اعلی یعنی برتر و والاتر و این سوره مکی است.

رسول خدا صلی الله علیه و اله وسلم می فرماید: کسی که سوره اعلی را قرائت نماید خداوند به تعداد همه حروفی که بر پیامبران الهی ابراهیم، موسی و محمد نازل کرده است به ازای هر حروف ده حسنه به او می بخشد. 
/ مجمع البیان، ج10، ص 326./ 

اعلی یعنی برتر و والاتر، چیره و غالب بر هر چیز.
خدای متعال در آیه نخست این سوره به رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) چنین دستور می دهد:
اسم پروردگار والای خود را به پاکی بستای (و از هر عیب و نقص منزه بدان. مفسرین، این آیه را چنین معنا کرده اند: اموری که مختص به خدای تعالی است، از قبیل: خلقت، ایجاد، رزق، زنده کردن، و میراندن و امثال آن را به غیر خدا نسبت نده؛ و یا اموری که لایق پروردگار نیست؛ از قبیل: عجز، جهل، ظلم، غفلت و دیگر صفات نقص و عیب را به خدا نسبت نده.
در آیه دوم با اشاره به نظم و سامان در آفرینش می فرماید:
همان (پروردگاری) که آفرید و هماهنگ ساخت.
آری خالق هستی اجزای عالم را در کنار هم گرد آورده، آنها را به صورتی ترکیب کرده است و که بهتر از آن قابل تصور نیست. هر جزء در موقعیتی قرار گرفته است که بالاترین کارآیی را دارد. مثلا چشم انسان در قسمت بالای بدن قرار گرفته که حرکت و جابجایی برای انسان به آسانی میسر است. همچنین گوش و دهان و... .

در آیه سوم می خوانیم:
و (پروردگاری) که اندازه معین کرد و راه نمود.
یعنی آنچه را که خلق کرده به اندازه و حدود معینی آفریده است؛ و توانایی ها و قابلیت هایی برای تشخیص در آنان قرار داده که به وسیله آن، هر موجودی به سوی آنچه سزاوار است هدایت می یابد. مانند طفل که از اولین روز تولد، برای شیر خوردن به سینه مادر روی می آورد، و یا جوجه کبوتر که وقتی تخم را می شکند و از آن خارج می شود، می داند که باید منقار در دهان مادر کند و نیز مانند هدایت زنبور عسل به گلها و... .
در این سوره خداوند به رسول گرامی خویش (صلی الله علیه و آله و سلم) وعده می دهد که: کار عظیم رسالت را بر تو آسان می گردانیم. سپس وی را به تبلیغ دین و پند و اندرز به مردم، ترغیب می کند.
در آیات پایانی این سوره یعنی آیات 14 تا 19 می خوانیم:
همانا رستگار شد آن کس که پاکی پیشه کرد، و نام پروردگارش را یاد کرد و نماز گزارد. ولی زندگی دنیا را بر می گزینند، با آنکه (زندگانی) آخرت نیکوتر و پایدارتر است. همانا این سخن در صحیفه های گذشته آمده است: صحیفه های ابراهیم و موسی.

ابوحمیصه از علي عليه السلام نقل می کند: بیست شب پشت سر هم در نماز به علی علیه السلام اقتدا کردم و بعد از حمد سوره ای جز اعلی نخواند و روزی فرمود: اگر مردم بدانند که چه چیزهایی (از منافع و فواید) در سوره اعلی هست حتما روزی بیست بار آن را قرائت می کردند. هر کس ان را قرائت کند مانند این است که کتاب های آسمانی موسی و ابراهیم را قرائت کرده است. 

داستان سوره اعلی

روایتى درباره عدد انبیا الهى و کتب و صحیفه هاى آنها 
و در مجمع البیان است که از ابوذر روایت شده که گفت: به رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلم عرضه داشتم: یا رسول اللّه انبیا چند تن بودند؟ فرمود: صد و بیست و چهار هزار تن، عرضه داشتم مرسلین از آنان چند تن بودند؟ فرمود سیصد وسیزده تن، و بقیه آنان انبیا بودند. پرسیدم: آدم نبى بود؟ فرمود: آرى خداوند با وى سخن گفت و او را به دست قدرت خود بیافرید. 
اى اباذر! چهار تن از انبیا، عرب بودند هود و صالح و شعیب، و پیامبر خودت. عرضه داشتم یا رسول اللّه خداى تعالى چند کتاب نازل کرده؟ فرمود: صدوچهار کتاب، که ده صحیفه از آن بر آدم، و پنجاه صحیفه بر شیث، و سى صحیفه بر اخنوخ، که همان ادریس است، و او اولین کسى است که با قلم خط نوشت، و ده صحیفه بر ابراهیم، و چهار صحیفه باقى تورات و انجیل و زبور و فرقان است. 
مؤلف: این معنا را سیوطى هم در الدر المنثور از عبد بن حمید، و ابن مردویه و ابن عساکر، از ابوذر نقل کرده، با این تفاوت که در نقل آنان صحف آدم را نشمرده، و به جایش قبل از ذکر تورات ده صحیفه براى موسى شمرده است.