غیبت امام زمان علیه‌السلام مانند غیبت بسیاری از پیامبران قبل، دارای حکمت‌ها و آثار فراوانی است که برخی از آن‌ها در متون دینی اشاره شده است. غیبت حضرت دارای حکمت‌هایی مانند نبودن در بیعت دیگران، حفظ جان امام، امتحان انسان‌ها، متولد شدن انسان‌های مؤمن و... است.[1]
آمادگی عمومی مردم برای پذیرش امام علیه‌السلام، یکی دیگر از حکمت‌های غیبت امام زمان علیه‌السلام است؛ زیرا یکی از شرایط ظهور، آمادگی عمومی مردم برای پذیرش شرایط ظهور است؛ یعنی خود مردم باید با شناخت مسیر و انتخاب آزادانه آن، خود را برای ظهور آماده کنند و این امر با وجود امام در هر زمان منافات ندارد.
عدم تنافی تشخیص مسیر هدایت با وجود امام
تشخیص مسیر و انتخاب آن در ابتدای امر مهم است تا انسان با اختیار کامل بپذیرد؛ ولی در ادامه، برای گمراه نشدن، نیازمند امام است؛ بنابراین باید به چنان رشدی برسد که قادر به تشخیص راه و انتخاب آزادانه آن و به دور از هرگونه اجبار باشد؛ ولی هرگز از امام و هدایت‌های او بی‌نیاز نخواهد شد؛ زیرا انسان در هر حال نیازمند واسطه است و سنت الهی بر این تعلق گرفته است که برای ارتباط با خدا، واسطه‌هایی وجود داشته باشد[2] تا برنامه‌ها و پیام‌های رستگاری بشر را در دنیا و آخرت به گوش او برساند که به او «واسطه فیض» گفته می‌شود، پس به هر اندازه که انسان در تشخیص مسیر قوی باشد، باز برای رسیدن به سعادت، نیاز به دریافت پیام‌های الهی دارد؛ بنابراین در هر زمان و شرایطی نیاز به امام وجود دارد.
غفلت از حس نیاز به امام
به‌طورمعمول انسان‌ها با امور مادی و حس روبه‌رو هستند و تنها چیزهایی را باور می‌کنند که در حیطه حس و تجربه آن‌ها بگنجد، غافل از اینکه همه چیز قابل سنجش در آزمایشگاه‌ها نخواهد بود، بی‌شک اموری وجود دارد که عموم انسان‌ها با آن سر و کار دارند؛ ولی مانند غفلت ماهی از آب، از آن غافل‌اند. این در حالی است که در موارد فراوانی مردم از وجود امام بهره‌مند می‌شوند؛ ولی از آن غفلت دارند. امام صادق علیه‌السلام در مورد بهره‌مندی از امام غایب فرمود: «كَمَا يَنْتَفِعُونَ بِالشَّمْسِ إِذَا سَتَرَهَا السَّحَابُ»؛[3] «همان‌گونه که از خورشید بهره می‌برند، زمانی که ابرها آن را می‌پوشانند»؛ بنابراین اینکه کسی نیازمندی خویش به امام را حس نمی‌کند، دلیل بر عدم نیاز وی به امام نیست.
بنابراین هر چه قدر هم که انسان‌ها از نظر تشخیص مسیر درست و راه صحیح، پیشرفت کنند، باز هم نیازمند وجود امام و رهبر در همه جهات هستند؛ زیرا برای پیمودن راه سعادت، نیاز به راهنمایی دارند که در هر لحظه انتخاب‌هایش مطابق با مصلحت است.
پی‌نوشت:
[1]. حکمت‌های غیبت.
[2]. مائده: 35.
[3]. صدوق، محمدبن‌علی، الامالی، کتابچی، ص186.
