امام حسن مجتبی علیه‌السلام در روایتی فرمود "لا أدبَ لِمَن لا عَقْلَ لَهُ" یعنی «آن کس که عقل ندارد، ادب ندارد»؛ این روایت بیانگر رابطه میان عقل با ادب است؛ به عبارتی، «هرکه عقلش بیش، ادبش بیشتر». انسان به اندازه‌ای که عقل دارد، ادب نیز خواهد داشت. در مقابل، بی‌ادبی نشانه‌ای از بی‌عقلی محسوب می‌شود.
نقش عقل در ادب:
فهم و درک: عقل به فرد کمک می‌کند تا مفاهیم و اصول اخلاقی را درک کند و به طور مناسب رفتار کند. بدون عقل، فرد نمی‌تواند به درستی رفتارهای صحیح و نادرست را تشخیص دهد.
تصمیم‌گیری: عقل در تصمیم‌گیری‌های اخلاقی و رفتاری نقش اساسی دارد. فردی که عقل ندارد، ممکن است نتواند تصمیمات مناسب و با ادبی بگیرد و زمانی که با چالشی مواجه می‌شود، به جای رفتار مصلحانه و سازنده، رفتارهای ضد اخلاقی از خود بروز دهد و زمینه را برای چالش های بعدی فراهم کند.
ادب و ارتباطات اجتماعی:
ادب شامل رعایت اصول اخلاقی و رفتار محترمانه در تعاملات اجتماعی است. عقل به فرد کمک می‌کند تا رفتارهای خود را بر اساس اصول اخلاقی تنظیم کند و از رفتارهای نادرست و غیرمحترمانه اجتناب کند. فردی که عقل دارد، به درستی می‌داند که چگونه باید به دیگران احترام بگذارد و در تعاملات اجتماعی، رفتارهای مناسبی داشته باشد.
آموزش و تربیت:
عقل به فرد کمک می‌کند تا اصول ادب را یاد بگیرد و آنها را در عمل پیاده کند. بنابراین، عدم وجود عقل به معنی عدم توانایی در یادگیری و پیاده‌سازی اصول ادب است.
