سئوال: چرا امامان(ع) با این که می توانستند امکانات داشته باشند، ساده زندگی می کردند؟
پاسخ: ادله مختلفی در مورد ساده زیستی امامان(ع) وجود دارد، که از جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود:
1. همگامی با طبقه محروم جامعه؛
امیرالمؤمنین(ع) فرمود: «هنگامی که رهبر و مقتدای مسلمین، سمت رهبری را عهده دار شد، باید از حیث پوشاک(زندگی) همچون افراد کم درآمد جامعه باشد.» (1)
در واقع ساده زیستی رهبران دینی دو پیامد مثبت دارد و رعایت نکردن آن دو خطر بزرگ دارد. در صورت اول فقیر می تواند با نگاه و تأمل در زندگی حاکمان و رهبران، زندگی آمیخته به فقر خویش را به راحتی تحمل کند و احساس تبعیض ننماید تا زمانی که فقر از همه جامعه زدوده شود، و ثروتمندان جامعه گستاخ نشده و طغیان نمی کنند، و طبیعی است که در صورت دوم یعنی در جامعه ای که حاکم اسلامی و هیأت حاکمه کاخ نشین باشند، انسان های فقیر دیگر نمی توانند صبر کنند و همچنین ثروتمندان طغیان کرده، گستاخ شده و دست به چپاول می زنند.
2. اشتغال به رسیدگی امور جامعه؛
«معمر بن خلاء» می گوید: از امام هشتم(ع) شنیدم که فرمود: «به خدا قسم اگر به تصدی رهبری سیاسی جامعه دست یابم سخت ترین غذاها را خواهم خورد، اگر چه قبل از آن غذاهای خوب استفاده می کردم و نیز خشن ترین لباس ها را خواهم پوشید گرچه قبل از رهبری می توانستم از لباس مناسب و خوب استفاده کنم و همچنین به کارهای مداوم و سخت خواهم پرداخت ولی قبل از تصدی مسئولیت استراحت دارم.» (2)
3. دلبستگی به دنیا مبغوض خداست؛
در مخالفت انسان با خدا و رسول خدا همین بس که به امری که مبغوض و مطرود آن هاست محبت داشته باشند.
امیرالمؤمنان علی(ع) برخورد پیامبر(ص) با دنیا را چنین توصیف می کند: اگر در ما نبود جز دوستی آن چه خدا و رسول آن را دشمن می دارد و بزرگ دیدن آن چه خدا و رسول، آن را خرد می شمارد برای نشان دادن مخالفت ما با خدا کافی بود و سرپیچی ما از فرمان های او آشکار می نمود.(3)
پیامبر(ص) می فرماید: ما را با دنیا چه کار باشد. حکایت من و دنیا حکایت سواری است که در روز گرمی درختی برایش به پا شده و او در زیر آن درخت خواب کوتاهی نموده، سپس کوچ کرده و آن را واگذاشته است.(4)
ای بسا مرد حق اندیش و بصیر
می شود از کثرت نعمت ضریر (5)
کثرت نعمت گداز از دل برد
ناز می آرد، نیاز از دل برد
سال ها اندر جهان گردیده ام
نم به چشم منعمان کم دیده ام
4. دور ساختن کبر و غرور؛
«زید بن وهب» می گوید: «گروهی از اهل بصره به حضور امام رسیدند و مردی از رؤسای خوارج میان آنان بود به نام «جعده بن نعجه» نگاهی به لباس علی(ع) انداخت و گفت: چه چیز تو را از پوشیدن لباس خوب باز می دارد؟ امام فرمود: این لباس مرا از کبر و غرور دور می سازد و برای پیروی مسلمانان از من شایسته تر است.»(6)
5. از باب مواسات و برابری با افراد جامعه؛
کفی بک عاراً أن تبیت ببطنه و حولک أکباد تحنّ الی القدّ(7)
این ننگ تو را بس که شب با شکم سیر بخوابی، در حالی که اطراف تو شکم هایی گرسنه و به پشت چسبیده باشند. آیا رهبران عدل، بسنده کنند که نامشان رهبر و پیشوا باشد و در سختی های روزگار با مردم خویش شریک نگردند؟(8)
انسان برای چه آفریده شده است؟ این که همچون چهارپایان مدتی را طلب تأمین شکم خویش گذراند و دیگر هیچ؟ از این زاویه انسان نمی تواند هرگونه که خواست زندگی کند و توجهی به مسئولیت خود در قبال دیگران و جامعه انسانی نداشته باشد. «و یؤثرون علی انفسهم ولو کان بهم خصاصه(9)» یعنی؛ و دیگران را بر خویش مقدم می دارند و به آنان ایثار می کنند در حالی که خود بر آن چه می بخشند، نیازمندند.
عن النبی(ص) قال: من قضی لمؤمن حاجه کان کمن عبدالله دهراً (10)
کسی که نیاز مومنی را بر طرف کند مثل این است که خداوند را برای همیشه عبادت کرده است.
پی نوشت ها:
1. مستدرک الوسایل، ج 1، ص79.
2. بحارالانوار،ج 79، ص314، روایت25.
3. نهج البلاغه، خطبه 160.
4. کافی، ج2، ص 134.
5. ضریر: کور، نابینا، فرهنگ معین، ج 2، ص 2188 و یا ضرر دیده، و این معنی اولی است.
6. مناقب ابن شهر آشوب، ج 2، ص 96.
7. شرح ابن ابی الحدید، ص 288.
8. نهج البلاغه، نامه 45.
9. سوره حشر، آیه 8.
10. بحارالانوار، ج 74، ص 302.
