امام دوازدهم علیه‌السلام، از ابتدای غیبت صغری، توسط چهار نفر از نواب خاص با مردم ارتباط داشت، تا اینکه نوبت به نائب خاص چهارم؛ علی‌بن محمد سمری رسید و با وفات ایشان در سال 329 هجری قمری، غیبت کبری شروع شد.
امام زمان علیه‌السلام در آخرین نامه به ایشان نوشت: «ای علی‌بن محمد، خداوند پاداش برادران دینی تو را در مصیبت تو بزرگ دارد. تا شش روز دیگر از دنیا خواهی رفت... درباره جانشینی و مقام نیابت به کسی وصیت مکن؛ زیرا زمان غیبت دوم(کبری) فرا رسیده است... سپس فرمود: «وَ سَيَأْتِي شِيعَتِي مَنْ يَدَّعِي الْمُشَاهَدَةَ، أَلَا فَمَنِ ادَّعَى الْمُشَاهَدَةَ قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْيَانِيِّ وَ الصَّيْحَةِ، فَهُوَ كَاذِبٌ مُفْتَر»؛[1] «و در آينده از شيعيان من، کسانی ادعای مشاهده می‌کنند؛ آگاه باش که هر کس پيش از خروج سفيانی و صيحه آسمانی ادعای مشاهده کند، او دروغ‌گو بوده و بر من دروغ بسته است». بر اساس این روایت، هر کسی ادعای دیدن امام زمان علیه‌السلام داشته باشد، دروغ‌گو خواهد بود.
از سویی بسیاری از بزرگان بوده‌اند که با امام زمان علیه‌السلام ملاقات داشته‌اند؛ بر پایه سیاق این روایت باید گفت که مراد، مشاهده همراه با ادعای نیابت خاص حضرت است.[2] این در حالی است که هیچ‌کدام از بزرگانی که خدمت امام زمان علیه‌السلام رسیده‌اند، یا صدای حضرت را شنیده‌اند، ادعای نیابت و یا امری که به نفع خودشان باشد، نداشته‌اند.
سوء برداشت از نفی مشاهده در کلام بزرگان
برخی نابخردان از کلمات علما به نفع خودشان برداشت‌هایی دارند که با کوچک‌ترین دقت، اشتباه بودن آن معلوم می‌شود. یکی از آن موارد، استفاده از کلام محقق خویی رحمه‌الله است. ایشان می‌فرماید: «وَ أَمَّا زَمانُ الغَيبَةِ فَادِّعاءُ اَلرُّؤْيَةِ فِيهِ غَيْرُ مَسْمُوعٍ مَعَ أَنَّهُمْ أَيْضاً لَمْ يَدَّعُوهَا»؛[3] «و اما در زمان غیبت، ادعای رؤیت پذیرفته نیست و از اساس چنین ادعایی از فقها سر نزده است».
با توجه به مطالب یاد شده، این جمله محقق خویی، در مورد عدم حجیت اجماع منقول در دوران غیبت است؛ زیرا ایشان می‌فرماید که ادعای اجماع منقول در زمان حضور امام علیه‌السلام قابل اثبات نیست؛ چه برسد به زمان غیبت امام زمان علیه‌السلام. پس این جمله هیچ ارتباطی با رؤیت امام زمان علیه‌السلام در دوران غیبت و ادعای مشاهده ایشان ندارد.
آری! از آنجا که اصول و مبانی فقهی، بر اساس اصول ثابت و اطمینان‌آور بنا نهاده شده است، هرگز بزرگان شیعه و علما، بر اساس مشاهدات یا شنیده‌های کسی که در دوران غیبت، خدمت امام زمان علیه‌السلام رسیده‌اند، حکم نمی‌کنند.
بنابراین اگر کسی بگوید که من در دوران غیبت، امام زمان علیه‌السلام را دیدم و حضرت چنین و چنان فرمود، برای کسی حجت نیست؛ هرچند او را در این امر تکذیب نمی‌کنند.
بنابراین برخی جاهلانه و یا مغرضانه، دست به چنین اشتباهی زده‌اند و بین مشاهده امام زمان علیه‌السلام در دوران غیبت و بحث حجیت اجماع و کاشفیت از قول معصوم علیه‌السلام خَلط کرده‌اند.
پی‌نوشت:
[1]. صدوق، محمدبن علی، کمال‌الدین، اسلامیه، ج2، ص516.
[2]. مجلسی، محمدباقر، داراحیاءالتراث، ج53، ص319.
[3]. خویی، ابوالقاسم، مصباح الأصول، مؤسسةاحیاءآثار آیت الله خویی، جلد1، ص158و 159.
