مسلماً خاستگاه فطری تمامی انسان‌ها این است که خداوند متعال فطرت انسان‌ها را به گونه‌ای خلق کرده است که همواره به پرستش معبود واحد گرایش دارند و هرگونه گرایش به تعدد در معبود به عنوان تخطی و انحراف از این خاستگاه بسیار مهم است و به خاطر همین انحراف از گرایش فطری‌شان بود که به بت پرستی و پرستش معبودهایی غیر از خداوند متعال روی می‌آوردند، انبیاء الهی از جانب خداوند متعال به سمت مردم فرستاده شدند تا این خاستگاه بسیار مهم را در آنان زنده کنند و آنان را به پرستش خداوند یکتا دعوت کنند. برای این دعوت از روش‌های گوناگونی استفاده می‌کردند که به بیان برخی از این روش‌ها توسط انبیاء الهی می‌پردازیم. 

یکی از مهم‌ترین روش‌های دعوت مردم به یکتاپرستی توسط انبیاء الهی این بود که آنان، مردم را به تمامی نعمت‌هایی که خداوند متعال به آنان عطا کرده بود متذکر می‌شدند و به آنان یادآوری می‌کردند که همه نعمت‌های خداوند متعال اعم از خلقت انسان‌ها و وجود بخشیدن به آنها و حیاتی که دارند همگی از جانب خداوند یکتا می‌باشد و به خاطر این نعمت‌های بی‌شماری که به انسان‌ها عطا کرده است پس مسلماً تنها او سزاوار پرستش هست و هرگونه پرستش غیر از او به عنوان تخطی و انحراف از خاستگاه فطری یکتاپرستی انسان‌ها است، به عنوان مثال حضرت صالح نبی علیه السلام در مورد یادآوری نعمت‌هایی که خداوند متعال به قومش عطا کرده بود چنین فرمودند:«وَاذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفَاءَ مِنْ بَعْدِ عَادٍ وَبَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِهَا قُصُورًا وَتَنْحِتُونَ الْجِبَالَ بُيُوتًا ۖ فَاذْكُرُوا آلَاءَ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ»[۱]«و به خاطر بیاورید که شما را جانشینان قوم «عاد» قرار داد، و در زمین مستقر ساخت، که در دشتهایش، قصرها برای خود بنا می‌کنید؛ و در کوه‌ها، برای خود خانه‌ها می تراشید! بنابر این، نعمتهای خدا را متذکر شوید! و در زمین، به فساد نکوشید». 

یکی دیگر از روش‌های دعوت مردم به یکتاپرستی توسط انبیاء الهی، این بود که پیامبران الهی سرگذشت اقوامی را که به خاطر ارتکابشان به سیئات و معاصی و نافرمانی کردن از خداوند متعال گرفتار عذاب‌ها و بلایای خداوند متعال شده بودند را به آنان یادآوری می‌کردند تا با بیان سرگذشت‌های شوم آنان، مردم را به عبرت گیری از فرجام نافرمانی از خداوند متعال وادارند، چرا که همیشه شاید صرف دعوت انبیا الهی به یکتاپرستی موجب بیداری فطرت یکتاپرستشان نشود، و به خاطر همین با بیان فرجام ناگوار قوم‌هایی که از خداوند متعال نافرمانی کردند، در دل‌های مردم خوف از عظمت خداوند متعال به وجود آید و بر مبنای این خوف، به رهایی از عقاید شرک آلودشان واداشته شوند، به طور مثال حضرت شعیب نبی علیه السلام در مورد متذکر شدن قومش به عذاب‌های اقوام پیشین به خاطر نافرمانی از خداوند متعال خطاب به قومشان چنین می‌فرمایند:«وَيَا قَوْمِ لَا يَجْرِمَنَّكُمْ شِقَاقِي أَنْ يُصِيبَكُمْ مِثْلُ مَا أَصَابَ قَوْمَ نُوحٍ أَوْ قَوْمَ هُودٍ أَوْ قَوْمَ صَالِحٍ ۚ وَمَا قَوْمُ لُوطٍ مِنْكُمْ بِبَعِيدٍ»[۲]«و ای قوم من! دشمنی و مخالفت با من، سبب نشود که شما به همان سرنوشتی که قوم نوح یا قوم هود یا قوم صالح گرفتار شدند، گرفتار شوید! و قوم لوط از شما چندان دور نیست». 

و یا به طور مثال نبی مکرم ما، حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم، در مورد عبرت‌گیری مسلمانان از فرجام اقوام پیشین که به خاطر نافرمانیشان از خداوند متعال به بلایا و عذاب‌های الهی گرفتار شده بودند چنین می‌فرماید:«قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ ثُمَّ انْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ»[۳]«بگو: «روی زمین گردش کنید! سپس بنگرید سرانجام تکذیب‌کنندگان آیات الهی چه شد». 

یکی دیگر از روش‌های دعوت مردم توسط انبیاء الهی به یکتاپرستی، همواره آنان را به اتحاد و وحدت دعوت می‌کردند و آنان را از هرگونه تفرقه و جدایی نکوهش می‌کردند، چرا که وقتی که جامعه متحد و یکدست می‌شدند پس دعوت آنان به یکتاپرستی سهل‌تر به وقوع می‌پیوست، به طور مثال نبی مکرم ما، حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم، برای دعوت اعراب جاهلیت به یکتاپرستی، آحاد مردم را دعوت به وحدت و اتحاد کلمه می‌کردند، به طور مثال میان دو قبیله اوس و خزرج که مدت‌ها میانشان تفرقه و جدال بود، دوستی و تفاهم برقرار نمودند و بعد از آن میان مهاجران و انصار نیز تفاهم و دوستی ایجاد نمودند و همه را دعوت به برادری با یکدیگر نمودند و خطاب به آنان فرمودند:«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ[۴]«به حقیقت مؤمنان همه برادر یکدیگرند پس همیشه بین برادران ایمانی خود صلح دهید و خداترس و پرهیزکار باشید، باشد که مورد لطف و رحمت الهی گردید». 

و نیز در مورد دیگری خطاب به مردم چنین فرمودند:«وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنْتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا ۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ»[۵]«و همگی به ریسمان خدا [= قرآن و اسلام، و هرگونه وسیله وحدت‌]، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگِ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهای شما، الفت ایجاد کرد، و به برکتِ نعمتِ او، برادر شدید! و شما بر لبِ حفره‌ای از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد؛ این چنین، خداوند آیات خود را برای شما آشکار می‌سازد؛ شاید پذیرای هدایت شوید». 

نتیجه‌گیری: یکی از مهمترین خاستگاه‌های فطری که خداوند متعال در وجود همه انسان‌ها قرار داده است گرایش به پرستش خداوند یگانه است و هرگونه تخطی از این آیین فطری و گرایش به تعدد در معبود به عنوان انحراف از این خاستگاه بسیار مهم فطری انسان‌هاست. انبیا الهی نیز برای دعوت مردم به یکتاپرستی و متذکر شدن این خاستگاه بسیار مهم فطری از جانب خداوند متعال مبعوث می‌شدند که برای این ماموریت بسیار مهم از روش‌های گوناگونی استفاده می‌کردند. که یکی از مهمترین این روش‌ها متذکر شدن مردم به نعمت‌هایی که خداوند متعال به آنان عطا کرده بود می‌باشد، چرا که تنها از خداوند یکتا نعمت خلقت انسان‌ها و وجود یافتن و برخورداری از تمامی نعمت‌های خداوند متعال محقق شده است پس مسلماً تنها او سزاوار پرستش و ستایش است. یکی دیگر از روش‌های دعوت مردم به یکتاپرستی توسط انبیاء الهی، متذکر شدن آنان به عذاب‌هایی است که اقوام پیشین به جهت نافرمانی از خداوند متعال به آنان گرفتار شده بودند می‌باشد، چرا که فقط صرف دعوت انبیا به یکتاپرستی شاید حق این مطلب را در نزد مردم جاهل آن زمان ادا نمی‌کرد و به خاطر همین با این یادآوری‌ها از فرجام شوم اقوامی که به خاطر نافرمانی از خداوند متعال گرفتار قهر الهی شده بودند، آن خوفی که مردم باید نسبت به خداوند متعال داشتند را در آنها زنده می‌کرد و به خاطر همین آنها را به پرستش خداوند یکتا وا می‌داشت. و نیز یکی دیگر از روش‌های دعوت مردم به یکتاپرستی توسط انبیاء الهی، ایجاد وحدت و اتحاد کلمه میان آنان و از بین بردن هرگونه تفرقه و اختلاف و جدایی میان آنان بود، و همین وحدت و اتحاد کلمه، ماموریت انبیاء الهی برای دعوت مردم به یکتاپرستی را سهل‌تر می‌کرد. 

پی نوشت

[۱] سوره اعراف، آیه ۷۴

[۲] سوره هود، آیه ۸۹

[۳] سوره انعام، آیه ۱۱

[۴] سوره حجرات، آیه ۱۰

[۵] سوره آل عمران، آیه ۱۰۳