آموزه های تربیتی قرآن و دستور العمل های معصومان درخصوص عوامل وسعت روزی و یا کمی رزق، بیانگر حقایق ارزشمندی است که در پرتو آن رابطه ما با پروردگارمان و نیز رابطه ما با جامعه اسلامی و رابطه ما به خود و خانواده مان که در جلوه های رفتار و گفتار تجلی می یابد، حساس تر، دقیق تر و اندیشه گرایانه تر خواهد بود. با این معارف دینی، تمامی اعمال خویش را با نگاهی دقیق تر و حساب شده تر انجام می دهیم و با توجه به آثار هر یک در خود، خانواده و جامعه، مسؤولیت بیشتری احساس می کنیم.
برخی از این عوامل عبارتند از:
1. تقوا و پرهیزکاری
قرآن کریم می فرماید هرکس از خدا پروا کند، پروردگار برای او راه بیرون شدن از سختی ها را قرار می دهد و از جایی که حسابش را نمی کند، به او روزی می رساند.(طلاق، آیه2و3)
رزق بی گمان و یا لطفی که بدون تدبیر برای انسان فراهم می شود، نعمتی است كه امام صادق(ع) آن را مخصوص بندگان با ایمان خداوند دانسته و ضمن تفسیر آن به مبارک و پر خیر بودن، این رحمت را ارتباط بیشتر مؤمنان با خداوند از راه دعا به درگاه او می داند تا بیشتر از همیشه، رزق و روزی بدون پبش بینی نصیب خود سازد.
2. یاد خداوند و سپاسگزاری از نعمت های او
«شکر» عامل بسیار مؤثر در افزایش نعمتها و الطاف الهی است که خداون با صراحت بدان اشاره فرموده است؛ هرگاه شکر نعمت ها را به جا آورید و آن را در موارد واقعی مصرف کنید، نعمت را بر شما افزون می کنم.(ابراهیم، آیه7)
«تکبیر» نمادی از یاد خداوند در سرای دل است که رسول خدا(ص) این گونه بر ان تأکید کرده است: «کسی که رزق او کم شده است، زیاد تکبیر بگوید تا یاد خدا باعث گشایش روزی او گردد.» (کنزل العمال، خ9325)
3. نیکوکاری، خوش اخلاقی و مهربانی
نیکوکاری، خوش اخلاقی و مهربانی و پذیرایی از بندگان صالح خدا با نعمت های الهی در دست ماست. این کار پسندیده، رضایت پروردگار را در رسیدگی به صالحان و مؤمنان فراهم می کند. از این رو چون خدا صلاحیت و اهلیت برای انسان می بیند، لطف و رحمت بیشتر خود را نثار وی می کند.
امیر مؤمنان علی(ع) در این باره می فرماید: «پاکی نیت و طراوت اندیشه، دوری از تنگ نظری در برخوردها، سهل گرفتن در زندگی با دیگران، گشایش چهره و خوش برخورد بودن با برادران مسلمان، گنج های رزق آدمی و باعث افزایش روزی انسان ها خواهد بود.» (بحارالانوار، ج77ف ص287)
4. صدقه دادن
صدقه فراوان و خرسند ساختن دیگران با کمک های مالی، خرسندی خداوند را به دنبال دارد و تأثیری بسیار در کسب روزی به همراه خواهد داشت.
5. بیداری صبحگاهان و همیشه با وضو بودن
اذان صبح تا طلوع آفتاب لحظه هایی است که نوعی سبکبالی، طراوت روحی و شادی خاطر را برای تمامی روز بیداران به همراه دارد، به گونه ای که هیچ گونه افسردگی روحی و خمودی فکری در انسان احساس نمی شود، و با نشاطی غیر قابل توصیف به کارهای شایسته می پردازد. ارزاق بندگان در این اوقات تقسیم می شود و خوابیدن در بین الطلوعین کراهت دارد.
آنان که توفیق بیداری در این لحظات را دارند، افزون بر رزق عادی، نوعی افزایش روزی نیز نصیبشان می شود. وضوی دائم و طهارت همیشگی، راحتی روح و برکات لحظه های روز و افزایش روزی را به دنبال دارد.
6. دوری از گناه، ظلم و نافرمانی
ویژگی ذاتی اطاعت و استفاده از نعمت های الهی در مسیر حقیقی آن، فزونی تمام داده های خداوند و ریزش الطاف چشمگیر دیگری را به همراه دارد و عملکرد ذاتی گناه، معصیت و مصرف نعمت های خداوند در مسیری نادرست و علیه دستورهای الهی، تنگی معیشت و کمی رزق و زندگی سخت و دشواری را به همراه خواهد داشت.
از این رو پیشوایان معصوم(ع) فرموده اند: «با گناه افراد، درب رحمت و روزی خداوند به روی آنان بسته می شود، برکات رزق برطرف می گردد، گوارایی و شادکامی و راحتی از زندگی زدوده می شود و مسیر گذران عمر با دشواری و سختی همراه خواهد بود.» (همان،ج5،ص144 تا 149)
7. دعا کردن
روزی امیر مؤمنان علی(ع) رو به فرزند خود امام مجتبی(ع) کرد و فرمود: «پسرم! همان کسی که گنج های آسمان ها و زمین را در اختیار دارد، به تو اجازه دعا و درخواست داده و اجابت آن را نیز تضمین کرده است.
به تو امر کرده که از او بخواهی تا به تو عطا کند و از او درخواست رحمت کنی تا رحمتش را بر تو فرستد... هرگاه بخواهی با او درد دل می کنی و ناراحتی و مشکلاتت را در برابر او قرار می دهی ، از او در کارهایت استعانت می جویی و از خزائن رحمتش چیزهایی را می خواهی که جز او کسی قادر به عطای آن نیست مانند عمر بیشتر، تندرستی بدن و وسعت روزی، پس خداوند کلیدهای خزاینش را در دست تو قرار داده است. بنابراین هرگاه خواستی می توانی به وسیله دعا درهای نعمت خدا را بگشایی و باران رحمت او را فرود آوری.» (نهج البلاغه، نامه31، بخش 64 و67)
بر پایه چنین بینشی دستور دعا کرده به هنگام کمی روزی داده شده، تا با استمداد از خداوند، توکل به او و جلب رحمت، درهای نعمت و برکت الهی را بگشاییم؛ شیوه ای که معصومان(ع) داشتند و همواره با دعاهای خود مشکلات دیگران را برطرف می کردند.
