بر اساس فقه شافعی ؛ حنبلی ؛ مالکی و حنفی جمع خواندن نمازهای "ظهر و عصر" و نیز "مغرب و عشاء" صرفا درهنگام سفر ؛ باران ؛ مرض و خوف جايز مي‌باشد. ولی فقه تشیع خواندن نمازهای "ظهر و عصر" و نیز "مغرب و عشاء" را بصورت مجزا احوط و اولی دانسته ولی جمع خواندن آنها را نیز در هر وضعیتی جايز می داند و دلیل آنرا به آنچه از پيامبر اکرم (ص)و ائمه اهل بيت آنحضرت روايت شده استناد مي‌کند.
- امام صادق(ع) فرمودند: پیامبر اسلام(ص) وقتی كه ظهر شد، نماز ظهر و عصر را با جماعت اقامه كرد ، بدون این كه عذری در كار باشد و همچنین نماز مغرب و عشاء را ، بدون این كه عذری در كار باشد، و قبل از سقوط شَفَق با جماعت اقامه كرد ؛ و پیامبر(ص) این كار را فقط برای وسعت داشتن وقت، انجام داد.(1)
هر چند اخبار و روایات بسیارى در این باب نقل شده ، لیکن به دلیل اهمیت موضوع در صحاح بابى نیز به نام "جمع بین الصلاتین" اختصاص یافته و احادیث مربوطه در این باب نقل گردیده است.
- مسلم در صحيح خود از ابن عباس روايت مي‌كند : "پيامبر بين "ظهر و عصر" ، و "مغرب و عشاء" در مدينه در غير حالت خوف و باران جمع فرمود: سعيد بن جبير مي‌گويد: به ابن عباس گفتم: چرا چنين فرمود ؟ گفت : تا بر امت او حرجي نباشد".
- امام احمد بن حنبل در مسند خويش ( 2 ) از ابن عباس روايت مي‌كند: "پيامبر (ص) در مدينه در حاليكه مقيم بود نه مسافر ، 7 (مغرب و عشاء) و 8 (ظهر و عصر) ركعت نماز خواند ( يعني بين مغرب و عشاء ، و بين ظهر و عصر جمع فرمودند) .
- " پیامبر خدا (ص) در حال اقامت در مدینه ، نه در حال مسافرت ، هفت رکعت (نماز مغرب و عشا با هم) و هشت رکعت (نماز ظهر و عصر با هم نمازگزارد. " (3)
- احمد حنبل در مسند از سعید بن جبیراز ابن عباس روایت می کند که گفت: "پیامبر خدا(ص) بدون آن که در حالت خوف و ترس، یا در حال سفر باشد نمازظهر و عصر را جمع خواند. " (4)
- در جایى دیگر گفته است: " پیامبر خدا (ص) بدون آنکه در حالت خوف و ترس باشد، یا باران ببارد ، نمازظهر و عصر را جمع خواند." (5)
- ابو زبیردلیل جمع خواندن نماز توسط پیامبر را از سعید بن جبیرسوال نمود، او گفت: من همین سوال را از ابن عباس پرسیدم و او پاسخ داد: " به این جهت جمع می خواند تا احدى از امتش در سختى و مشقت نباشند."(6)
- همچنین در صحیح مسلم از قول عبداللَّه ابن شفیق می گوید : روزى بعد العصر، ابن عباس براى ما خطبه می خواند و سخنرانى می کرد. سخنش به درازا کشید و همچنان براى ما صحبت می نمود تا این که آفتاب غروب کرد و ستاره ها ظاهر شدند. صداى مردم بلند شد: "الصلاه، الصلاه" ابن عباس اعتنایى نکرد. در همین حال مرد دیگرى نداى "الصلاه، الصلاه" سرداد. ابن عباس رو به او نمود و گفت: "مادر مرده، مرا سنت یاد می دهى؟ من خودم دیدم که پیامبر خدا نمازهاى ظهر و عصر و نمازهاى مغرب و عشا را جمع می خواند." سپس عبداللَّه بن شفیق می گوید: چون این حرف برایم غیر قابل قبول بود و گران آمد، نزد ابو هریره رفتم و او نیز گفته هاى ابن عباس را تایید کرد. (7)
- از طرف دیگر، بعضى از علماى اهل تسنن از جمله شیخ الاسلام انصارى در شرح صحیح بخارى، قسطلانى در شرح صحیح بخارى، و جم غفیرى جداگانه نمازخواندن را افضل ندانسته اند و آن را ترجیح بلا مرجح و خلاف ظواهر احادیث خوانده اند.(8)
در موسم حج :
مسلمانان بر جمع بين ظهر و عصر در عرفه – كه جمع تقديم ناميده شود- و جمع بين مغرب و عشاء در مزدلفه در وقت عشاء – كه جمع تاخير ناميده مي‌شود – اتفاق دارند .
*************
1- وسائل الشیعه ، ج ۳، ص ۱۰۱، باب ۷، ح ۶، ابواب مواقیت، چاپ آخوندی
2- مسند امام احمد ؛ 1: 221
3- صحیح مسلم، ج 2، ص 153؛ شبهاى پیشاور، ص 109: "صلى رسولاللَّه (ص) فی الْمَدینةِ مُقِیماً غَیر مُسافرسَبعاً وَ ثَمانیاً".
4- (صحیح مسلم، ج 2، ص 151؛ کتاب الموطأ، ج 1، ص 144؛ کتاب الامام، ج 7، ص 216؛ شبهاى پیشاور، ص 109: "صلّى رسولاللَّه صلى الله علیه و سلم الظهر و العصر جمعاً بالمدینة فی غیر خوف و لا سفر".
5- مسند احمد، ج 1، ص 223؛ صحیح مسلم، ج 2، ص 152؛ شبهاى پیشاور، ص 110: "صلّى رسول اللَّه صلى الله علیه و سلم الظهر و العصر جمعاً بالمدینة فی غیر خوف و لا مطر".
6- فتح البارى، ج 2، ص 20، ص 151؛ مسند احمد، ج 1، ص 283؛ شبهاى پیشاور، ص 110: "أَرَادَ أَنْ لَا یَحْرَجَ أَحَدٌ مِنْ أُمَّتِهِ".
7- صحیح مسلم، ج 2، ص 152؛ مسند احمد، ج 1، ص 251؛ شبهاى پیشاور، ص 109.
8- صحیح مسلم، ج ۱، ص ۴۸۹، ح ۴۹، باب الجمع بین الصلوتین، چاپ اول، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۹۵۵ میلادی.
