۱ - آثارمعنوی وعرفانی
بدیهی است که هدف اصلی واساسی دراجرای مراسم مذهبی ، قرب به خداوامیدبه اجرالهی است ، براین اساس مراسم عزاداری وگریه برمظلومیت سروروسالارشهیدان ، پیش ازهرچیزدیگرتقرب به خدا، وثواب آن مطرح است . چون طبق اعتقادمذهبی ،که درروایات آمده گریه وعزاداری برای امام حسین (ع) یکی ازبهترین اعمال صالح، ودارای پاداش بزرگ است . چنانکه امام رضا(ع) فرمود:
« مَنْ تَذَکَّرَ مُصَابَنَا وَ بَکَى لِمَا ارْتُکِبَ مِنَّا کَانَ مَعَنَا فِی دَرَجَتِنَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ ذُکِّرَ بِمُصَابِنَا فَبَکَى وَ أَبْکَى لَمْ تَبْکِ عَیْنُهُ یَوْمَ تَبْکِی الْعُیُونُ وَ مَنْ جَلَسَ مَجْلِساً یُحْیَا فِیهِ أَمْرُنَا لَمْ یَمُتْ قَلْبُهُ یَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوب» ؛ هرکسی یادمصیبت ما کند و بگرید به آنچه در حق ما کردند روزی قیامت با ما و در درجه ما است . هرکسی یاد مصیبت ما کند و بگریاند دیده اوگریان نشود رروزی که همه دیده ها گریان است. هرکسی بنشیند در مجلسی که امرما، درآن زنده می شود دلش نمیرد روزی که دلها بمیرد.[۲]
یکی از لطایف معنوی دراین باره تشابه عزاداری وروزه داری است ، یعنی همانگونه که پیامبراسلام (ص) درباره روزه داران ماه مبارک رمضان فرمود: « أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّه ...أَنْفَا سُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَةٌ» ؛ ای مردم ماه خدابه شماروآورده است «پس بدانید»که نفس کشیدن شمادراین ماه تسبیح وخواب شمادرآن عبادت است.[۴]
امام صادق (ع) نیزدرباره عزاداری حسینی فرمود: « نَفَسُ الْمَهْمُومِ لِظُلْمِنَا تَسْبِیحٌ وَ هَمُّهُ لَنَا عِبَادَةٌ وَ کِتْمَانُ سِرِّنَا جِهَادٌ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَجِبُ أَنْ یُکْتَبَ هَذَا الْحَدِیثُ بِمَاءِ الذَّهَب» ؛ نفس کشیدن شخص اندوهگین بخاطرستمی که برمارفته بمنزله تسبیح است واندوه اوبخاطر ماعبادت است وحفظ اسرارماجهاددرراه خدااست. بعدفرمود: واجب است این حدیث باآب طلانوشته شود.[۵]
دراین حدیث نورانی درباره آثارعزاداری همان حقیقتی گفته شده که درباره اثرروزه ماه مبارک رمضان مطرح است. یعنی اگرنفس کشیدن شخص روزه دارتسبیح وخواب آن عبادت محسوب می شود.نفس کشیدن عزاداران نیزتسبیح واندوه آنان عبادت شمرده می شود.این جریان حکایت ازتأثیرعمیق معنوی عزاداری برای امام حسین (ع) به روح وجان آدمی دارد. زیباتراینکه هرگاه این دوحدیث نورانی درکنارهم قرارگیرنداین نکته بروشنی بدست می آید؛ که تأثیروبرکت معنوی عزاداری برای اهلبیت پیامبر(ص) وبه خصوص سالارشهیدان حسین بن علی (ع) درست شبه آثاروبرکات ماه مبارک رمضان است .چه اینکه انسان اگرباروزه گرفتن ازخوردن ونوشیدن وسایرامورحیوانی خودداری می کند درواقع ازاین رهگذرنوعی شباهت به فرشتگان می یابد.همچنین ازطریق برپایی عزاداری امام حسین (ع) نیزشباهتی به فرشتگان پیدامی کندکه مأمورندهمواره وتاروزقیامت برای امام حسین (ع) عزاداری کنندودرسوگ جان کاه آن حضرت مشغول ناله وعزاداری باشند.[۶]
برخى دیگراز روایات در خصوص گریه بر امام حسین (ع) عبارت است از:
۱. درروایتی می خوانیم : «هر چشمى در روز قیامت به جهت سختى ها، گریان است مگر چشمى که بر امام حسین (ع) گریسته باشد، این چشم بخاطرنعمت های بهشتی خندان و بشاش است».[۷]
۲. امام رضا (ع) مى فرماید: «گریه بر امام حسین (ع) گناهان بزرگ را فرومی ریزد».[۸]
۳. امام صادق (ع) مى فرماید: «کسى که به یاد امام حسین (ع) به مقدار بال مگسى، اشک از چشمانش جارى شود ثوابش بر خداوند است و خداوند به کمتر از بهشت براى او راضى نمى شود».[۹]
۴. امام سجّاد علیه السّلام فرمود: «هرمؤ منى که چشمانش براى کشته شدن حسین بن على علیه السّلام و همراهانش اشکبار شود و اشک بر صورتش جارى گردد، خداوند او را در غرفه هاى بهشتى جاى مى دهد.».[۱۰]
۵. امام رضا (ع) مى فرماید: «پسر شبیب اگر مى خواهى براى چیزى گریه کنى، پس براى حسین بن على (ع) گریه کن که او را ذبح کردند چنان که گوسفند را ذبح مى کنند پسر شبیب اگر براى حسین چنان گریه کنى که اشک هایت بر گونه هایت جارى شود، خداوند همه گناهان کوچک و بزرگ تو را مى آمرزد، اندک باشد یا بسیار».[۱۱]
بنابراین ترتیب آثارمعنوی روحی ، وعرفانی بسیارمتعددودل انگیزی برای عزاداری سالارشهیدان حضرت امام حسین (ع) درزندگی انسان وجوددارد. وآنچه بازگوشد تنهانمونه ی ازان حقایق است .
۲- آشنایی به حقیقت دین
یکی دیگرازآثاروبرکات عزاداری برای امام حسین (ع) این است که مردم درسایه مراسم عزاداری به حقیقت اسلام آشنایی پیدامی کنند و بر اثر تبلیغات وسیع وگسترده ای که همراه با این مراسم انجام می گیرد، آگاهی توده ای مردم بیشتر می شود، و ارتباط شان بادین حنیف محکم تروقوی ترمی گردد. چه اینکه قرآن وعترت دووزنه ی نفیسی هستند که هرگز از یکدیگر جدا نمی شوندواین آگاهی دراقامه ماتم ومراسم عزاداری وسوگواری عترت رسول اکرم وبه خصوص امام حسین (ع) به مردم داده خواهدشد.[۱۲]
چراکه : عزاداری امام حسین (ع) ریشه درسنت پیامبراکرم وقرآن کریم دارد؛ وبرگزاری عزاداری براساس عمل به سنت پیامبراکرم است ، لذادرروایات اهلبیت (ع) براقامه عزاداری برای سروروسالارشهیدان سفارش فراوان شده است ؛ که ازآن میان تنهابه یادآوری روایتی ازامام باقر(ع) بسنده می کنیم. آن حضرت فرمود:
«إِذَا کَانَ ذَلِکَ الْیَوْمُ بَرَزَ إِلَى الصَّحْرَاءِ ... ثُمَّ لْیَنْدُبِ الْحُسَیْنَ ع وَ یَبْکِیهِ وَ یَأْمُرُ مَنْ فِی دَارِهِ بِالْبُکَاءِ عَلَیْهِ وَ یُقِیمُ فِی دَارِهِ مُصِیبَتَهُ بِإِظْهَارِ الْجَزَعِ عَلَیْهِ وَ یَتَلَاقَوْنَ بِالْبُکَاءِ بَعْضُهُمْ بَعْضاً بِمُصَابِ الْحُسَیْنِ (ع)» ؛ درروزعاشورابه صحرابروید، وبرای حسین (ع) ندبه وعزاداری وگریه کنیدوبه اهل خوددستوردهیدکه براوبگریند ودرخانه خودبااظهارگریه وناله برحسین (ع) مراسم عزاداری برپاکنید؛ وهمدیگرراباگریه تعزیت وتسلیت بگوییدودرمنازل خوددرمصیبت امام حسین (ع) سوگواری کنید.[۱۳]
۳- آثاراعتقادی وکلامی
اگرفرازونشیب روزگارشیعیان وپیروان اهل بیت (ع) به طورجامع وهمه جانبه بررسی شودمعلوم خواهد شدکه یکی از عوامل عمده ای که موجب حفظ مکتب اهلبیت گردیده وعقایدشیعه را ازگزند حوادث مصؤن داشته ، مجالس عزاداری سالارشهیدان امام حسین (ع) بوده است . وگرنه دربعضی ازمناطق جهان براثرفشارهای سیاسی وتعصبات عده ای نااهل ازیک سووعدم آگاهی ونشروتبلیغ مسایل مذهبی ازسوی دیگر، بسیاری ازپیروان اهلبیت (ع) دچارمشکلات اعتقادی جبران ناپذیرمی شد. امادرپرتومجالس عزاداری ، بنام اهلبیت (ع) همواره زنده ومعارف شیعه پویاوبالنده باقی مانده است.[۱۴] چنانکه یکی ازبزرگان دراین باره می گوید:
«دسته های عزاداری که هرساله بافریادیاحسین خود، شهرهاوروستاهارابه جنب وجوش در می آورد و با اشک چشمان خود خاطره جان سوزکربلا راتجدید می کنند، آب سردی بر پندار باطل کسانی می ریزند که با ترهّات خود قصدخاموش کردن خورشید عالم افروز نهضت حسینی رادارنداین خروش خودجوش به هرکنُدذهن ودیرباورمی فهماندکه خون حسین هدر نرفته ؛ بلکه به اراده پروردگارعالم همه ی قطرات آن به پیکرعالم اسلام تزریق شد.[۱۵]
هم چنین مصلح بزرگ وعارف حماسه آفرین ، حضرت امام خمینی (ره) درباره آثار ونقش عزاداری درحفظ عقایدمذهبی گفته اند:
«روضه سیدالشهدابرای حفظ مکتب سیدالشهدااست ، آن کسانی که می گویندروضه نخوانیداصلانمی فهمندمکتب سیدالشهداچه بوده ، این روضه های حفظ مکتب را، هرمکتب تاپایش سینه زن نباشدوپایش گریه کن نباشدحفظ نمی شود، این گریه هازنده نگاهداشته مکتب سیدالشهدارا». [۱۶]
براین اساس است که مسأله عزاداری وسوگواری سالارشهیدان امام حسین (ع) به عنوان یک آموزه مذهبی درآمده وجزءشعایرالهی محسوب می شودکه قرآن کریم درباره آن فرموده : «وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوب»[۱۷]
علامه شعرانی درتبیین این مسئله که : عزاداری امام حسین (ع)جزءشعایرمذهبی است واقامه آن درحفظ مذهب نقش اذان رادارد، می گوید:
«گریه نشانه محبت است ، ومحبت ناشی ازایمان ومعرفت اصل واعمال دیگرفرع آن وعمل بی ایمان ومحبت چون پیکربی روح است ، عزاداری ازشعایرامامت است ماننداذان که همه طوایف اسلام آن راازشعایردینی ونبوت می دانند.[۱۸]
بنابراین یکی ازآثاروفوایدعزاداری برای امام حسین (ع)که ازمهمترین اثرآن است ، حفظ مکتب اهل بیت (ع) عقایدپیروان آن بزرگواران است . پس درواقع عزاداری برای سالارشهیدان تأثیرعمیقی درزندگی دنیاوآخرت انسان دارد. گرچه درظاهرآنرااحساس نکنیم .
۴- آثارتربیتی واخلاقی
یکی از فرازهای زیبایی نهضت حسینی آن است که اخلاق اسلامی درتمام مراحل آن به عالی ترین صورت درخشیده است . لذایکی ازبزرگان پس ازتحلیل جنبه مختلف قیام حسینی دراین باره چنین گفته است :
« می آییم سراغ آنچه که آن راخلاق می گویند- اخلاق اسلامی – وقتی ازاین دیدبه حادثه کربلامی نگریم می بینیم یک صحنه نمایش اخلاق اسلامی است» .[۱۹]
بی تردیدوقتی عاشقان ومحبان سالارشهیدان براساس علاقه ومحبت به آن حضرت باتمام مشکلات وگرفتاری های فردی ، اجتماعی ، اقتصادی ، وحتی سیاسی دربعضی کشورها، که شیعیان اهل بیت (ع) تحت فشارشدیدبوده وچه بسادرزیرزمین هاوجاهای مخفی عزاداری کرده وهم اکنون نیزدربعضی ازمناطق جهان مشکلات سیاسی فراوان برای عزاداری امام حسین (ع) وجوددارد، درعین حال مردم درمجلس سوگواری آن حضرت حضورپیدامی کنند، ودرواقع ازمجلس عزاداری سالارشهیدان یک کلاس درس اخلاق عملی می توان ساخت که درپرتوآن افرادبسیاری اصلاح وهدایت خواهندشد، به خصوص اینکه عملادیده می شودکه جاذبه معنوی وعاطفی مجلس سوگواری حسینی ، افرادزیادی را به مجلس وعظ ونصیحت می کشاند. درحالیکه درغیراین صورت باهیچ انگیزه ی دیگرنمی توان آنهارادرچنین مجمعی حاضرنمود.[۲۰]
بنابراین معلوم می شودیکی ازآثاروفوایدعزاداری برای امام حسین (ع)جنبه تربیتی واخلاقی است.
بسیاراند افرادی که به برکت آن مجالس هدایت شده ومی شوند.
برخی ازدانشمندان معاصرگفته اند:
«اگرجهان تشیع آمارمی گرفت که ازاین جلسات چه انسان های باانقلاب روحی به راه افتاده اند وحرکت کرده اند، آن وقت می فهمیدیدکه این حسین شمایعنی چه ؟ متأسفانه آمارگیری نشده است . البةعده ی را مادیده ایم من خودم عده ای راسراغ دارم که واقعامنقلب شدندوبه کلی فسادوکثافت و ... راکنارگذاشته وراه افتادندوبایک انقلاب روحی رفتند. [۲۱]
چنان که روشن است، گریه ارزشى در فرهنگ شیعى اولًا، گریه اى است که موجب تعالى و رشد روح است و ثانیاً سرچشمه آن معرفت است. گریه بر امام حسین (ع)، یا به جهت یاد کردن غم و اندوه از دست دادن عاشق حقیقى خداوند متعال است که تجلى گاه اوصاف الهى بود و مؤمنان، بوى گل را از گلاب او استشمام مى کردند.
چون که گل رفت و گلستان شد خراب بوى گل را از که بوییم، از گلاب
یا به دلیل عقب ماندگى روحى و نداشته هاى خود، در مقابل مناقب و فضایل آن بزرگوار و یاران باوفایش است. در واقع گریه بر این است که حبیب بن مظاهر که بود و چه داشت و من کیم و چه در کف دارم؟ اشک ریختن بر على اکبر، ناله بر خود است که آن جوان رشید چه فضایلى را دارا بود و من تا چه اندازه آن خصلت ها را دارم؟ واگر گریه ما از این منشأ دور است، باید بکوشیم اشک و آه خود را به این سمت سوق دهیم تا بر اثر آن، روحمان تعالى یابد. در حقیقت این گریه، نشان دادن دردى است که انسان را به حرکت و جوشش وامى دارد تا خود را به آن درجه از کمالات برساند و این چنین اشکى انسان ساز است. لذابایدتوجه داشت که این جلسات – جلسات عزاداری وسوگواری حسینی – جلسه های انقلاب روحی است.[۲۲]
۵- آثارسیاسی واجتماعی
هدف ازآثارسیاسی عزاداری سالارشهیدان همان سیاست حسینی واسلامی چیزی است که درزیارت جامعه کبیره به عنوان یکی ازاوصاف برجسته ائمه علیهم السلام یادشده وآمده است (السلام علیکم وَ سَاسَةَ الْعِبَادِ وَ أَرْکَانَ الْبِلَادِ)[۲۳]
بااین وصف یکی ازآثارعزاداری سالارشهیدان پیام سیاسی آن است ، چون برپایی عزاداری برای امام حسین (ع) ویارانش که شهیدان راه عدالت ، آزادی وظلم ستیزی بودند، درحقیقت اعتراض به تمام حکام جوروحمایت ازمظلومان عالم درهمه اعصاراست.[۲۴] چنانکه درسخنان یکی ازبزرگان آمده است :
«درشرایط خشن یزیدی ، شرکت کردن درحزب حسینی وگریه کردن برشهدا، نوعی اعلام وابستگی به گروه اهل حق ، واعلان جنگ باگروه باطل است ؛ این جاست که عزاداری حسین بن علی یک حرکت ویک مبارزه اجتماعی برعلیه ظلم وباطل است .[۲۵]
درهمین راستا پیام سیاسی عزاداری حسینی است که امام خمینی (ره)پی ریزی مقاومت ، پیروزی وانقلاب اسلامی ایران راتأسی ازسالارشهیدان دانسته وانقلاب اسلامی ایران راوام دارنهضت خونین کربلا وعزاداری اباعبدالله (ع) می داند.[۲۶]
اگرحوادث بعدازروزعاشورا، موردمطالعه وتحلیل جامع قرارگیرد، معلوم خواهدشدکه اولین کسانی که عزاداری امام حسین (ع) رابه صورت یک جریان طوفنده وطاغوت براندازدرآورد، امام سجاد(ع) وزینب کبری (س) بودند.[۲۷] دراین باره یکی ازنویسندگان مصری چنین گفته اند:
«آنان که درراه دعوت به مرادخودشهیدمی شوندگرچه حیات خودودوستان شان راباخته ودرظاهرزیان می بینندلیکن امواج دعوت خود را پس از خود در سراسر جهان پراگنده و گسترده اند، چنانکه پس ازوی دولت عباسی وفاطمیین را پدید آورد و سلاطین ایوبی وعثمانی بدان نام جنگیدند».[۲۸]
اگر گریه بر اباعبدالله (ع)، از سر معرفت باشد قطعاً این حزن و اندوه، پس از آن که موجب تحوّل درونى انسان گردید، زمینه را براى تحولات اجتماعى فراهم مى سازد. وقتى گریه بر امام حسین (ع)، گریه اى در جهت تعالى روح شد و موجب گردید که آدمى در فضایل اخلاقى و فردى خود، تأمل و تجدیدنظر کند قطعاً این تحوّل درونى، زمینه رابراى ساختن اجتماعى در راستاى اهداف متعالى اسلام فراهم خواهد ساخت.
زمانى که انسان متوجّه شد که حضرت ابا عبدالله (ع) براى چه، چرا و چگونه دست به قیام زد و آن اثر جاودانه را بر قلم خون، بر صفحه تاریخ نگاشت و با این معرفت بر اثر گریه درونش متحول گردید این تغییر بر عرصه جامعه نیز کشیده مى شود و او مى کوشد تا جلوى فساد وانحراف دین را گرفته و آزادى، جوانمردى و دیندارى را نه تنها در روح خود، بلکه در جامعه نیز حکم فرما سازد.
به بیان دیگر، در واقع گریه بر اباعبدالله (ع)، با یک واسطه زمینه را براى حفظ آرمان هاى آن حضرت و
پیاده کردن آن فراهم مى سازد و به همین دلیل مى توان گفت: یکى از حکمت هاى گریه بر امام حسین (ع)، ساختن جامعه براساس الگوى ارائه شده از سوى او است و شاید مراد از این که گفته مى شود: «ان
الاسلام بدؤه محمدى و بقائه حسینى» همین باشد که بقاى مکتب اسلام- خصوصاً تشیع- وام دار گریه بر امام حسین (ع) است.
مسأله گریه و عزادارى بر حضرت سیدالشهدا (ع) آثاروبرکات اجتماعی فراوان دارد از جمله آثاروبرکات زیررامی توان شمرد:
۱- پیوند عمیق عاطفى بین امت و الگوهاى راستین، به منظور توجه و پیروى عملى از آنان.
۲- اقامه مجالس دینى در سطح وسیع و آشنا شدن توده ها با معارف دینى،
۳- پالایش روح و تزکیه نفس،
۴- اعلام وفادارى نسبت به مظلوم و مخالفت با ظالم و ظلم ستیزی .
۵- الهام بخش روح انقلابى و ستم ستیزى درجامعه .
۶- زنده داشتن یاد و تاریخ پرشکوه نهضت حسینى.
۷- توجه به هدف قیام امام حسین که همانا احیاى ارزش هاى دینى و جلوگیرى از انحراف بود.
بااین بیان ، این نکته به خوبی معلوم می شودکه نهضت حسینی درحدوث وبقاموجب حفظ اسلام وآموزه های سیاسی واجتماعی فراوان است. که ذکروتفصیل آن دراین پاسخنامه که بنابراختصاراست نمی گنجد.
۶- دفع بلاها ، وبرآورده شدن حاجات
ازدیگرآثاروبرکات عزاداری امام حسین (ع) نورانیت دلهای عزاداران و برآورده شدن حاجات ودفع بلاهاومصیبتهااست ، همان طورکه بادعا، بلاومصیبت دفع می شود، باعزاداری امام حسین (ع) نیزبلاهای بسیاری دفع می شود، که مردم ازنزول آنهاآگاهی ندارند؛ هم چنان که ازدفع بلابه وسیله دعانیزباخبرنیستند.[۲۹]
بنابراین درواقع عزاداری برسیدالشهداء (ع) خودیک نوع حل گره ازمشکل جامعه محسوب می شود.
باتوجه به آثاروبرکات عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) پاسخ بخش دوم سوال روشن می شود.وآن اینکه: زیانبارترین اثرمنفی عزاداری نکردن برای آن حضرت محروم شدن ازآثاروبرکاتی است که به آن اشاره شد. علاوه برآن انسجام وهمبستگی ووحدت اجتماعی که درسایه عزاداری اهل بیت (ع) به خصوص سالارشهیدان برقراراست ، روزبروزدرجامعه بشریت به دست فراموشی سپرده خواهدشد.گرچه عزاداری برای آن حضرت درعالم وجودتعطیل ناپذیروفراموش نشدنی است ؛ چراکه دربین موجودات عالم، موجوداتی هستندکه عزاداری آن حضرت رابرپامی دارند. به همین جهت درروایات متعدد ازعزاداری ملائکه هابرای سیدالشهداء(ع) سخن گفته شده است . ازجمله امام صادق (ع) می فرماید:
« إِنَّ اللَّهَ وَکَّلَ بِقَبْرِ الْحُسَیْنِ أَرْبَعَةَ آلَافِ مَلَکٍ شُعْثٍ غُبْرٍ یَبْکُونَهُ مِنْ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَى زَوَالِ الشَّمْسِ وَ إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ هَبَطَ أَرْبَعَةُ آلَافِ مَلَکٍ وَ صَعِدَ أَرْبَعَةُ آلَافِ مَلَکٍ فَلَمْ یَزَلْ یَبْکُونَهُ حَتَّى یَطْلُعَ الْفَجْر».[۳۰] ؛ خداوندچهارهزارفرشته رابرقبرحسین (ع) موکل قرارداده که جملگی ژولیده وغمگین وگرفته بوده وازطلوع صبح تازوال افتاب (وقت ظهر) برآن حضرت [عزاداری کرده ]ومی گریند، وقتی که ظهرمی شودچهارهزارفرشته دیگربه زمین فرودآمده پیوسته می گریندتاصبح طلوع کند.
درحدیث دیگری ازآن حضرت بدین مضمون بدون کلمه قبرآمده است. چنانکه فرمود:
« وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ أَرْبَعَةَ آلَافِ مَلَکٍ شُعْثاً غُبْراً یَبْکُونَهُ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَة»؛خداوندمتعال چهارهزارفرشته راموکل نموده که همگی ژولیده وگرفته بوده تاروزقیامت[۳۱]
نتیجه گیری
بنابه آنچه که اشاره شد، عزاداری امام حسین (ع)آثاروبرکات فراوانی درزندگی دینی ودنیایی مردم دارد. که آثارتربیتی ، اخلاقی ، معنوی ، عرفانی ، ودینی ، وهم چنین ظلم ستیزی نمونه های آن است . علاوه برآن گردهمایی های اجتماعی ، همبستگی ، رسیدگی به نیازمندان ومظلومین، وکسب معرفت دینی وآشناشدن به مسایل مذهبی، ازدیگرآثارآن است.
بدون شک عزاداری امام حسین (ع) درابعادمختلف خودتأثیرات عمیقی براندیشه ی احادمردم داشته است ، ازاین روانسان های وارسته؛ همگام بامنطق حسینی ازهمین مجالس بیرون آمده اند. واین مجالس همواره پرورش دهنده انسان های حق طلب وعدالت گستر وشجاع بوده واست .
بنابراین درسایه تشکیل عزاداری که نوعی همدردی وهم نوعی وجوددارد، عزاداران حسینی به بسیاری از مسایل اجتماعی همدیگراطلاع پیداکرده وبراساس مهرومحبت دینی وبرادری درجهت رفع آنهابرمی آیند. درنتیجه این مجالس به انسان درس عزت ، آزادگی ،ایثار، فداکاری ، ودرس تقوی واخلاق می آموزد. ودرطول تاریخ جلسات عزاداری امام حسین (ع) به مثابه کلاس های درس برای توده های مردم بوده است وآنان رابامعارف وحقایق دینی ، آشنامی کرده است ، بی تردید این جلسات یکی ازمؤثرترین پایگاه های خودسازی وتهذیب نفوس وتربیت اخلاق است .
اماّ اثرمنفی عزاداری نکردن عدم رسیدگی به همدیگر، محروم ماندن ازبرکات معارف دینی که دراین جلسات بیان میگردد، ضرری جبران ناپذیری است که چیزی دیگری جایگزین آن نمی شودونخواهدشد.
منابع
[۱] - علی رضارجالی تهرانی ، آثاروبرکات سیدالشهدادردنیاوآخرت ، ص۱۱۵ ، انتشارات نبوغ ، ج۹ ، قم ، ۱۳۸۷
[۲] - مجلسی ، محمدباقر ، بحارالانوار، ج۴۴ ، ص۲۷۸ ، موسسه الوفابیروت ، لبنان ، ۱۴۰۴ق .
[۳] - جوادی آملی ، عبدالله ، ادب فنای مقربان (شرح زیارت جامعه کبیره ) ج۱ ، ص۲۱ ، تحقیق وتنظیم محمدصفایی ، مرکزنشراسراء ، قم ، ۱۳۸۱ ش.
[۴] - مجلسی ، بحارالانوار ، ج۹۳ ، ص۳۵۶ .
[۵] - مجلسی ، بحارالانوار، ج۲ ، ص۶۴
[۶] - صادقی ، محمدامین ، جلوه های عرفانی نهضت حسینی ، ص۱۶۵، بستان کتاب ، قم ، ۱۳۸۴ش .
[۷] - بحارالانوار، ج۴۴، ص۲۹۲ – الخصائص الحسینیه، ص ۱۴۰.
[۸] - شیخ صدوق ، امالی ، ص۱۲۸ ، انتشارات کتابخانه اسلامیه ، چهارم ، ۱۳۶۲ش / مسند امام رضا ع ، ج ۲، ص ۲۷.
[۹] - بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۲۹۱.
[۱۰] - شیخ صدوق ، ثواب الاعمال ، ص۸۳ ، انتشارات شریف رضی ، قم ، ۱۳۶۴ / الخصائص الحسینیه، ص ۱۴۲.
[۱۱] - بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۲۸۵.
[۱۲] - علی رضارجالی تهرانی ، همان کتاب ، ص۱۱۵.
[۱۳] - جعفربن محمدبن قولویه قمی ، کامل ازیارات ، ص۱۹۳ ، انتشلرات صدوق ، چ۱ ، تهران ، ۱۳۷۵ش . - مجلسی ، بحارالانوار، ج۹۸ ، ص۲۹۰ .
[۱۴] - محمدامین ، صادقی ، مدرک پیشین ، ص۱۶۷.
[۱۵] - عبدالله ؛ جوادی آملی ، مدرک پیشین ، ص۲۲.
[۱۶] - امام خمینی ، روح الله ، صحیفه نور، ج۸ ، ص۶۹ ، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی ، تهران ، ۱۳۷۰ش .
[۱۷] - حج /۳۲
[۱۸] - شیخ عباس قمی ، دمع السجود/ ترجمه نفس المهموم ، مترجم : میرزاابوالحسن شعرانی ، فصل دوم ، ص۵۹ ، ذوی القربی ، یکم ،۱۳۷۸ش.
[۱۹] - مطهری ، مرتضی ، مجموعه آثار، ج۱۷ ، ص۳۸۶ ، صدرا ، قم ، ششم ، ۱۳۸۲ش .
[۲۰] - محمدامین ، صادقی ، منبع پیشین ، ص۱۶۶.
[۲۱] - سیف الاهی ، محمدحسین ، رسول ترک ، آزادشده امام حسین ، انتشارات مسجدمقدس جمکران ، قم ، یازدهم ، ۱۳۸۶ش.
[۲۲] - جعفری ، محمدتقی ، امام حسین شهیدفرهنگ پیشروانسانیت ، ص۲۸۸ ، موسسه تدوین ونشرآثارعلامه جعفری ، دهم ، تهران ، ۱۳۸۷ش .
[۲۳] - صدوق ، محمدبن علی بابویه قمی ، من لایحضره الفقیه ، ج۳ ، ص۵۴۳ ، چ۱ ، ترجمه صدربلاغی ، انتشارات صدوق ، ص۱۳۶۷ش.
[۲۴] - محمدامین صادقی ، مدرک پیشین ، ص۱۷۰.
[۲۵] - مرتضی مطهری ، نهضت های اسلایم درصدساله اخیر، ص۸۰ ، صدرا.
[۲۶] - امام خمینی ، مدرک پیشین .
[۲۷] - محمدامین ، صادقی ، مدرک پیشین ، ص۱۷۰.
[۲۸] - عقادعباس محمود، ابوشهدا، ص۲۲۹ ، انتشارات سعد، مصر، [بی جا]
[۲۹] - مصباح یزدی ف محمدتقی ، آذرخش کربلا ، تدوین ونگارش : غلام حسن محرمی ، ص۴۵ ، موسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی (ره) چ۶ ، قم ، ۱۳۸۷ش.
[۳۰] - مجلسی ، بحارالانوارف ج۴۵ ، ص۲۲۳
[۳۱] - حرعاملی ، وسایل الشیعه ، ج۱۴ ، ص۴۴۸ ، موسسه آل البیت (ع) ، قم ، ۱۴۰۹ق .
[۳۲] - محدث نوری ، مستدرک الوسایل ، ج۱۰ ، ص۳۱۸ ، موسسه آل البیت (ع) ، قم ، ۱۴۰۸ق.
