توسل به معنای عام، شامل استعانت و یاری‌خواستن از معصومان علیهم‌السلام نیز می‌شود. این مسئله در آئین اسلام با داشتن پشتوانه‌های عقلی و نقلی نزد تمام مسلمانان یک روش رایج برای تقرّب و نزدیک شدن به خداوند به‌شمار می‌آید. با این حال دشمنان خدا با بی‌توجهی به حقیقت و چیستی شرک و همچنین مسئله توسل و صرفاً با تکیه بر واژگان، به شبهه‌پراکنی در این مورد می‌پردازند.
یکی از شبهات آنها از این قرار است که اگر مسلمانان به ویژه شیعیان هر روز در نماز، خطاب به خداوند می‌گویند: «إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعينُ»؛[1] «فقط تو را می‌پرستیم و فقط از تو یاری می‌جوییم»، پس چرا با توسل به غیر خدا، از معصومان علیهم‌السلام مدد می‌جویند؟
برای شکستن صولت و شکوه این شبهه، کافی است به قرآن مراجعه کنیم. اگر این اشکال صحیح باشد، نباید به زمان فوت معصوم علیه‌السلام اختصاص داشته باشد، بلکه در زمان حیات ایشان نیز نباید توسل جایز باشد. در واقع این اشکال نقضی بر آیات قرآن است؛ زیرا در قرآن گزارش شده که مسلمانان پس از ارتکاب معصیت، برای توبه نزد پیامبر مکرم اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله آمده و با یاری خواستن از ایشان، طلب دعا جهت آمرزش می‌کردند.[2] این در حالی است که همین مسلمانان هر روز آیه «ایاک نعبد و ایاک نستعین» را در نماز می‌خواندند.
پس شبهه‌گر ناچار است اشکالش را به اصل مسئله یعنی جواز یاری خواستن از غیر خدا اختصاص دهد که چطور ممکن است مسلمانان به خداوند می‌گویند فقط از او مدد می‌گیرند، اما به معصوم علیه‌السلام نیز توسل کرده و یاری می‌جویند؟
پرسش ما از شبهه‌گر این است که مراد و منظور شما از یاری گرفتن چیست؟
اگر مراد هر نوع یاری جستن باشد، در این صورت باید تمام مسلمانان و - نعوذ بالله - حتی معصومان علیهم‌السلام مرتکب چنین اشتباهی شده باشند؛ زیرا هر انسانی در کارهای روزمره خویش از وسایل زیادی استفاده می‌کند. برای غذا خوردن از قاشق، برای مسافرت از ماشین، برای خانه ساختن از کارگر و معمار، اگر بنا باشد هر گونه یاری خواستن با آیه «ایاک نستعین» منافات داشته باشد، چنین یاری‌جویی‌هایی نیز نادرست خواهد بود و حال آنکه هر عقل سالمی می‌داند در این رفتارها اشکالی نیست.
اما اگر مراد از یاری خواستن از معصوم علیه‌السلام، همان یاری خواستنی باشد که مسلمانان از خدا طلب می‌کنند و خطاب به درگاهش می‌گویند «ایاک نستعین»، در این صورت خواهیم گفت هیچ مسلمانی، معصوم علیه‌السلام را در عرض و هم‌ردیف خداوند قرار نمی‌دهد تا یاری خواستن از هر دو به یک معنا باشد؛ بلکه معصوم علیه‌السلام به عنوان برترین آفریده و بنده خدا، تمام هستی‌اش از خداوند است و آنگاه که یک مسلمان از معصوم علیه‌السلام یاری می‌جوید، به دلیل عنایت ویژه‌ای است که خدا نسبت به او دارد و او را مستجاب الدعوة قرار داده است.
ناگفته نماند که توسل در فرهنگ اسلامی یک رفتار مستحب مؤکّد است و نه یک عمل الزامی و واجب؛ بنابراین مسلمانان این اختیار را دارند که مستقیم و بی‌واسطه از خداوند یاری بجویند و خداوند نیز با توجه به ظرفیت‌ها و شایستگی‌هایی که شخص دعاکننده دارد، به او عنایت می‌کند. همچنین می‌تواند با واسطه قرار دادن بندگان محبوب خداوند یعنی آل‌الله علیهم‌السلام احتمال قبولی و اجابت خواسته خویش را تا حدود بسیار زیادی بالا ببرد.
پی نوشت:
[1]. الفاتحة/5.
[2]. نساء/64.
