نام سوره: قیامه
تعداد آیات: 40
محل نزول: مکه مکرمه
معانی نام سوره: کلمه قیامت از قیام ریشه گرفته. یعنی ایستادن و بپاخاستن و رستاخیز.
نامهای دیگر: لااقسم
ویژگیهای سوره: خداوند در این سوره با سوگند به قیامت و بیان عظمت و حتمیت وقوع آن و زنده شدن مردگان و تجدید شکل اولیه خلقت آنها را برای انسانها اعلام میکند.
موضوعات مطرح شده: مساله معاد و قیامت – زنده شدن مردگان در روز قیامت – نشانه های وقوع روز قیامت – اشاره به نزول تدریجی و دفعی قرآن – تقسیم بندی انسانها در جهان آخرت – لحظات دردناک و زجرآور مرگ – خلقت انسان و کیفیت خلقت.
فضیلت قرائت و خواص سوره قیامه
هفتاد و پنجمین سوره قرآن کریم است که در مکه مکرمه نازل شده و دارای 40 آیه می باشد.
رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم در فضیلت این سوره فرمودند: هر کس سوره قیامت را قرائت کند در روز قیامت من و جبرئیل شهادت می دهیم که اوبه قیامت ایمان داشته است و در حالی وارد محشر می شود که چهره اش درخشان تر از دیگر آفریدگان خداست
)پاورقی 1. مجمع البیان، ج10، ص 190.(
امام باقر علیه السلام نیز فرمودند: هر کس در قرائت سوره قیامه مداومت ورزد و به آیات آن عمل کند خداوند عزیز و جلیل او را به بهترین شکل با رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم محشور می کند در حالی که چهره اش شاد و خندان است تا اینکه از پل صراط و میزان بگذرد.
)پاورقی 2. ثواب الاعمال، ص 121.(
شأن نزول و محتوای سوره قیامه
همانگونه که از نام سوره پیدا است مباحث آن بر محور مسائل مربوط به معاد و روز قیامت دور می زند، جز چند آیه که درباره قرآن مجید و مکذبین به آن سخن می گوید، و اما بحثهائی که در مورد قیامت در این سوره آمده روی هم رفته در چهار محور است. ۱. مسائل مربوط به اشراط الساعة (حوادث عجیب و بسیار هول انگیزی که در پایان این جهان و آغاز قیامت روی می دهد). ۲. مسائل مربوط به وضع حال نیکوکاران و بدکاران در آن روز. ۳. مسائل مربوط به لحظات پر اضطراب مرگ و انتقال از این جهان به جهان دیگر. ۴. بحثهای مربوط به هدف آفرینش انسان و رابطه آن با مساله معاد.
داستان سوره قیامه
بحث روایتی (روایاتی در ذیل برخی آیات گذشته: نفس لّوامه، وجدان، و...(
در تفسیر قمی در ذیل آیه (لا اقسم بالنف س اللوامه) آمده که امام فرمود نفس لوامه، نفس آدمی است که نافرمانی کرده و خدای عزوجل ملامتش فرموده.
و در همان کتاب در تفسیر آیه شریفه (بل یرید الانسان لیفجر امامه) آمده است که امام فرمود: گناه را مقدم می دارد و توبه را به تاخیر می اندازد و می گوید بعدا توبه می کنم.
و نیز در همان کتاب آمده که در تفسیر جمله (فاذا برق البصر) فرموده، چشم برقی می زند و دیگر نمی تواند در حدقه بگردد. و نیز در همان کتاب در تفسیر آیه (بل الانسان علی نفسه بصیره و لو القی معاذیره) فرموده: انسان خودش می داند چه کرده هر چند عذر و بهانه بیاورد.
و در کافی به سند خود از عمر بن یزید روایت کرده که گفت: من داشتم با امام صادق علیه السلام شام می خوردم، امام آیه (بل الانسان علی نفسه بصیره و لو القی معاذیره) را تلاوت کرد، سپس فرمود: ای ابا حفص چه فایده ای دارد که انسان بر خلاف آنچه خدا از آدمی خبر دارد نزد مردم عذر و بهانه بیاورد؟ رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم بارها می فرمود: هر کس سریره ای را که دارد پنهان نگه دارد، خدای تعالی ردایی طبق آن بر ظاهر تنش می پوشاند، حال چه سریره خوب باشد و چه بد، اگر باطن و سریره خوبی داشته باشد، هر قدر هم بخواهد مردم نفهمند خدا آن را بر ملا می کند، و اگر سریره بد باشد با زنجیر هم نمی تواند آن را ببندد، و خدای تعالی آن را از باطنش به ظاهرش سرایت می دهد.
و در مجمع البیان است که عیاشی به سند خود از محمد بن مسلم از امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: این به چه کار شما می آید که اظهار خوبیها نموده بدیهای خود را پنهان بدارید، آیا جز این است که وقتی به وجدان خود مراجعه می کنید خودتان می فهمید که چنین واجد خوبیها و فاقد بدیها نیستید؟ آری حتما می یابید، چون خدای تعالی فرموده: (بل الانسان علی نفسه بصیره) وقتی باطن آدمی اصلاح شد ظاهرش نیرومند می گردد.
مؤلف: این روایت را کلینی هم در اصول کافی به سند خود از فضل ابی العباس از آن حضرت روایت کرده.
و در همان کتاب از عیاشی از زراره روایت کرده که گفت: از امام صادق علیه السلام پرسیدم: حد آن مرضی که بیمار روزه را می خورد چیست؟ در پاسخ من این آیه را تلاوت کردند: (بل الانسان علی نفسه بصیره)، و فرمودند: خود انسان بهتر می داند که چه وقت طاقتش تمام می شود، و تا چه حدی طاقت تحمل مرض و روزه را دارد.
