نام سوره: انبیاء
تعداد آیات: 112
تعداد کلمات: 1177
تعداد حروف: 5093
ترتیب نزول: 73
محل نزول: مکه مکرمه
معانی نام سوره: انبیاء جمع نبی به معنی پیامبران است.
نامهای دیگر: -
ویژگیهای سوره: متمایز کردن این سوره از دیگر سوره های قرآن به علت دارا بوده داستانهای اکثر پیامبران است. چون از 25 نام پیامبرانی که در قرآن آمده نام 16 پیامبر در این سوره است.
موضوعات مطرح شده: مسائل مربوط به توحید – نبوت – معاد - و پیروزی حق بر باطل – ارزش و اعتبار متخصصان در رشته ها - مسائل شفاعت.
فضیلت قرائت و خواص سوره انبیاء
انبیاء بیست و یکمین سوره قرآن است که مکی و 112 آیه دارد.
در فضیلت این سوره از نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم آمده است: هر که سوره انبیاء را قرائت نماید، خداوند از او حسابرسی آسانی نماید و همه پیامبرانی که نام هایشان در قرآن یاد شده است در روز قیامت با او مصافحه کرده و بر او درود می فرستند.
امام جعفر صادق علیه السلام در این باره فرمودند: اگر کسی سوره انبیاء را تلاوت کند مانند کسی است که با همه پیامبران الهی در بهشت نعمت های خداوند مرافقت و همراهی کرده است و زندگی دنیایی در چشم مردم با هیبت و شکوه خواهد بود.
آثار و برکات تلاوت سوره انبیاء
1. دیدن خوابی خوش
از نبی مکرّم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده: اگر سوره انبیاء را بر پوست آهویی نوشته و هنگام خواب در کنار رختخواب خود قرار دهند در خواب چیزهای خوشایندی می بیند که قلبش بواسطه آن شاد می شود.
2. درمان بیخوابی
از امام صادق علیه السلام روایت شده: هر کس سوره انبیاء را بر پوست آهویی بنویسد و در کنار رختخواب خود قرار دهد و بخوابد تا وقتی این نوشته از آنجا برداشته نشود از خواب بیدار نمی شود و این دستور برای بیماران و کسانی که به علت افکار یا ترس و بیماری نمی توانند شب بخوابند و بیداری می کشند مناسب است و به اذن خداوند خوب می شود.
3. درمان درد ران
برای درمان درد ران پا امام علی علیه السلام فرموده اند: در ظرف بزرگی از آب گرم بنشیند و دستش را بر جایگاه درد بگذارد و آیه 30 سوره انبیاء را قرائت نماید.
4. درمان بیماری درد معده
سعد بن سعد از امام کاظم علیه السلام روایت کرده است که روزی ایشان به یکی از یارانشان که از درد معده ناراحت بود فرمود: مقداری آب بگیر و با این آیه که می گویم تعویذ کن. 3 بار بگو: یُریدُ اللهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَ لا یُریدُ بکُمُ الْعُسْرَ و بهد آیه 30 سوره انبیاء را بخوان، سپس آن آب را بنوش و دستت را روی شکمت بکش، ان شاء الله بهبود خواهی یافت.
5. آثار ذکر یونسیه آیه 87:
الف- برای آزادی از زندان
ب- برای برآمدن مهمات کلی و جزیی
ج- دور کردن دشمن
د- از بین بردن حزن و اندوه.
70 هزار بار بخواند: لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین و به هیچ عنوان کمتر نباشد.
شأن نزول و محتوای سوره انبیاء
1. این سوره چنانکه از نامش پیدا است، سوره پیامبران است، چرا که نام شانزده پیامبر، بعضی، با ذکر فرازهائی از حالاتشان و بعضی تنها به صورت اشاره در این سوره آمده است موسی - هارون - ابراهیم - لوط - اسحاق - یعقوب - نوح - داود - سلیمان - ایوب - اسماعیل - ادریس - ذا الکفل - ذا النون (یونس) - زکریا و یحیی علیهما السلام.
بنابراین تکیه بحثهای مهم این سوره بر روی برنامه های انبیاء است.
علاوه بر اینها پیامبران دیگری هستند که نامشان صریحا در این سوره برده نشده ولی پیرامون آنها سخنی آمده است مانند پیامبر اسلام صلی اللّه علیه و آله و سلّم و حضرت مسیح.
2. از این گذشته ویژگی سوره های مکی که از عقائد دینی، مخصوصا از مبدء و معاد سخن می گوید، کاملا در این سوره منعکس است.
3. در این سوره از وحدت خالق و اینکه جز او معبود و آفریدگاری نیست و نیز از آفرینش جهان بر اساس هدف و برنامه، و وحدت قوانین حاکم بر این عالم و همچنین وحدت سرچشمه حیات و هستی، و نیز وحدت موجودات در برنامه فنا و مرگ، بحث به میان آمده است.
4. بخش دیگری از این سوره، از پیروزی حق بر باطل، توحید بر شرک و لشکریان عدل و داد بر جنود ابلیس، سخن گفته شده است.
5. جالب اینکه این سوره با هشدارهای شدید نسبت به مردم غافل و بیخبر از حساب و کتاب آغاز شده، و پایان آن نیز با هشدارهای دیگری در این زمینه تکمیل می گردد.
پیامبرانی که نامشان در این سوره آمده بعضا بیان زندگی و برنامه های مشروحشان در سوره های دیگر ذکر شده است ولی در این سوره بیشتر روی این بخش از حالات انبیاء تکیه شده که آنها هنگامی که در تنگناهای سخت گرفتار می شدند چگونه دست توسل به دامان لطف حق میزدند و چگونه خداوند این بنبستها را بر آنها می گشود و از طوفان و گرداب نجاتشان می بخشید.
ابراهیم به هنگامی که در آتش نمرود گرفتار شد.
یونس هنگامی که در شکم ماهی فرو رفت.
زکریا هنگامی که آفتاب عمر خود را نزدیک به غروب دید ولی جانشینی نداشت که برنامه هایش را تکمیل کند.
و همچنین سایر پیامبران به هنگام گرفتاری در طوفانهای سخت.
داستان سوره انبیاء
درباره ذاالکفل اقوال متفاوتی وجود دارد که این جا مجال بیان آنها نیست؛ ولی مشهور آن است که ذاالکفل یکی از پیامبران الهی است؛ چنان که قرآن کریم نام او را در دردیف نام پیامبرانی همچون اسماعیل و ادریس
/پاورقی . (انبیأ، 85)./
ذکر کرده، و او را همچون پیامبران دیگر از نیکان
/پاورقی . (ص، 48)./
و صابران
/پاورقی . (انبیأ، 85)./
شمرده است.
/پاورقی - المیزان، علامه طباطبایی، ج 17، ص 216، منشورات جماعه المدرسین. تفسیر نمونه، آیت اللّه مکارم شیزازی، ج 19، ص 311 ـ 313، دارالکتب الاسلامیه. جهت آگاهی بیشتر به اعلام القرآن، خزائلی، ص 332 ـ 335، انتشارات امیر کبیر و کتاب‌های قصص قرآن مانند: قصه‌های قرآن، محمد محمدی اشتهاردی، انتشارات نبوی؛ مراجعه فرمایید./
ولی در قرآن، در مورد دعوت و رسالت و قومی که وی به سویشان فرستاده شده، نه به طور خلاصه و نه مشروح، مطلبی، را بیان نفرموده است؛ مورخان براین عقیده اند که وی پسر ایوب است و نامش در اصل شبربوده و خداوند پس از ایوب او را مبعوث فرموده در روایتی از امام جواد7 به این نکته اشاره شده است.
/پاورقی . (رجوع کنید به: مجمع البیان، طبرسی؛ ج 7، ص 107، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات. المیزان، علامه طباطبایی، همان)./
در هر دو صورت وی از پیامبران بنی اسرائیل می باشد. داستانهای متفاوتی برای این پیامبر ذکر کرده اند. از جمله در یکی از داستان ها آمده است، پیامبری که در سرزمین روم پادشاهی می کرد، قوم خویش را برای جنگ فراخوند. قوم او به بهانه این که سرزمین دشمن آلوده به وبا است. از جنگ خود داری کردند. و از شهر بیرون رفتند و به شهر ویرانه ای رسیدند. آنان پنداشتند که آن شهر برای ایشان مأمن خواهد شد و در آن شهر ساکن گردیدند؛ ولی همه به طاعون دچار آمدند و هلاک شدند. ذاالکفل (حزقیل) یا پیامبر دیگری از پیامبران بنی اسرائیل بدیشان گذشت و از خداوند خواست که آنان را از نو زندگانی بخشد.
/پاورقی . (رجوع کنید به: اعلام قرآن، دکتر خزایلی، ص 332، امیر کبیر.)./
مورخان، در مورد سرانجام این پیامبر عظیم الشأن چیزی ننوشته‌اند در برخی کتاب ها آمده است: که ایشان در شام حکومت می‌کردند و مقبره او در (کفل حارس) اطراف نابلس قرار دارد. (قصص قرآن، یا تاریخ انبیأ، سیدهاشم رسولی محلاتی، ص 613، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.) البته لغت نامه دهخدا پس از ذکر اقوال آمده است: امروز ذوالکفل نام محلی است میان حلّه و بغداد نزدیک برص و بدانجا قبه‌ای است که گویند قبر ذوالکفل است
/پاورقی . (رجوع کنید به: لغت نامه دهخدا، مدخل ذوالکفل)./
داستان زنده شدن پرندگان به دست حضرت ابراهیم علیه السلام
و به امر خداوند متعال به تسکین و آرامش قلب پیامبر بزرگوار خدا، در سوره بقره، آیه 260 آمده است، خداوند متعال در آیه مذکور می فرماید: و به خاطر بیاور هنگامی که ابراهیم گفت: خدایا! به من نشان بده چگونه مردگان را زنده می کنی؟ فرمود: مگر ایمان نیاورده‌ای؟ عرض کرد: چرا، ولی می خواهم قلبم آرامش یابد، فرمود: در این صورت، چهار نوع از مرغان را انتخاب کن و آنها را پس از ذبح کردن قطعه قطعه کن و در هم مخلوط کن سپس بر هر کوهی قسمتی از آن را قرار بده، بعد آنها را بخوان، به سرعت به سوی تو می آیند و بدان خداوند غالب و حکیم است.
هدف از نقل چنین داستان هایی در قرآن آموزش نکات اعتقادی و به جهت هدایت و تربیت انسان به سوی کمال است. در آیه مذکور موضوع مهم معاد و زنده شدن مردگان در روز قیامت را مطرح و بر حقانیت آن تأکید فرموده است.
/پاورقی . (برای آگاهی بیشتر رجوع کنید به: المیزان، علامه طباطبایی؛ ج 2، ص 348ـ377، مؤسسة الاسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)./
/پاورقی . داستان به آتش انداختن حضرت ابراهیم علیه السلام توسط بت پرستان و نمرودیان، و تبدیل آتش به گلستان برای آن حضرت در سورة انبیأ، آیه 68ـ70؛ صافات، 97ـ100؛ عنکبوت، آیه 24ـ25، آمده است.
