستي انتخاب شد . اكثر رهبران احزاب به اصول دمكراتيك و به نوعي اقتصاد بازار معتقدند.
به موجب قانون اساسي جمهوري آذربايجان مصوب 21 آوريل 1978، پارلمان عاليترين ارگان تصميم‌گيرندة كشور متشكل از 360 نفر نماينده است كه دامنه اختيارت آن وسيع و شامل مواردي چون صدور راي اعتماد به هيات وزيران و نخست وزير، عزل و نصب رياست قوه مقننه و قضاييه، تاييد انتخابات رياست جمهوري و صدور حكم عزل رئيس جمهور و دخالت در بسياري از مسايل اصلي و سرنوشت ساز مملكت حتي تغيير در موارد قانون اساسي با اكثريت نسبي و مطلق بر حسب شرايط و نظر رئيس مجلس مي‌باشد.
عالي ترين مقام اجرايي : رئیس جمهور بر اساس قانون اساسی بالاترین مقام اجرائی این جمهوری شمرده شده و الهام علی اف در حال حاضر در این سمت حضور دارند.
جريانهاي سياسي موجود
جريانهاي سياسي موجود در جمهوري آذربايجان بيشتر مبتني بر مسايل قوميتي مي باشد كه در قالب هاي مختلف ليبراليستي تعريف و ترويج داده مي شود از جمله جريان سياسي موجود جريان حاكم آذربايجان نوين است كه بر اساس شعارهاي سوسياليسم، ليبراليسم بين المللي و دموكراسي تنظيم شده است جريان سياسي بعدي جريان جبهه خلق است كه مبتني بر شعارهاي ملي گرايي استقلال و دموكراسي ادامه حيات مي دهد سومين جريان مهم سياسي جريان مساواتي هاست كه بر اساس شعار ليبراليسم پان تركيسم و پان اسلاميسم تشكيل گرديده است اما جريانهاي سياسي ضعيف تري نيز مانند ليبراليسم سوسيال دموكرات و دموكرات ملي در جمهوري آذربايجان وجود دارد.
تاريخچه مختصر، چگونگي و ميزان رابطه با ج.ا.ايران:
قلعه دختر، از آثار ایرانی باکو از دورهٔ ساسانیان
تاریخ مشترك ایران و جمهوری آذربایجان از عناصر نزدیكی فرهنگی و سیاسی دو كشور است. همسایگی دو كشور، همچون عامل برادری، چیزی نیست كه بتوان آن را انكار كرد. ایرانی و آذری دو ملت بهم پیوسته و جدایی‌ناپذیر هستند .
ايران اولين كشوري بود كه جمهوري اذربايجان را به رسميت شناخت .
مراكز و نهادهاي فرهنگي دولتي آذربايجان
• وزارت فرهنگ و گردشگري
• وزارت ورزش و جوانان
• اتحاديه نقاشان جمهوري آذربايجان
• اتحاديه فيلم سازان جمهوري آذربايجان
جايگاه موسسات غير دولتي(سمن ها) در جامعه و موسسات فعال و تاثيرگذار در زمينه فرهنگي
با توجه به شرايط و فضاي حاكم بر جمهوري آذربايجان موسسات غير دولتي عمدتا نيز تحت نظارت دولت قرار دارند و دسته ديگري از اين نهادها نيز در راستاي اهداف دولتي در حال فعاليت مي باشند كه به عنوان NGO محسوب مي گردند .
جايگاه و كاركرد رسانه هاي گروهي (راديو و تلويزيون، مطبوعات و اينترنت) در جامعه
در جمهوري آذربايجان رسانه ها بيشتر بصورت دولتي مي باشند .
در حال حاضر بيش از 151 روزنامه که اکثر آنها به زبان آذري مي‌باشند در اين جمهوري منتشر مي‌شوندكه عموما با شمارگان محدود ( متوسط 6000 نسخه ) به چاپ مي رسند . روزنامه هايي مانند هفت روز، مساوات ، آذربايجان ، خلق ، جمهوري ، 525 ، آزادليق ، زمان ، آذربايجان نوين ، عدالت ، سس ، گوندوم ... و بيش از 100 نشريه ادواري که 55 مورد آن به زبان آذري است در اين جمهوري منتشر مي‌شود.
وضعيت انتشار كتاب و كتابخواني
عليرغم اينكه بيش از 95 درصد مردم آذربايجان با سواد هستند اما به دليل تغيير 3 دوره الفباي اين كشور بخشي از كتابهاي موجود را نسل هاي مختلف قادر به خواندن آن نيستند بيشتر طرفداران كتاب در آذربايجان را بايد در موضوعات ادبي رمان و شعر جستجو كرد البته ميل مردم به كتابخواني در آذربايجان نسبت به دوره شوروي بيشتر نشده كه يكي از عوامل آن گراني كتاب است و سالانه بين 3 تا 4 هزار عنوان كتاب در آذربايحان به چاپ مي رسد .
بر اساس گزارش دولت آذربایجان، تا سال 2011 و در طی این هشت سال ، ۱۶۸۱ عنوان كتاب دینی در این كشور منتشر شده است.
نظام آموزش امور ديني
با توجه به اينكه سيستم حاكميتي جمهوري آذربايجان لائيك مي باشد لذا در اين سيستم جايگاهي براي فراگيري تعاليم ديني در نظر گرفته نشده لكن اخيرا كميته امور ديني اعلام كرده قصد دارد در مدارس، دوره‌هاي آموزش ديني براي دانش آموزان برگزار نمايد .
مسجد و آرامگاه بی بی هیبت "خواهر امام رضا ع"
در حال حاضر فراگيري امور ديني بيشتر بصورت سنتي و نسل به نسل و بعضا در كانون‌هاي ديني مانند مساجد دنبال مي شود.
اهميت مساجد
طی هشت سال اخیر ، بیش از ۱۰۰ مسجد در كشور آذربایجان ایجاد شده که این رقم غیر از تعداد كلیساها و معابدی است كه طی چند سال هاي اخیر برای یهودیان در این كشور ساخته شده است.
دولت آذربایجان در گزارش سالیانه خود در خصوص فعالیت‌های مذهبی سال ۲۰۱۱ میلادی اعلام كرد: طی هشت سال اخیر، ۱۱۷ مسجد در كشور آذربایجان ایجاد شده است. علاوه بر اینكه ده‌ها مسجد ، ۴ كلیسا و دو معبد یهودیان نیز مورد بازسازی و تعمیر قرار گرفته است.
همچنین ۵۷۱ جمعیت دینی كه شامل ۵۵۱ جمعیت اسلامی و ۲۰ جمعیت غیرمسلمانان است، در این كشور راه‌اندازی شده است.
مسجد تازه‌پیر از مساجد قدیمی شهر باکو
جايگاه زبان و ادبيات فارسي
بررسی جایگاه زبان و ادبیات فارسی در جمهوری آذربایجان با توجه به پیشینه تاریخی آن یکی از نکات قابل توجه مي باشد . گفتنی است هم اکنون بیش از 80 درصد از منابع موجود در انیستیتوی نسخ خطی این کشور به زبان فارسی نگاشته شده و بسياري از مفاخر تاریخی و ادبی به زبان فارسی تالیف گردیده است. همچنین در دوران های نه چندان دور زبان و ادبیات فارسی بعنوان زبان علمی و ادبی در بین فرهیختگان و ادیبان آن خطه رایج بوده که نشان دهنده اهمیت و جایگاه زبان فارسي در حوزه قفقاز و خصوصا جمهوری آذربایجان است . از دیگر شواهد این امر استفاده از عبارت ها و کلمات بیشمار فارسی در زبان آذری و به کارگیری اسامی فراوان فارسی در بین جامعه و مردم است که نشان دهنده عمق و نفوذ زبان فارسی در جمهوری آذربایجان بوده و حتی می توان آن را بعنوان زبان دوم آن سامان نام برد.
نقطه صفر مرزی ایران-آذربایجان(قلعه آستارا)
