حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها نزديک‌ترين فرد به رسول‌الله صلی‌اله‌علیه‌وآله و آگاه‌ترين زن نسبت به ديدگاه اسلام و نظرات پيامبر پيرامون آينده بودند و می‌دانستند صلاح و پیشرفت اسلام در گرو امر امامت است. حضرت همچنین بصیرترین بانو نسبت به اوضاع و شرايط دینی و سياسی جامعه بود. از این رو بعد از این که در جريان سقيفه تعداد اندكی از خواص بر موضع حق پايدار ماندند، ایشان نتوانست در قبال جريان به‌وجود آمده، در مدت اندک بعد از رحلت پيامبر صلی‌اله‌علیه‌وآله سكوت كند و روشنگری‌های مختلفی را انجام دادند. از این رو فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها اولین بانوی جهاد تبیین می‌باشند و در این نوشته به چند مورد از اقدامات و روشنگری‌های حضرت اشاره می‌کنیم.
1. تبيين و پرداختن به عمق ماجرای سقيفه:
اولین اقدام دختر گرامی پیامبر اسلام ترسيم و نمایش چهره واقعی سقيفه و بيان عمق ماجرايی بود كه همزمان با شهادت پیامبر اسلام درون جامعه مسلمان رخ نمود. حضرت در اين باره خطاب به اهل سقیفه و مردم فرمود: «شيطان از كمين‌گاه خود سر برآورد و شما را به سوی خود دعوت كرد و چه زود و بدون تامل دعوتش را پذيرا شديد و در دام فريبش خزيديد. برای اقدام خود بهانه آورديد كه از فتنه میترسيديم، در حالی كه در فتنه فرو افتاديد».[1]
ایشان در این بیان خود به خوبی به مردم می‌فهماند که سقیفه یک انحراف و افتادن در دامی است که شیطان برای آنها گسترده بود.
2. معرفي اميرمومنین علیه‌السلام و بيان ويژگی‌های رهبری و امامت آن حضرت:
یگانه دختر پيامبر علیهماالسلام در روشنگری‌های سیاسی خود به مبارزات و جان‌فشانی‌های حضرت امير علیه‌السلام در دوران پيامبر اشاره می‌كردند و نتايج و پیامدهای ثمربخشی كه بر پذيرش رهبری آن بزرگوار از سوی مردم مترتب بود را به آنها گوشزد کرده و می‌فرمودند: «سوگند به خدا اگر پا به ميدان می‌نهادید و علی را بر كاری كه رسول خدا بر عهده او نهاده بود می‌گذاشتید، او به آرامی و آسانی ايشان را راه می‌برد و شتر خلافت را سالم به مقصد می‌رسانيد بدون آنكه سوار بر آن رنجی ببيند و آنان را به آبخورگاهی می‌برد كه دارای آب فراوان و زلال بود؛ به گونه‌ای كه از دو طرفش سرريز می‌كرد و هرگز رنگ كدورت نمی‌پذيرفت و ايشان را سيراب از اين آبشخور بيرون می‌برد(کنایه از این که اسلام در مسیر خود حرکت می‌کرد و دچار انحراف و سختی نمی‌شد)».[2]
3. سرزنش عناصر آگاه و بی‌تفاوت جامعه:
حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها در برابر عناصر آگاه جامعه، از انصار و مهاجرین که نسبت به مسائل جاری سكوت اختيار كرده بودند را مورد نكوهش قرار دادند و فرمودند: «ای گروه مومنان، چرا در احقاق حق من سستی می‌كنيد؟ چرا چشم فرو بسته پذيرای ستمی هستيد كه بر من روا داشته شده است؟ مگر رسول خدا نفرمود: حرمت مرد در فرزندانش حفظ می‌شود؟ چه زود رنگ باختيد و چه شتابان اسير هوی و هوس گشته و عليه ما بسيج شديد».[3]
4. ياری خواهی از انصار:
تلاش حضرت فاطمه برای استيفای حق خلافت و جلوگيری از انحراف امت به بيانات و خطابه روشنگر محدود نمی‌شد، بلكه حضرت همسرش؛ امیرالمومنین علیه‌السلام را در جريان ياری‌خواهی او از انصار بر گرفتن حقوق خويش همراهی می‌كرد.
ابن ابی الحدید شارح نهج البلاغه از علمای اهل سنت می‌نويسد: «علی علیه‌السلام، فاطمه دختر رسول خدا را بر چهارپا سوار می‌كرد و شبانه به مجالس و محافل انصار می‌برد و از ايشان ياری می‌طلبيد. آنان در پاسخ می‌گفتند: ای دختر رسول خدا كار بيعت ما با اين مرد تمام شده است. چنانچه همسر و پسر عمويت پيش از ابوبكر از ما بيعت می‌خواست به‌طور قطع از او روی نمی‌گردانديم. علی علیه‌السلام می‌فرمود: شگفتا انتظار داشتيد جنازه رسول خدا را بدون كفن و دفن ميان خانه بگذارم و برای به دست گرفتن حكومتی كه از او برجای مانده به نزاع و كشمكش بپردازم؟».[4]
در نتیجه حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها اولین بانوی جهاد تبیین بودند که تمام توان خود را در مسیر اسلام و امامت گذاشتند تا مردم از انحراف ایجاد شده نجات یابند و اسلام به مسیر اصلی خود یعنی امامت امیرالمومنین علیه‌السلام برگردد.
پی‌نوشت:
[1]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، موسسه الوفاء، ج29، ص225.
[2]. الطبرسي، أبومنصور، احتجاج، نشر مرتضی، ج1، ص108.
[3]. همان، ص103.
[4]. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، ج6، ص13.
