در مجامع روايي به انبوهي از نصوص و احاديث بر مي‌خوريم كه از برجستگي علمي آنحضرت سخن به ميان آورده‌اند.
پيامبر (ص) او را دروازه شهر علم ظرف دانش خود، داناترين مردم به عالم داوري، تبيين‌گر سنت براي امت و … معرفي مي‌كند. بخشي از اين نصوص را اشاره مي‌كنيم:
ـ انا مدينه العلم و علي بابها فمن اراد العلم فليات الباب [1] ( من شهر علم هستم و علي در آن و هر كس اراده علم كند بايد از در آن وارد شود)
ـ انا دار الحكمه و علي بابها [2] ( من خانه حكمت هستم و علي درب آن)
ـ علي باب علمي و مبين من بعدي لامتي ما ارسلت به [3] ( علي درب علم من وروشن كننده آنچه كه من بدان مبعوث شده‌ام ، بعد از من مي‌باشد)
ـ يا علي! انت تبين لامتي مااختلفوا فيه من بعدي. [4] ( اي علي تو روشن كننده
آنچه كه امت من پس از من در آن اختلاف مي‌كنند خواهي بود)
ـ خطاب به فاطمه : زوجتك خير امتي ، اعلمهم علماً و افضلهم حلماً و اولهم سلماً [5] (اي فاطمه همسر تو بهترين امت من ، اعلم آنها از نظر علم و افضل آنها از نظر حلم و اول آنها در اسلام مي‌باشد)
ـ علي عيبه علمي [6]
ـ اقضاكم عليُ [7] ( عادل ترين شما و قويترين شما در قضاوت علي بن ابيطالب است)
مجموعه اين گونه احاديث ما را به برترين درجات يقين مي‌رساند كه علي (ع) داناترين امت است .
3ـ پس از وفات پيامبر اكرم (ص) و نياز امت به سرمايه لايزال علوم او همواره باقي مانده و اين خورشيد درخشان هرگز از درخشندگي و تابش باز نايستاد و به شهادت تاريخ ، خلفاي ثلاثه در امر قضا و سياسات و تدبير جنگ و غيره هميشه از رايزني‌هاي مهم و حساس ايشان بهره مي بردند و خليفه دوم بارها به خدا پناه برد از معضله‌اي كه در آن ابوالحسن نباشد [8] و نيز مي گفت كه اگر علي نبودي هر آينه رسوا گشته بودي [9] و « اگر علي نبود او هلاك شدي» [10]
بسياري از دانايان صحابه خود را همواره از علوم بي‌كران علوي بهره مي بردند.
ابن عباس مي‌گفت : « دانش من واصحاب پيامبر در برابر دانش علي همچون قطره‌اي است در برابر هفت دريا» [11]
و مي‌گفت : « به خدا سوگند 10/9 علوم به علي بن ابيطالب بخشيده شده و در آن 10/1 آخر نيز وي با ديگران شريك است.» [12]
و عبدالله بن سعود مي‌گفت:« هر آينه قرآن بر 7 حرف نازل شده و هر حرفي را ظاهري و باطني است و دانش ظاهر و باطن قرآن نزد علي است».[13]
و مي‌گفت :« علي برترين و داناترين مردم پس از پيامبر بود من او را همچون دريايي يافتم كه همواره جاري است». [14]
و سعيد بن مسيب مي‌گفت:« غير از علي هيچيك از مردم نمي‌توانست بگويد: سلوني».[15]
و ابوطفيل گفت :« شهادت ميدهم علي را در حال خطابه ديدم كه مي‌گفت: بپرسيدم چرا كه سوگند به خدا از هيچ چيز تا روز قيامت نپرسيد مرا مگر آن كه با شما از آن سخن گويم و بپرسيدم از كتاب خدا كه به خدا سوگند هيچ آيه‌اي نيست مگر آن كه من مي‌دانم آيا شب هنگام و يا روز در دشت و يا كوهساران نازل شده است».
پي نوشت:
1- الجامع الصغير 1/415 الصواعق المحرقه/ 73 تهذيب التهذيب 6/32 مستدرك حاكم 3/126
2- كنز العمال 11/60 جامع الصغير 1/415 حديث مدينه العلم از جمله احاديث متواتز است كه بسياري از صاحبان صحاح و سنن و مسانيد آن را روايت كرده‌اند. علامه اميني (ره) در جلد ششم الغدير 143 تن از محدثان اهل سنت را نام مي‌برد كه به اخراج اين حديث اهتمام نموده‌اند از جمله حاكم در مستدرك عبدالرزاق در مصنف ، احمد بن حنبل در مناقب ، ترمذي در صحيح ابن جرير در تهذيب الاثار طبراني در معجم الكبير ، خطيب در تاريخ بغداد ،ابن عبدالبر در استيعاب خطيب خوارزمي در مناقب ابن اثير در جامع الاصول جرزي در اسدالغابه سيوطي در جامع الصغير متقي هندي در كنزل العمال ابن عساكر در تاريخ دمشق و بسياري ديگر ان را ذكر و صحيح يا حسن شمرده‌اند.
3- كنز العمال 11/614
4- مستدرك حاكم 3/122 به شرط شيخين
5- كنزل العمال 11/605 جمع الجوامع سيوطي 6/398 استيعاب 3/1099 مجمع الزوائد 9/101 و 114 و سيره حلبيه 1/285
6- جامع الصغير سيوطي 2/177
7- استيعاب به هامش اصابه 3/38
8- لاابقاني الله لمعضله ليس لها ابوحسن (انساب الاشراف/ 100)
9- لولاك لافتضحنا ( لولا عليٌ لهلك عمر)
10- و ما علمي وعلم اصحاب محمد (ص) في علم علي الاكقطرة في سيعة ابحر ( بحار 89/105)
11- والله اعطي علي بن ابيطالب تسعة اعشار العلم ولقد شاركهم في العشر العاشر ( استيعاب 3/1104)
12- ان القرآن انزل علي سبعه احرف ما منا حرف الا وله ظهر و بطن و ان علي بن ابيطالب عنده منه الظاهر و الباطن ( اسدالغابه 4/22)
13- كان علي خير الناس واعلمهم بعد رسول الله ولقد رايته كان بحرا يسيل سيلا ( انساب الاشراف)
14- ما كان احد من الناس يقول سلوني غير علي بن ابيطالب
15- شهدت علياً و هو يخطب و يقول سلوني فوالله لا تسالوني عن شيء يكون الي يوم القيامه الا حدثتكم به وسلوني عن كتاب الله فوالله ما من ايه الا و انا اعلم ابليل نزلت ام بنهار ام في سهل ام في جبل ( تفسير طبري 26/116 طبقات 2/338 فتح الباري 10/221)
