" عید" درلغت ازماده "عود" به معنی بازگشت است . لذا روزهایی را که مشکلات قوم و جمعیتی برطرف می شود و به پیروزیها و راحتیهای نخستین باز می گردند، عید می­نامند. مانند عید فطر و قربان به مناسبت اینکه در پرتو اطاعت یک ماهه رمضان یا انجام فریضه بزرگ حج، صفا و پاکی فطری نخستین به روح وجان، باز می­گردد، وآلودگی­هایی که بر خلاف فطرت است، ازمیان می رود.

" عیدفطر" یکی از دو عید بزرگ در سنت اسلامی است. مسلمانان روزه دار که ماه رمضان را روزه به پا داشته و از خوردن، آشامیدن و بسیاری از کارهای مباح دیگر امتناع ورزیده اند، اکنون پس از گذشت ماه رمضان در نخستین روزه مال شوال اجر و پاداش خود را از خداوند می­طلبند، اجر و پاداشی که خداوند، خود به آنان وعده داده است.

روز اول ماه شوال را بدین سبب عیدفطر خوانده اند که در این روز، امر امساک ازخوردن وآشامیدن برداشته می شود و مؤمنان رخصت می یابند در روز، افطارکنند و روزه خود را بشکنند.

جلوه های عید سعید فطر:

" عید" درلغت ازماده "عود" به معنی بازگشت است. لذا روزهایی را که مشکلات قوم و جمعیتی برطرف می شود و به پیروزی ها و راحتی های نخستین باز می گردند، عید می نامند. مانند عید فطر و قربان به مناسبت اینکه در پرتو اطاعت یک ماهه ی رمضان یا انجام فریضه بزرگ حج، صفا و پاکی فطری نخستین به روح و جان، بازمی گردد، وآلودگی هایی که برخلاف فطرت است ، ازمیان می رود.
ما معمولاً در اين دو عيد اسلامى، سه جلوه بزرگ به دنبال پيروزى مى بينيم كه اين سه جلوه براى مراحل بعد از پيروزى، درسى است بسيار آموزنده و جالب:
1ـ دانستيم كه عيد فطر و قربان در واقع عيد پيروزى است، عيد توفيق، سربلندى، نشاط معنوى و انجام وظيفه است؛ و يكى از اعمال جالب و ارزشمند كه در اين عيد بر عهده هر مسلمان است، اين است كه سهمى از آنچه دارد براى مستضعفان اختصاص دهد. در عيد فطر مردم زكات فطره مى دهند; يعنى حداقل از طرف خود و افراد خانواده و تحت تكفل خويش به اندازه 3 كيلوگرم ـ تقريبا ـ از غذاى معمولى روزمرّه در اختيار بيچارگان و مستمندان قرار می دهند و در عيد قربان، مردم با قربانى كردن شتر و گاو و گوسفند مى توانند كمكى به گرسنگان بكنندد "اطعموا القانع و المعتر".
اين مسأله را مى توان به عنوان الگويى از خدمت به مستضعفان دانست و در حقيقت گامى كوتاه و نمونه اى كوچك از وظايف بعد از پيروزى است كه بايد نسبت به بينوايان و مستضعفان انجام پذيرد.
هر پيروزى كه عليه طاغوت ها، مستكبران، مترفين و زورگويان و زراندوزان خون آشام انجام مى شود، بايستى به دنبال آن پيروزى، برق نشاط در جبين مستضعفين بجهد. بايد اقدام هاى فعال و جدى در راه حاكميت مستضعفين و روى كار آمدن محرومان و بيچارگان باشد. بايد در پرتو آزادى، زير بازوى مستضعف و محروم گرفته شود و آنان بتوانند به حيات و حركت و آزادى و حقوق اوليه خود برساند.
"وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الاَْرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمْ الْوَارِثِينَ."

درس تزكيه و خودسازى
2ـ درس ديگرى كه از عيد فطر و قربان مى گيريم، درس نماز است. درس تزكيه، خودسازى و پاكسازى درون است. «قد افلح من زكاها و قد خاب من دسّاها» اين آيه در نماز عيد خوانده مى شود; يعنى وقتى اوج پيروزى مى رسد، لازم است انسان به خودش باز گردد و خود را از آلودگي ها پاك و منزّه كند.
مبادا غرور پيروزى او را دچار نوعى خودسرى و يا انحراف كند. و لذا در سوره فتح مى فرمايد: «وقتى نصر و پيروزى پروردگارت رسيد و ديدى كه فوج فوج جمعيت وارد دين خدا مى شوند، خداى را حمد و سپاس گو و استغفار كن». تازه پس از پيروزى موقع استغفار و خودسازى است....

درس بسيج عمومى و همبستگى اجتماعى
3ـ سومين درسى كه از اين دو عيد بزرگ مى گيريم، درس بسيج عمومى و همبستگى اجتماعى و وحدت است. ماه رمضان را با توفيق پشت سر گذاشته ايم و اكنون عيد فطر را جشن مى گيريم، امّا درست در دل جشن، فرمان نماز عيد فطر و حركت دسته جمعى مردم و اتحاد و همآهنگى داده می شود; و در خطبه هاى نماز عيد برنا مه هاى سياسى و اجتماعى براى مردم در يك  هماهنگى و  وحدت و  بسيج عمومى بيان مى شود.
درحدیث شریفی ازامام رضا علیه السلام آمده است:
"خداوند ،روزفطر را بدین سبب " عیدفطر" قرارداد تا مسلمانان ، اجتماع و مجمعی داشته باشند که در آن روز ، گردهم آیند و در برابرخداوند ، به خاطر منتها و نعمتهایش، به تمجید وتعظیم بپردازند، پس آن روز، روزعید و تجمع، روز زکات و رغبت و روز نیایش است." (وسائل الشیعه ، ج 5 ، ص 141)

عید فطر صحنه ای از قیامت:

خطب اميرالمومنين على بن ابى طالب عليه السلام يوم الفطر فقال: ايها الناس! ان يومكم هذا يوم يثاب فيه المحسنون و يخسر فيه المبطلون و هو اشبه بيوم قيامكم، فاذكروا بخروجكم من منازلكم الى مصلاكم خروجكم من الاجداث الى ربكم و اذكروا بوقوفكم فى مصلاكم و وقوفكم بين يدى ربكم، و اذكروا برجوعكم الى منازلكم، رجوعكم الى منازلكم فى الجنه.
عباد الله! ان أدنى ما للصائمين و الصائمات أن يناديهم ملك فى آخر يوم من شهر رمضان، أبشروا عباد الله فقد غفر لكم ما سلف من ذنوبكم فانظروا كيف تكونون فيما تستأنفون.(1)

حضرت علی (ع)، به مناسبت عید فطر خطبه ای قرائت کرده و در آن، این روز را به قیامت تشبیه فرموده است:
ای مردم ! این روز شما، روزی است که نیکوکاران درآن پاداش میگیرند و زیانکاران و تبهکاران درآن مأیوس و ناامید می گردند.
دنیا محل مسابقه است و آخرت زمان اجر گرفتن، بهشت جایزه برندگان این مسابقه و جهنم جزای بازماندگان است.
{عیدفطر} شبیه ترین روزبه روز قیامت است .چون درقیامت عده ای که زیان کارند، تأسف می خوردند و غضبناک می گردند و عده ای که نیکوکارند رستگار و مغتنم به نعمت های الهی می شوند.
زمانی را که از منزل بدن خود خارج شده و به سوی خدای خود خواهید رفت.
وقتی درجایگاه نماز خود می ایستید به یاد آورید زمانی راکه در محضر عدل الهی می ایستید و ازشما حسابرسی می کنند. وقتی از نماز به منازلتان برمی گردید به یاد آورید زمانی را که به منازل خود در بهشت خواهید رفت.
ای بندگان خدا ! کمترین چیزی که به زنان و مردان روزه دار داده می شود این است که فرشته ای در آخرین روزه ماه رمضان به آنان ندا می دهد:
 " هان! بشارتتان باد، ای بندگان خدا که گناهان گذشته تان آمرزیده شد، پس به فکرآینده خویش باشید که چگونه باقی ایام را بگذرانید".(1)

روزه و نماز عید فطر:

ازسخنان معصومین علیهم السلام چنین برداشت می شود که روز عید فطر، روز گرفتن مزد است . لذا در این روز مستحب است که انسان بسیار دعا کند و به یاد خدا باشد و روز خود را به بطالت وتنبلی نگذارند و خیردنیا و آخرت را بطلبد.
مناسبتهای مختلف اسلامی، زمینه توجه به خدای متعال و زنده کننده یاد او در زندگی و فکر مسلمانان است و برای بسیاری از این مناسبت ها، اعمال و دعاهای ویژه ای ازجمله "نماز" بیان شده است. برخلاف اغلب جشن ها و اعیاد، که آمیخته به غفلتها، هوسرانی ها و شهوات است، اعیاد اسلامی، همراه با نماز، دعا، انفاق، صدقه، غسل، طهارت و... است.
 درحدیث شریفی ازامام رضا علیه السلام آمده است:
"خداوند، روزفطر را بدین سبب "عید فطر" قرارداد تا مسلمانان، اجتماع و مجمعی داشته باشند که در آن روز، گرد هم آیند و در برابر خداوند، به خاطر منت ها و نعمت هایش، به تمجید و تعظیم بپردازند، پس آن روز، روز عید و تجمع، روز زکات و رغبت و روز نیایش است." (2)

درقنوت نماز عید می خوانیم :
 بارالها ! به حق این روز،که آن را برای مسلمانان عید و برای محمد صلی الله و علیه و اله ذخیره وشرافت وکرامت وفضیلت قراردادی از تومی خواهم که برمحمد وآل محمد درود فرستی و مرا در هر خیری وارد کنی که محمد و آل محمد را در آن وارد کردی و از هر بدی که محمد و آل محمد را خارج ساختی، ما را نیز خارج ساز، درود و صلوات تو بر او و آنها . خداوندا! از تو می طلبم، هرآنچه را که بندگان شایسته ات از تو خواستند و به تو پناه می برم از هرآنچه که بندگان خالصت به تو پناه بردند.

"جایزه الهی"
عمده ترین چیزی که در این نماز،از خدا خواسته می شود، آمرزش و مغفرت الهی و مبارک ساختن این عید، با قبولی طاعات است واین، بهترین جایزه ای است که خداوند به نمازگراران روزه دار، عطا می کند.
امام باقرعلیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه وآله روایت می کند که فرمود : هرگاه روز اول ماه شوال (عیدفطر) فرا می رسد، منادی از سوی خداوند ندا می دهد:

" ای مؤمنین : بشتابید به سوی جایزه هایتان ."
آنگاه امام باقرعلیه السلام روبه جابرکرد و فرمود: ای جابر! جوایز خدا، مثل جایزه های این پادشاهان نیست ! امروز، روز جایزه هاست !(3)
از " سویدبن غفله" نقل شده است : در روز عید بر امیرالمؤمنین علی علیه السلام وارد شدم و دیدم که نزد او نان گندم و خطیفه (خوراکی از آرد و شیر) و ملبنه (غذا یا حلوایی که با شیر تهیه می شود) موجود است . پس به آن حضرت عرض کردم : روز عید و خطیفه؟!
حضرت فرمود: این عید کسی است که آمرزیده شده است.(4)

عن سعد بن أوس الأنصاری عن أبیه رضی الله عنه قال: قال رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم: "اذا کان یوم عید الفطر وقفت الملائکة علی أبواب الطرق فنادوا اغدوا یا معشر المسلمین الی رب کریم یمن بالخیر، ثم یثیب علیه الجزیل، لقد امرتم بقیام اللیل فقمتم، و امرتم بصیام النهار فصمتم، و أطعتم ربکم فاقبضوا جوائزکم فاذا صلوا نادی مناد ألا ان ربکم قد غفر لکم، فارجعوا راشدین الی رحالکم فهم یوم الجائزة و یسمی ذلک الیوم فی السماء یوم الجائزة" (رواه الطبری فی الکبیر)

پی نوشت ها:
1- تحف العقول، ص 170.
2- وسائل الشیعه، ج 5، ص 141.
3- همان – ص140.
4- بحارالانوار، ج 40، ص 74.