یک اندیشکده آمریکایی نوشت: انقلاب مصر، این کشور را از یکی از متحدان اصلی به یکی از مخالفان بزرگ اسرائیل و کاخ سفید مبدل کرد و مرسی قصد دارد روابط مصر با ایران را دوباره گسترش دهد.
اندیشکده «مؤسسه واشنگتن» در مقاله‌ای به تاریخ چند ماهه تحولات مصر پس از انقلاب مردمی اشاره و به مقامات کاخ سفید توصیه می‌کند با دیدن حقایق، دیگر روی مصر به عنوان همان متحد قبلی حساب باز نکنند. محمد مرسی رئیس‌جمهور مردمی مصر، از رهبران سابق اخوان‌المسلمین و همچنان پایبند به اهداف این جنبش در گسترش شریعت اسلام در این کشور اسلامی است. اگر واشنگتن بررسی دقیق‌تری نسبت به رئیس‌جمهور جدید مصر انجام دهد، خواهد فهمید که ناچار است خود را با وضعیت جدید منطقه وفق دهد.
مردی که روبه روی من نشسته بود این‌گونه گفت: «به نظر من پرسیدن این سؤالات درست نیست. اگر بخواهید این‌گونه پیش بروید با شما صحبت نخواهم کرد.» آگوست ۲۰۱۰ بود و پنج هفته از تحقیقات پایان‌نامه من در قاهره می‌گذشت. با ۷۰ نفر از سران مخالفان در مصر درباره پیشینه‌های شخصی‌شان مصاحبه کرده بودم؛ اهل کجا بودند، شغل پدرانشان چه بود، آیا اولین عضو خانواده‌شان بودند که وارد سیاست می‌شدند و سؤالاتی از این قبیل. اما این مصاحبه، اولین مصاحبه تحقیقاتی من با یکی از رهبران اخوان‌المسلمین بود و به خوبی پیش نمی‌رفت. وی این‌گونه ادامه داد: «این‌گونه اطلاعات آماری به هیچ وجه نمی‌تواند بخشی از یک مصاحبه تحقیقاتی باشد. من این روش شما را قبول ندارم.»
* رئیس‌جمهور مصر دلایلش برای پیوستن به اخوان‌المسلمین را محرمانه می‌دانست
جریان مصاحبه من با شخص «محمد مرسی» این‌گونه بود؛ فردی که ماه ژوئن امسال، به عنوان اولین رئیس‌جمهور مردمی مصر انتخاب شد. این استاد پرنفوذ رشته مهندسی و رئیس وقت بخش سیاسی اخوان‌المسلمین، از پاسخ دادن به اکثر سؤالات من درباره خودش اجتناب کرد و به خصوص تمایلی نداشت درباره دلایلش برای پیوستن به اخوان‌المسلمین حرفی بزند.
* مرسی معتقد است برای درک اخوان‌المسلمین ابتدا باید آرمان این جنبش را در تأسیس نظامی اسلامی در مصر درک کرد
به عقیده مرسی، صحبت درباره زندگی شخصی‌اش بی‌مورد بود. به نظر وی برای درک اخوان‌المسلمین باید تلاش این جنبش را برای اسلامی‌سازی جامعه و تأسیس ریشه‌ای نظامی اسلامی در مصر (پرجمعیت‌ترین کشور عربی) فهمید. به من می‌گفت به جای تمرکز بر موضوعات شخصی، به مسائل مربوط به اخوان‌المسلمین بپردازم. وی تصریح کرد: «کاری که ما انجام می‌دهیم، آموزش دینی است. تلاش ما بر این است که مفاهیم اسلامی را به نمایش بگذاریم، شرح دهیم و اجرا کنیم… معنای یک حکومت همه‌جانبه اسلامی چیست؛ در همه چیز، در سیاست، در اقتصاد.»
* اخوان‌المسلمین تلاش می‌کند اسلام درست را در سراسر مصر بگستراند
به گفته مرسی، اخوان‌المسلمین به سراسر مصر گروه‌هایی محلی موسوم به «خانواده» را اعزام کرده که مشغول فعالیت‌های گوناگون اجتماعی هستند و مردم را به زندگی به شیوه اسلامی تشویق می‌کنند. «مهم‌تر از پیوستن به اخوان‌المسلمین این است که واقعاً یک مسلمان خوب باشید. تا بتوانید اسلام را درک، اجرا و به آن عمل کنید و پیام آن را به دیگران برسانید؛ البته اسلام واقعی و همه‌جانبه.»
* اولویت اصلی اخوان‌المسلمین، اسلامی‌سازی مصر است نه به دست گرفتن قدرت در این کشور
در بخشی از مصاحبه‌ام، از مرسی درباره برنامه‌های اخوان‌المسلمین برای آینده سؤال کردم. در اخبار می‌گفتند حسنی مبارک مریض است، به همین دلیل از مرسی پرسیدم: اگر مبارک فردا بمیرد، آیا اخوان‌المسلمین نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری خواهد داشت؟ «نه، چون جامعه آماده نیست. جامعه ما هنوز آماده نشده تا از ارزش خود دفاع کند.» به عبارت دیگر، این جنبش تا زمانی که در اسلامی‌سازی جامعه مصر به موفقیت نرسیده، درباره به دست گرفتن قدرت کامل در این کشور فکر نمی‌کند.
* اخوان‌المسلمین اکنون جامعه مصر را آماده می‌بیند و با موفقیت به دنبال به دست گرفتن قدرت سیاسی در این کشور است
با گذشت دو سال از آن مصاحبه و برپایی یک انقلاب مردمی، اکنون دیدگاه استراتژیک اخوان‌المسلمین تغییر زیادی کرده است. اگرچه این جنبش هنوز هم به فعالیت‌های اجتماعی خود با محوریت اسلام ادامه می‌دهد اما تمرکز اصلی خود را به کسب تسلط سیاسی از طریق انتخابات معطوف کرده و در این زمینه پیروزی‌های شگفت‌آوری نیز به دست آورده است. اخوان‌المسلمین در انتخابات پارلمانی زمستان سال ۲۰۱۱ پیروز و نامزدش در انتخابات ریاست‌جمهوری انتخاب شد و اخیراً نیز اعضای کابینه آینده مصر را منصوب کرد.
* اخوان‌المسلمین، به رغم سنگ‌اندازی‌های شورای نظامی می‌تواند با مشروعیت و محبوبیت کنونی، آینده مصر را رقم بزند
البته مسلماً اخوان‌المسلمین هنوز کنترل سیاسی کامل را به دست نیاورده است. در قانون اساسی کنونی، اختیارات مرسی به درستی تعریف نشده و پس از سرنگونی مبارک، شورای نظامی بر کشور حاکم شده و اکنون قدرتمندترین نهاد در مصر است اما پیروزی مرسی در انتخابات و ظهور سریع اخوان‌المسلمین در عرصه قدرت در مصر، باز هم شرایط بسیار خوبی را فراهم کرده تا این جنبش بتواند آینده مصر را رقم بزند.
اخوان‌المسلمین چگونه عمل خواهد کرد؟
* اخوان‌المسلمین توانسته با مدیریت صحیح، داشته‌های خود در عرصه سیاسی، حکومت اسلامی و عقاید خود را وارد جامعه مصر کند
شاید مصاحبه آگوست ۲۰۱۰ من با مرسی، بتواند به روشن شدن پاسخ این سؤال کمک کند. اولاً، اخوان‌المسلمین کماکان به اسلامی‌سازی جامعه مصر به عنوان قدم اول در تأسیس نظامی اسلامی متعهد است. به گفته رهبران این جنبش، قدرت سیاسی به دست آمده نیز صرفاً فراهم آورنده ابزار جدیدی برای سرعت بخشیدن به این روند است. بنابراین، مرسی در سفرهای تبلیغاتی خود مرتباً وعده داده تا در صورت انتخاب، «شریعت [اسلامی] را پیاده کند» و اخوان‌المسلمین از اکثریت خود در کمیته نویسندگان قانون اساسی استفاده کرده تا «اصول شریعت» را مرجع اصلی در قوانین مصر قرار دهد و اگرچه اکثر اعضای کابینه جدید مرسی را همان اعضای کابینه سابق و فن‌سالارها تشکیل می‌دهند اما محمد مرسی، از بین اعضای اخوان‌المسلمین برخی را انتخاب کرده تا وزارت‌خانه‌هایی را اداره کنند که با خدمات اجتماعی سر و کار دارند؛ از جمله وزارت‌خانه‌های آموزش و پرورش، مسکن، نیروی انسانی، جوانان و اطلاعات بنابراین حکومت اسلامی و عقاید اخوان‌المسلمین نفوذ بیش‌تری در جامعه خواهد داشت.
* اخوان‌المسلمین حمایت کامل خود را از محمد مرسی در برابر شورای نظامی اعلام کرده است
به علاوه، مرسی احتمالاً همچنان به اخوان‌المسلمین پایبند خواهد ماند و بنا ندارد راه متفاوتی را در پیش بگیرد. هرچه که باشد، این مقامات عالی‌رتبه اخوان‌المسلمین بودند که «پروژه رنسانس» پیش‌زمینه ریاست‌جمهوری مرسی را تدوین کردند؛ همچنین اعضای همین پروژه بودند که در انتخاب مناسب‌ترین افراد به عنوان وزرای کابینه و برای اجرای «پروژه رنسانس» به او مشاوره دادند. در همین حین، اخوان‌المسلمین «خانواده‌های» محلی‌اش را به سراسر کشور اعزام کرده تا با جمع‌آوری زباله، مدیریت ترافیک و تأمین امنیت عمومی در ۱۰۰ روز اول ریاست‌جمهوری، از او حمایت کنند. این جنبش همچنین اعلام کرده در صورت سنگ‌اندازی شورای نظامی در فعالیت‌های محمد مرسی، اعضای خود را برای تظاهرات گسترده به میدان التحریر خواهد فرستاد.
* محمد مرسی پیش از آن که به فکر رسیدن به اهداف خود از ریاست‌جمهوری باشد در خدمت جنبش اخوان‌المسلمین است
به همین دلایل، نمی‌توان به مرسی مثل دیگر سران کشورها نگاه کرد. وی بخشی از یک سازمان بزرگ‌تر و کاملاً محرمانه است و ریاست‌جمهوری‌اش حکم وسیله‌ای برای پیش‌برد اهداف جنبش اخوان‌المسلمین را دارد، نه ابزاری برای رسیدن به خواسته‌های خودش. این یعنی همان مردی است که من دو سال پیش با او مصاحبه کردم؛ اول عضوی از اخوان‌المسلمین و سپس محمد مرسی.
* تناقض اعتقادات اخوان‌المسلمین با تعریف دموکراسی و آزادی‌های مدنی از دیدگاه واشنگتن
این شرایط موجب به وجود آمدن چالش‌های بسیاری برای واشنگتن می‌شود. اولاً، این جنبش یکپارچه و مبنی بر حکومت دینی با چنان سرعتی در مصر به قدرت رسید که آینده دموکراتیک‌سازی را در این کشور به ضرر آمریکا تغییر داد؛ به ویژه از آن‌جا که در مصر هنوز هیچ حزبی وجود ندارد که بتواند قدرت اجتماعی اخوان‌المسلمین را زیر سؤال ببرد. این جنبش همچنین اقدامات نگران‌کننده‌ای را درباره آزادی‌های مدنی انجام داده است. رهبران پارلمانی این جنبش در مصاحبه با من گفته‌اند که هیچ‌گونه تعرض به شریعت را تحمل نخواهند کرد. اخوان‌المسلمین از کنترل خود بر مجمع شورا (مجلس عالی پارلمان مصر) نیز، برای نصب اعضای خود در رسانه‌های مهم مصر استفاده می‌کند. لازم به ذکر است که در طول پنج سال آخر حکومت مبارک، مرسی نقش ریاست را در اخوان‌المسلمین داشته و اعضایی را که از لحاظ اعتقادی کم‌تر سرسخت بودند اخراج می‌کرده است.
* مرسی در راستای اعتقادات و سیاست‌های اخوان‌المسلمین، مخالفت صریح خود را با رژیم صهیونیستی اعلام و اعمال کرده است
به علاوه، ارتباط نزدیک مرسی با جنبش اخوان‌المسلمین، همکاری او با آمریکا در جهت تحقق اهداف مهم واشنگتن را تقریباً ناممکن می‌کند. در همین راستا، رئیس‌جمهور مصر پس از انتخابش، در سخنرانی خود در میدان التحریر از آمریکا خواست تا «عمر عبدالرحمان» را آزاد کند؛ «عبدالرحمان» روحانی نابینایی است که به جرم دخالت در بمب‌گذاری سال ۱۹۹۳ در مرکز تجارت جهانی آمریکا، بازداشت شده است. مرسی از طرف دیگر، درباره پیمان صلح مصر با اسرائیل نیز اظهارات نگران‌کننده‌ای برای همسایه خود کرده است؛ وی تا کنون اسرائیلی‌ها را «قاتل» و «خون‌خوار» توصیف کرده و زمانی که وزیر خارجه مصر از طرف مرسی به پیام تبریک «شیمون پرز» نخست‌وزیر اسرائیل پاسخ داد، محمد مرسی پاسخ دادن به این پیام را انکار کرد. به علاوه، مرسی تصمیم دارد روابط مصر با ایران را که پس از انقلاب اسلامی ایران تقریباً به صفر رسیده بود، دوباره گسترش دهد؛ هرچند شورای نظامی مطمئناً مرسی را در این‌باره تحت فشار خواهد گذاشت.
* واشنگتن اکنون خود را مقابل مصری می‌بیند که دیگر گوش به فرمان کاخ سفید نیست
دولت اوباما در پاسخ به این تحولات، تصمیم گرفته با اخوان‌المسلمین وارد معامله شود؛ ظاهراً با این هدف که از رفتارهای مرسی و جنبش حامی او جلوگیری کند. با توجه به اهمیت استراتژیک مصر، شاید تنها گزینه آمریکا در حال حاضر همین باشد اما واشنگتن باید همچنین خود را برای برخورد با اخوان‌المسلمینی آماده کند که سر سازش با کاخ سفید را ندارد. این جنبش در طول ۸۴ سال گذشته، تلاش کرده حکومت دینی و نظامی سیاسی در مصر تشکیل دهد و انتخاب مرسی فرصتی به اخوان‌المسلمین داده که هرگز آن را از دست نخواهد داد.
