"روغن زیتون" از سالم و مفیدترین روغن‌های نباتی است که این روزها به‌دلیل اثبات ارزش غذایی و طبی آن مورد استقبال گسترده مردم قرار گرفته است.

ترکیبات روغن زیتون

مهمترین ترکیبات روغن زیتون شامل ترکیبات آنتی‌اکسیدانی، پلی‌فنل‌ها، ویتامین ای و توکوفرول‌ها و رنگدانه‌ها و اسیدهای چرب دارای یک پیوند غیراشباع است.

انواع روغن زیتون در ایران

روغن زیتون را در ایران به چهار گروه بکر، نیمه‌تصفیه‌شده، تصفیه‌شده و گوگردی تقسیم می‌کنند.

روغن زیتون بکر (دست‌نخورده) به روغنی گفته می‌شود که صرفاً با فشار و سایر فرایندهای مکانیکی از زیتون استخراج شده و هیچ‌گونه عملیات دیگری روی آن انجام نشده است.

روغن زیتون نیمه‌تصفیه‌شده، روغن زیتون بکری است که صرفاً مراحل خنثی کردن، شست‌وشو و صاف کردن را پشت‌سر گذاشته است.

روغن زیتون تصفیه‌شده، روغن بکری است که تمام مراحل تصفیه را گذرانده و بی‌بو شده است. عمده‌ترین مرحله تصفیه روغن‌های زیتون، مرحله بوگیری آن‌هاست.

روغن زیتون گوگردی نیز روغنی است که به‌کمک حلال از بقایای پرس‌شده زیتون یا تفاله آن به دست می‌آید. روغن زیتون گوگردی همان "روغن پومیس" است.

کدام روغن زیتون بهتر است؟

تفاوت در انواع روغن‌های زیتون به روش تهیه آنها از زیتون و ترکیبات شیمیایی موجود در آنها از جمله اسیدهای چرب و آنتی‌اکسیدان‌ها برمی‌گردد؛ برای تولید روغن‌های بکر از فرآیندهای شیمیایی یا گرما استفاده نمی‌شود؛ به همین دلیل ترکیبات پلی‌فنلی مانند اولئوروپین و هیدروکسی تیروزول آن که برای سلامتی سودمندند، از بین نمی‌رود و خواص آن حفظ می‌شود.

روغن تفاله زیتون به‌علت آلوده بودن به برخی مواد شیمیایی، سرطانزا است  و روی اعصاب و سایر ارگان‌های بدن تأثیر نامطلوب دارد به همین دلیل علی‌رغم اینکه در استانداردهای بین‌المللی استفاده از درصدهای مختلف روغن تفاله زیتون تصفیه‌شده همراه با روغن زیتون بکر یا فرابکر مجاز است اما در استاندارد ملی ایران استفاده خوراکی آن ممنوع اعلام شده است.

تولید روغن زیتون در ایران و جهان

تاریخچه استفاده از روغن زیتون به هزاران سال پیش در کشورهای مدیترانه شرقی برمی‌گردد اما در زمان حاضر بزرگترین تولیدکنندگان روغن زیتون در جهان کشورهای اسپانیا، ایتالیا، یونان و استرالیا هستند. در ایران روغن زیتون عمدتاً در فصل پاییز تولید می‌شود و رودبار و طارم دو منطقه بزرگ در تولید روغن زیتون در ایران هستند.

روغن زیتون اصل و سالم را چگونه تشخیص دهیم؟

برای اطمینان از اصالت روغن‌های زیتون، آنها را از فروشگاه‌های معتبر خریداری کنید همچنین به نشان استاندارد روی محصول توجه و با ارسال کد 10رقمی درج‌شده زیر نشان استاندارد به سامانه پیامکی سازمان ملی استاندارد، از صحت و سلامت محصولات خریداری‌شده اطمینان حاصل کنید.

بررسی رنگ و بوی روغن می‌تواند به تشخیص انواع اصلی و فرعی آن کمک کند؛ روغن زیتون سالم در دمای معمولی، مایعی زلال و شفاف به‌رنگ زرد روشن مایل به سبز یا قهوه‌ای مایل به سبز است.

خواص روغن زیتون برای جلوگیری از بیماری‌های قلبی

روغن زیتون برای پیشگیری از بروز بیماری‌های قلبی ـ عروقی بسیار سودمند است؛ این روغن از اجزای اصلی رژیم مدیترانه‌ای به‌شمار می‌رود و حاوی چربی‌های اشباع‌نشده‌ای است که تأثیر آنها بر کاهش چربی و عوامل خطرساز بروز بیماری‌های قلبی به اثبات رسیده است.

ترکیبات گیاهی موجود در روغن زیتون دارای خواص آنتی‌اکسیدانی هستند که از افزایش چربی‌های خون جلوگیری می‌کنند.

کاهش کلسترول خون با مصرف روغن زیتون

روغن زیتون به‌دلیل دارا بودن ترکیبات فنلی، خواص ضدالتهابی دارد و بر بهبود پروفایل لیپیدی از طریق کاهش کلسترول، تأثیر مثبت می‌گذارد.

خواص روغن زیتون برای جلوگیری از سکته‌ قلبی و مغزی

بر اثر رسوب کلسترول و چربی‌های خون در دیواره رگ‌ها باعث تنگی رگ و افزایش فشار خون و یا انسداد رگ و بروز سکته‌های قلبی و مغزی می‌شود؛ تصلب شرائین رخ می‌دهد. کلسترول اکسیدشده، محرکی قوی برای سیستم ایمنی است که نقش مهمی در تصلب شرائین دارد.

مطالعات نشان می‌دهد که مصرف روغن زیتون به‌دلیل دارا بودن اسید اولئیک، باعث جلوگیری از اکسیداسیون چربی‌ها می‌شود و رسوب کلسترول در دیواره رگ‌ها را کاهش می‌دهد.

کاهش کلسترول و تری‌گلیسیرید با مصرف روغن زیتون

در یک مطالعه مشخص شد که ترکیبات فنلی موجود در روغن زیتون باعث کاهش غلظت چربی‌های موجود در خون می‌شوند. در این پژوهش که در ایران انجام گرفت‌، محققان دریافتند که مصرف روغن زیتون در رژیم غذایی روزانه افراد باعث کاهش سطوح کلسترول LDL (کلسترول بد) می‌شود همچنین مطالعات دیگری ثابت کرده است مصرف روغن زیتون بکر منجر به ایجاد تغییرات مطلوب در سطح تری‌گلیسیرید پلاسمای خون می‌شود.

خواص روغن زیتون برای کاهش فشار خون

پژوهش‌ها رابطه معکوس مصرف روغن زیتون و فشار خون را به اثبات رسانده‌اند؛ برخی پژوهش‌ها می‌گویند روغن زیتون به‌دلیل دارا بودن نقش مشابه با داروهای مسدودکننده کانال کلسیم، باعث کاهش چشمگیر فشار خون می‌شود همچنین محققان دیگر می‌گویند ترکیبات موجود در روغن زیتون باعث افزایش تولید نیتریک اکساید می‌شوند که این ماده باعث گشادی عروق و کاهش چشمگیر فشار خون می‌شود.

جلوگیری از انعقاد خون با مصرف روغن زیتون

رژیم غذایی حاوی روغن زیتون مانع تجمع پلاکت‌ها و فعالیت فاکتورهای انعقادی می‌شود. فاکتور فعال‌کننده پلاکت باعث تجمع پلاکت‌ها می‌شود و یک میانجی التهابی قوی است؛ روغن زیتون فعالیت مخالف این فاکتور است و از تجمع پلاکت‌ها پیشگیری می‌کند. این روغن همچنین باعث جلوگیری از بروز لخته خون در وریدها می‌شود.

خواص ضدسرطانی روغن زیتون

سرطان یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در سراسر جهان است؛ مطالعات انجام‌شده تأثیر رژیم غذایی را بر جلوگیری از بروز سرطان‌ها به‌ویژه سرطان پستان، روده بزرگ و پروستات نشان می‌دهد.

زیتون به‌دلیل داشتن اسیدهای چرب غیراشباع، ترکیباتی به‌نام اسکوالن‌، توکوفرول‌ها و ترکیبات فنلی و اولئیک اسید، دارای خواص ضدسرطانی است؛ ترکیبات آنتی‌اکسیدانی موجود در روغن زیتون سلول‌ها را از آسیب حفظ می‌کند و به این ترتیب از بروز سرطان جلوگیری می‌کند همچنین آسیب به DNA از عوامل ایجاد سرطان است و شواهد علمی نشانگر آن است که مصرف روغن زیتون باعث کاهش آسیب به ماده ژنتیکی سلول‌ها می‌شود.

بخش فنلی روغن زیتون همچنین دارای اثرات ضدتوموری است؛ مطالعات نشان داده است که مصرف روغن زیتون باعث توقف چرخه تکثیر سلول‌های سرطانی روده انسان می‌شود.

ترکیباتی فنلی موجود در روغن زیتون با کاهش آسیب به ماده ژنتیکی سلول‌ها، افزایش عملکرد عوامل دفاعی بدن و کاهش تهاجم به سلول‌های مجاور بافت (متاستاز) باعث کاهش خطر ابتلا به سرطان می‌شود.

خواص ضدالتهابی روغن زیتون

التهاب مزمن علت اصلی بروز بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های قلبی ـ عروقی، آرتریت و آلزایمر است؛ مطالعات ثابت کرده است که ترکیبی به‌نام "اولئوکانتال" در روغن زیتون باعث کاهش شدید التهاب در بدن می‌شود؛ این ترکیب که در روغن‌های زیتون بکر بیش از انواع تصفیه‌شده آن دیده می‌شود؛ از نظر عملکرد ضدالتهابی به داروی ضدالتهابی ایبوپروفن شباهت دارد.

همچنین در مطالعه‌ای مشخص شد که پیروی از رژیم غذایی مدیترانه‌ای همراه با دریافت بالای روغن زیتون در غذاها، باعث کاهش عوامل التهابی بدن می‌شود.

خواص روغن زیتون برای استحکام استخوان‌ها

ترکیبات گیاهی موجود در زیتون و روغن آن باعث کاهش تحلیل و شکستگی استخوان می‌شود. در مطالعه‌ای که روی زنان اسپانیایی انجام شده مشخص شده است که مصرف اسیدهای چرب غیراشباع موجود در روغن زیتون باعث افزایش تراکم استخوان‌ها به‌ویژه استخوان پاشنه پا می‌شود.

مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی همچنین تأثیر مصرف روغن زیتون بر پیشگیری از پوکی استخوان را در موش‌های صحرایی به اثبات رسانده است.

خواص روغن زیتون برای پیشگیری از افسردگی

یک مطالعه مروری که نتایج پژوهش‌های 10 کشور در آن گردآوری شده است نشان داد که پیروی از رژیم غذایی حاوی میوه، سبزیجات، غلات کامل، ماهی و روغن زیتون زیاد؛ با کاهش خطر افسردگی مرتبط است.

خواص روغن زیتون برای پیشگیری از آلزایمر

یک مطالعه در سال 2015 نشان داد که در جمعیت‌های مسن، رژیم غذایی مدیترانه‌ای همراه با روغن زیتون زیاد با بهبود عملکرد شناختی مرتبط است و می‌تواند خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد.

خواص روغن زیتون برای پوست

روغن زیتون به‌دلیل دارا بودن ترکیبات گیاهی سودمند، از متداول‌ترین روغن‌ها برای مراقبت‌ از پوست و موست.

روغن زیتون دارای ویتامین‌هایی مانند ویتامین K و E است؛ ویتامین ای به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان عمل می‌کند و باعث جلوگیری از آسیب به سلول‌های پوست می‌شود، همچنین ماده‌ای به‌نام اسکوالن در روغن زیتون موجود است که می‌تواند به جلوگیری از آسیب ناشی از اشعه سرطان‌زای فرابنفش کمک کند.

روغن زیتون در از بین بردن باکتری‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند و صابون‌های ساخته‌شده از روغن زیتون، می‌تواند باعث از بین بردن جوش‌ها شود. روغن زیتون همچنین به‌عنوان مرطوب‌کننده و آبرسان پوست نیز شناخته شده است.

بهبود زخم‌ها با مصرف روغن زیتون

در یک مطالعه که روی 60 موش صحرایی دچار زخم‌های سطحی و عمیق انجام شد مشخص شد که مالیدن روغن زیتون روی زخم‌ها باعث کاهش قطر زخم و التهاب ناحیه زخم‌شده می‌شود. در این پژوهش قطر زخم‌های ایجادشده روی پوست موش‌ها طی مدت 18 روز به صفر رسید و پانسمان روغن زیتون باعث کاهش خطر عفونت‌های میکروبی شد.

خواص روغن زیتون برای درمان اگزما و پسوریازیس

بسیاری از روغن‌ها از جمله روغن زیتون، اثرات ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی دارند و باعث بهبود زخم می‌شوند و در درمان اگزما و بهبود علائم پوستی پسوریازیس سودمندند. روغن زیتون فواید مرطوب‌کننده، ضدالتهاب و تسکین‌دهنده زیادی برای پوست دارد و بنابراین می‌توان از آن برای درمان التهاب ناشی از اگزما و پسوریازیس استفاده کرد البته باید توجه داشت که در صورت استفاده از داروها و پمادهای شیمیایی برای درمان پسوریازیس، باید درباره مصرف روغن زیتون با پزشک خود مشورت کنید.

نحوه استفاده از روغن زیتون روی پوست

استفاده از روغن زیتون به‌عنوان یک مرطوب‌کننده بدون هیچ‌گونه مواد افزودنی با استفاده مستقیم روی پوست امکان‌پذیر است البته به‌شرط آن که روغن‌های اضافه پس از استفاده از روی پوست پاک شوند تا منافذ پوست بسته نماند؛ ماساژ پوست صورت با روغن زیتون راهی آسان برای بهره‌مندی از اثرات این روغن روی پوست است؛‌ باید پنبه را به مقداری روغن زیتون آغشته کنید و آن را روی پوست صورت خود پخش کنید.

همچنین می‌توان ترکیبات روغن زیتون را در برخی از صابون‌ها، شوینده‌های بدن و لوسیون‌ها یافت. استفاده از روغن زیتون به‌عنوان مرطوب‌کننده پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب یا آفتاب سوختگی نیز بسیار مفید است.

توصیه مهم برای جلوگیری از بروز حساسیت‌های پوستی

اگر پوست حساسی دارید، قبل از استفاده از آن روی صورت خود، تست آلرژی انجام دهید. برای این کار باید به‌اندازه یک سکه از روغن زیتون را روی ساعد خود بمالید. اگر طی 24 تا 48 ساعت در بدن خود هیچ واکنشی مشاهده نکردید، استفاده از آن برای پوست شما بی‌خطر است.

خواص روغن زیتون برای مو

روغن زیتون، یکی از بهترین درمان‌های طبیعی برای طیف گسترده‌ای از بیماری‌های مربوط به پوست و موی سر است. از این روغن می‌توان برای داشتن موهایی سالم، براق، نرم و بدون آسیب‌دیدگی، استفاده کرد. روغن زیتون همچنین برای درمان خشکی سر و شوره نیز مفید است. آغشته کردن نوک موهای آسیب‌دیده و خشک به روغن زیتون باعث کاهش موخوره و شکنندگی موها می‌شود.

نسخه‌های خانگی برای درمان بیماری‌ها با روغن زیتون

• سه قاشق روغن زیتون را با نصف قاشق روغن ویتامین ای و 2 قاشق عسل مخلوط کنید و موها را به آن آغشته کنید تا ریشه و ساقه موها تقویت شود.
• دو قاشق غذاخوری روغن زیتون را به سه قاشق غذاخوری روغن نارگیل و یک قاشق عسل اضافه کنید و به ساقه موها بزنید تا موها نرم و لطیف شود.
• برای رفع شوره سر کف سر را با روغن گرم‌شده زیتون ماساژ دهید و پس از یک ساعت آن را بشویید.
• مقدار دلخواهی (بسته به حجم مو) از روغن زیتون را به‌همراه 3 تا 5 قاشق غذاخوری جعفری خردشده در مخلوط‌کن بریزید و آنها را تا حد امکان با یکدیگر مخلوط کنید؛ پوست کف سر و ریشه و قسمت‌های میانی ساقه موهای خود را به این ماسک آغشته کنید و ماساژ دهید؛ سپس با استفاده از کلاه پلاستیکی سر خود را به‌مدت یک ساعت بپوشانید و آبکشی کنید.
• روغن زیتون لب‌های شما را نرم و مرطوب می‌کند. با انگشت خود روغن را روی لب‌هایتان بمالید. وقتی لب‌هایتان نرم شد با یک دستمال نرم و تمیز سلول‌های مرده را از روی لب‌های خود پاک کنید.
• نصف یک قاشق مرباخوری روغن زیتون را به قسمت‌های ترک‌خورده پاهای خود بزنید، سپس جوراب بپوشید و به رختخواب بروید، هر شب این کار را تکرار کنید تا ترک پاها درمان شود.
• برای جلوگیری از بروز چین و چروک در اطراف پوست‌تان، یک قطره از روغن را به زیر و اطراف چشم خود بزنید تا رطوبت آن حفظ شود و پوست دور چشمتان چروک نشود.
• برای درمان آکنه و جوش با روغن زیتون، دو  قطره روغن زیتون را به صورت خود بزنید، سپس یک حوله‌ گرم و مرطوب را روی پوست صورت خود قرار دهید؛ در پایان، صورت خود را با آب گرم و یک پد خشک تمیز کنید.