حکمت وجوب نماز از منظر امام رضا (علیه السلام)

نماز، یکی از اعمال عبادی بنیادین در دین مبین اسلام که در ردیف مهم ترین اصل اعتقادی اسلام نظیر؛ ایمان، نقش تعیین کننده ای در حصول اسلام حقیقی در نفس انسان و سیر کمالی به سوی ذات اقدس باری تعالی دارد. در مصادر تشریع، اعم از قرآن کریم و روایات نبوی و ائمه معصومین (علیهم السلام)، با تعابیر بزرگی نظیر؛ ستون دین، مدار پذیرش اعمال، اولین عمل مورد پرسش در نشئه ی قیامت، یاد شده است. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرماید:« أوَّلُ ما یُنظَرُ فی عَمَلِ العَبدِ فی یَومِ القِیامَةِ فی صَلاتِهِ، فإن قُبِلَت نُظِرَ فی غَیرِها، و إن لَم تُقبَلْ لَم یُنظَرْ فی عَمَلِهِ بشیءٍ).(۱).در روز قیامت نخستین عملِ آدمی که به آن رسیدگی می‌شود، نماز است ؛ اگر پذیرفته شد، به سایر اعمال رسیدگی می‌شود و اگر پذیرفته نشد، به هیچ یک از اعمال دیگر او رسیدگی نمی شود.

در روایات ائمه معصومین (علیهم السلام) به حکمت وجوب نمازهای یومیه و ضرورت استمرار آن در طول زندگی انسان و عدم ترک نماز در کلیه ی شرائط سخت تصریح شده است، روایت نورانی امام صادق (علیه السلام) در بیان حکمت وجوب نماز و استمرار آن تا لحظه ی مرگ، به ابعاد و فوائد گسترده فردی و اجتماعی نماز به صورت جامع و مبسوط اشاره شده است، امام صادق (علیه السلام) می فرماید:( لَمّا سُئلَ عن عِلَّةِ الصَّلاةِ و فیها مَشغَلَةٌ للناسِ عَن حوائجِهم و مَتعَبَةٌ لَهُم فی أبدانِهِم: فیها عِلَلٌ؛ و ذلکَ أنَّ الناسَ لَو تُرِکُوا بغَیرِ تَنبیهٍ و لا تَذَکُّرٍ للنبِیِّ صلی الله علیه و آله بأکثَرَ مِنَ الخَبَرِ الأوَّلِ و بَقاءِ الکِتابِ فی أیدِیهم فَقَط لکانُوا علی ما کانَ علَیهِ الأوَّلُونَ؛ فإنّهُم قد کانُوا اتَّخَذُوا دِینا و وَضَعُوا کُتُبا و دَعَوا اُناسا إلی ما هُم علَیهِ و قَتَلُوهم علی ذلکَ، فَدَرَسَ أمرُهُم و ذَهَبَ حینَ ذَهَبُوا، و أرادَ اللّهُ تبارک و تعالی أن لا یُنسِیَهُم أمرَ محمّدٍ صلی الله علیه و آله فَفَرَضَ علَیهِمُ الصَّلاةَ یَذکُرُونَهُ فی کُلِّ یَومٍ خَمسَ مَرّاتٍ یُنادُونَ بِاسمِهِ و تَعَبَّدُوا بِالصَّلاةِ و ذِکرِ اللّهِ لِکَیلا یَغفُلُوا عَنهُ و یَنسَوهُ فَیَندَرِسَ ذِکرُهُ).(۲).امام صادق علیه السلام در پاسخ به این سؤال که چرا نماز، با آن که مردم را از کار و رسیدن به مشکلات و نیازهایشان باز می‌دارد و باعث زحمت و رنج جسمی آنهاست، واجب گردید فرمود: چون اگر فقط به آمدنِ دین و وجود کتاب (قرآن) در میان مردم اکتفا می‌شد و عاملی نمی بود که یاد و خاطره پیامبر را در میانشان نگه دارد، به همان سرنوشت پیروان ادیان پیشین دچار می‌شدند. آنها نیز برای خود دینی و کتابی داشتند و عدّه ای را به سوی آیین خود فرا خواندند و در راه آن با آنان جنگیدند، اما با رفتن آن ها، دین و آیینشان هم کهنه شد و از بین رفت. خداوند تبارک و تعالی چنین خواست که مسلمانان نام و یاد محمّد صلی الله علیه و آله و دین او را از یاد نبرند ؛ از این رو، نماز را بر ایشان واجب فرمود، تا روزی پنج مرتبه به یاد او باشند و نامش را به زبان آورند و آنان با نماز و یاد خدا سر بندگی فرود آورند، تا مبادا از یاد خدا غافل شوند و فراموشش کنند و در نتیجه یاد و نامش محو شود.

۱.مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۷، ص۲۲۷/ ۸۲.

۲.صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، ج۱، ص۳۱۷.