هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا كه میهمان اندیشکده بروكينگز در واشنگتن بود؛ ضمن متهم کردن روسیه به ارسال بالگردهای نظامی برای دولت دمشق، گفت: « تلاش‌هاي بين‌المللي با حضور روسيه آغاز شده تا انتقال ديپلماتيك قدرت در سوريه اجرا شود.» با این حال آیا روسیه و آمریکا برای آغاز طرح انتقال قدرت در سوریه هماهنگ شده اند؟! نگاهی به اجزای موضع روسیه در قبال سوریه پاسخ این پرسش را کمی روشن می کند.
گزینه نظامی؛ هرگز!
روس ها بارها اعلام کرده اند و البته با سرسختی نشان داده اند که حاضر نیستند با هیچ یک از مخالفین بین المللی بشار اسد، درباره مداخله نظامی در این کشور مذاکره کنند. چندین بار وتوی قطعنامه هایی که می توانست به معنای اعطای مجوز دخالت نظامی در سوریه منجر شود، گواه این موضع روسیه است. روسیه به صورت ویژه مخالف مداخله نظامی منطبق با الگوی لیبی هستند. مقامات کرملین معتقدند که آمریکا و متحدان اروپایی اش در ماجرای لیبی به بهانه حمایت از غیرنظامیان یک "انتقال قدرت مهندسی شده" را در پیش گرفتند. آنها نه فقط در شورای امنیت، بلکه در خاک سوریه نیز تدابیر لازم را برای جلوگیری از چنین تصمیمی اندیشیده اند. بنابراین جای تعجب ندارد که آقای لاوروف روز گذشته در تهران به صراحت اعلام کند بالکردهایی که خانم کلینتون از آنها سخن گفته، نه برای سرکوب مردم بلکه در سامانه پدافند ضدهوایی سوریه کاربرد دارند. به عبارت دیگر روسیه به روشنی به همه طرفداران حمله به سوریه اعلام می کند که روسیه در عمل نیز حامی ارتش سوریه است.
"حمایت از قدرت در سوریه" و "امتیازگیری درباره بشار اسد"
شورای مخالفان سوریه اخیرا اعلام کرد که فاروق الشرع، معاون کنونی بشار اسد، را دخیل در حوادث این کشور نمی داند. این شورا گفته است که اگر قرار باشد طرح یمن در سوریه نیز اجرا شود، فاروق الشرع را به عنوان گزینه جایگزین اسد می پذیرد. روزنامه القدس العربی هم چند روز پیش از گمانه ها برای تعیین ولید المعلم، وزیر خارجه کنونی سوریه، به عنوان معاون رئیس جمهور و اجرای الگوی یمن با حضور او خبر داد. این اخبار در کنار ادعای هیلاری کلینتون مبنی بر هماهنگی آمریکا و روسیه برای انتقال قدرت در دمشق و همچنین اظهارات لاوروف در تهران گمانه ها درباره پیگیری انتقال قدرت در سوریه با استقفاده از الگوی یمن را قوت بخشیده است. لاوروف دیروز در تهران به صراحت اعلام کرد: « مواضع ما در حمايت از بشار اسد يا هر فرد ديگري نيست. بله ما از سرنوشت مردم سوريه و دولت آن نگران هستيم..» گینادی گاتیلوف، معاون وزیر خارجه روسیه، نیز چندی پیش اعلام کرده بود مسکو به هیچ وجه شرطی برای بقای اسد در قدرت برای حل بحران سوریه نگذاشته است و این مساله‌ای است که سوری‌ها خودشان باید درباره آن تصمیم بگیرند. با این حال این اظهارات با گزارش خبرگزاری ها از موضع چندی پیش پوتین درباره پیروی از الگوی یمن متفاوت است. پوتین هفته گذشته در شانگ های و در دیدار با هو جین تائو، چنین طرحی را به صراحت رد کرد. لاوروف دیروز در تهران همزمان با اینکه کشورش را در حمایت از در قدرت ماندن بشار اسد سرد و بی تفاوت نشان داد، تاکید کرد که "ما برای سرنوشت مردم و دولت نگران هستیم". به عبارت دیگر روسیه اعلام کرده است که حتی اگر حاضر شود به سوریه پس از بشار اسد فکر کند، اجازه نمی دهد سناریوی "مهندسی انتقال قدرت" در این کشور به گونه ای که منافع کرملین به خطر بیافتد، اجرا شود.
کرملین نشان داده است که هنگام تامین منافع خود حاضر است بر سر دوستان و متحدان خود نیز معامله کند. شاید همین سابقه روس ها باعث شده است که تحلیل گر واشنگتن پست از چنین احتمالی درباره معامله واشنگتن و مسکو در دوگانه ایران و سوریه سخن گوید. : «اگر آمریکا حمایت روسیه در پرونده هسته ای ایران را می خواهد، باید به نظرات مسکو درباره دمشق احترام بگذارد.» با این حال باید توجه کنیم که لاوروف در تهران از "مشترکات فراوان" ایران و روسیه درباره سوریه سخن گفته است. دکتر علی اکبر صالحی، وزیر خارجه کشورمان، نیز تاکید کرده است که ایران و روسیه مشترکات فراوانی در این باره دارند. با این همه شرایط در سوریه پیچیده تر از آنی است که به نظر می رسد. باید منتظر آینده بمانیم.
