دولت سوریه خود را برای گفت‌وگوهای سیاسی با مخالفان در مسکو در اواخر ماه ژانویه 2015 که قرار است به مدت چهار روز برگزار شود، آماده می‌کند.
مخالفان نیز به تکاپوی جدی افتاده‌اند تا با اتخاذ موضعی واحد در مذاکرات حاضر شوند. در همین راستا ائتلاف مخالفان در قاهره از اتحادیه عرب خواسته‌اند تا به عنوان ناظر و حامی گفت‌وگوها در مسکو حاضر باشند. دولت سوریه نیز آمادگی خود را برای برگزاری نشست‌های مقدماتی اعلام کرده است.
برگزاری گفت‌وگوهای مسکو با بسیاری از شخصیت‌های سیاسی و مطبوعاتی سوریه به بحث گذاشته شده که نتیجه آن این بود که همه از برگزاری آن حمایت می‌کنند اما به دلیل سیاست‌های آمریکا در سطح بین‌الملل و سعودی در سطح منطقه به نتایج آن با خوش بینی نگاه نمی‌کنند. آمریکا اختلافات جدی و اساسی با روسیه بر سر اوکراین، تحریم‌ها و سقوط قیمت نفت پیدا کرده تا جایی که پوتین در آخرین اظهار نظر بسیار تندش از سقوط قیمت‌های نفت به عنوان توطئه مشترک آمریکا و سعودی یاد کرد و پادشاهی سعودی هنوز به تصمیمی جدی که به دنبال پایان جنگ در سوریه باشد، نرسیده است.
اگر مذاکرات در قید اجرای مسکو را با مذاکرات ژنو 1 و 2 مقایسه کنیم تفاوت‌هایی در آن مشاهده خواهیم کرد. کنفرانس 2 سوریه در ژنو در آغاز سال 2014 در زمانی برگزار شد که همه طرف‌های مخالف نظام اعم از مخالفان منطقه‌ای و بین‌المللی از لزوم برکناری بی قید و شرط بشار اسد و انتقال سریع قدرت به مخالفان سخن می‌گفتند اما اکنون اوضاع فرق کرده است. پس از سقوط موصل و شیوع داعش و النصره در منطقه همه نگاه‌ها در اواخر سال 2014 به سوی مبارزه با تروریسم سوق پیدا کرده و موضوع سرنگونی نظام در سوریه به موضوع درجه دومی تبدیل شده است. حتی برخی می‌گویند که از نگاه غرب و به خصوص اکثریت کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای مبارزه با تروریسم داعشی باید نظام را در سوریه حفظ و با آن نیز هماهنگی داشت.
در کنفرانس سوریه 2 ژنو مجموعه موسوم به ائتلاف نیروهای انقلاب و مخالفان سوری به عنوان رهبری جریان مخالفان حضور داشتند اما در این مرحله این مجموعه به یکی از ضعیف ترین حلقه‌های جنگ در سوریه تبدیل شده است و دست مسلح آن یعنی ارتش موسوم به آزاد سوریه پیش از آن که توسط نظام قلع و قمع شود توسط داعش و النصره در سوریه زیر پا گذاشته شده و بسیاری از مناطق تحت نفوذ خود را از دست داده‌اند.
این ائتلاف در آن روز هیات ملی هماهنگی (متشکل از احزاب و شخصیت‌های مخالفان داخل سوریه) را نه تنها به مذاکرات راه نداد که آنها را به کلی در حاشیه گذاشتند اما در سایه دیپلماسی مسکو و تهران و تاکید این دو بر حضور مخالفان داخلی در مذاکرات، وزنی پر رنگ تر در مذاکرات مورد نظر در روسیه پیدا می‌کنند.
در این میان اتحادیه اروپا که از ارزیابی و اقدامات آمریکا برای سرنگونی نظام سوریه سرخورده شده است (بجز انگلیس و فرانسه که همچنان بر طبل جنگ در سوریه می‌کوبند) علاقه‌مند است نماینده سازمان ملل در سوریه "استفان دی میستورا" راهی جدید برای حل سیاسی بحران سوریه پیدا کند. اکثریت اروپایی‌ها این بار تلاش دارند تا از عینک میستورا به گفت‌وگوی آتی مسکو نگاه کنند. دیدارهای نماینده سازمان ملل با مقامات و مخالفان سوری نشان داده است که دایره گفت‌وگوهای مسکو این بار به مراتب وسیع تر از انحصار ائتلاف خواهد بود.
اتحادیه اروپا پس از گفت‌وگو با میستورا از طرح اولیه وی برای اجرای آتش بس در حلب و ارسال کمک‌های انسانی و غیر جنگی اعلام کردن شهر حمایت کرده‌اند با این همه فرانسه با این استدلال که از اقدام مشابه در حمص در اوایل سال 2014 فقط نظام سوریه استفاده کرده، تلاش می‌کند تا این طرح را به بن بست هدایت کند. انگلیسی‌ها نیز در کنار فرانسه اجرای طرح حلب را منوط به حضور نیرویی بین‌المللی براساس مصوبه شورای امنیت موکول کرده است که بدون شک در اتاق شورای امنیت وتوی روسیه و چین را به دنبال خواهد داشت.
با این همه "استفان دی میستورا" امیدوار است در راستای اجرای طرح آتش بس در حلب راه‌های گفت‌وگوی دولت سوریه و مخالفان نظام در مسکو هموار شود.
به رغم تلاش‌های بین‌المللی و منطقه‌ای و به خصوص حمایت ایران از گفت‌وگوهای مسکو اما امیدواری به دست یابی در این گفت‌وگوها خیلی خوشبینانه نیست زیرا:
1- اختلافات آمریکا با روسیه پس از بحران اوکراین و اجرای تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه و سقوط قیمت‌های نفت بسیار اوح گرفته است. پوتین آمریکا را مسئول اصلی این سناریو معرفی کرده و در اقدامی بسیار حساس که به مثابه زنگ خطر در آغاز جنگ سرد در اروپا است دکترین نظامی ارتش خود را به سوی مواجهه با آمریکا و ناتو تغییر داده است.این همه جدای از اختلافات جدی دو کشور بر سر آینده نظام سوریه و ریاست جمهوری بشار اسد است.
2- ترکیه که هنوز تکلیف خود را در برابر داعش روشن نکرده و به عنوان طرف اصلی حمایت های لجستیک داعش شناخته شده است از نفوذ گسترده ای در بین مخالفان نظام سوریه استانبول نشین برخوردار است و همچنان به رغم درخواست ائتلاف بین‌المللی ضد داعش،ا نضمام خود را به این ائتلاف منوط به تلاش رسمی آمریکا برای سرنگونی بشار اسد و نظام سوریه کرده است.
3- پادشاهی سعودی که از نظر مسکو شریک جرم آمریکا در توطئه سقوط قیمت‌های نفت است همچنان حامی اصلی مخالفان نظام اعم از ائتلاف و مجموعه‌های مسلح در داخل است و در همین راستا در حال آموزش پنج هزار نفر از مخالفان است (گفته می‌شود تعداد آنها به مراتب بیشتر از آن است) تا در منطقه درعا وارد عملیات شده و عرصه را بر پایتخت و ارتش سوریه تنگ کنند.
4- فرانسه و انگلیس هیچ گام مثبتی برای حل سیاسی بحران سوریه برنداشته اند بلکه با گذاردن شروطی از روی ناتوانی عملا راه را بر مذاکرات سیاسی بین نظام و مخالفان می‌بندند و مواضع آنها بی شباهت با دولت ترکیه نیست. برخی محافل رسانه‌ای در بین افکار عمومی اروپا این گونه رواج داده‌اند که هر گونه گفت‌وگو با نظام که منجر به مشروعیت آن از سوی اروپا شود باعث می‌شود تا عملیات انتقامی داعشی‌ها به داخل مرزهای اروپا کشیده شود.
با این اوضاع معلوم نیست آیا تلاش‌های روسیه برای گفت‌وگوی مخالفان و دولت در مسکو نتیجه مثبتی به همراه خواهد داشت یا آن که با شکست آن بار دیگر بازگشت به سلاح و جنگ آینده سوریه را ترسیم خواهد کرد.
یکی از مشکلات جدی در مذاکرات مقرر در مسکو حضور نمایندگانی از مخالفان است که هیچگونه قدرتی در میدان‌های نبرد سوریه یا ندارند و یا آن که قدرتی ناچیز دارند. هیات ملی گفت‌وگوها که اصولا بازوی نظامی در سوریه ندارد و از همان آغاز خواستار گفتگوهای سیاسی بوده است. ائتلاف تحت رهبری هادی البحره(که ارتش آزاد بازوی مسلح آن است) نیز با ظهور داعش و النصره در اکثر مناطق سوریه به حاشیه رانده شده‌اند.
همین شرایط باعث شده است تا به موازات گفت‌وگوهای سیاسی حل بحران سوریه موضوع مبارزه با تروریسم در سوریه در جدول گفت‌وگوها قرار گیرد.
این در حالی است که استقامت نظام و ارتش سوریه و نیروهای مردمی حامی نظام تفکر غرب را در هرگونه راه حل جدیدی در مقایسه با کنفرانس سوریه 2 در ژنو و حتی ژنو 1 تغییر داده است لذا مخالفان در مسکو دیگر هرگز نمی‌توانند از برکناری بشار اسد و انتقال بی قید شرط قدرت در دمشق به مخالفان سخن بگویند. میخائیل بوگدانف، معاون وزیر خارجه روسیه که درخصوص مذاکرات مسکو اخیرا به بیروت و دمشق مسافرت کرده بود در دیدار با مخالفان نظام در بیروت و داخل و نیز در دیدار با سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان تاکید کرده بود که مسکو به هیچ وجه شرطی همچون برکناری رییس جمهوری سوریه را نخواهد پذیرفت؛ از همین رو مبنای حضور در مسکو "مذاکراتی بدون هرگونه پیش شرط" است. براساس اطلاعات موجود هرگونه طرح مشارکت مخالفان در دولت ائتلافی قابل طرح در سوریه باید متضمن قدرت رییس جمهور سوریه در وزارتخانه‌های دفاع، خارجه و ارتش سوریه به عنوان فرمانده کل قوا باشد.
از مشکلات پیش روی مذاکرات مسکو نبود طرحی برای گفت‌وگو است. گرچه این وضعیت باعث می‌شود تا دو طرف راحت تر وارد مذاکرات شوند اما نبود چنین طرحی به خودی خود می‌تواند مذاکرات دو طرف را همچون ژنو 2 به جنجال و بن بست بکشاند به همین دلیل مذاکرات مسکو را باید روندی جدید برای دستیابی و تدوین طرحی مرضی‌الطرفین و کسب حسن نیت‌ها تلقی کرد.
در میان رفت و آمدهای سیاسی برای برگزاری نشست مسکو، مخالفان نظام در شهرهای قاهره، اسلو و دوبی تا پیش از برپایی آن، سه جلسه مشاوره برای تدوین دیدگاه‌هایی واحد برگزار می‌کنند.
مصر که به یکی از منادیان راه حل سیاسی بحران سوریه تبدیل شده است از یک سو روابطی جدید و قابل توجه با مسکو بر قرار کرده و از سوی دیگر وام دار حمایت گسترده مالی و سیاسی سعودی است و هنوز معلوم نیست در مذاکرات مسکو چه نقشی را ایفاء خواهد کرد؟ دولت السیسی مخالفان نظام سوریه را با هدف دست یابی به راه حلی سیاسی به قاهره فراخوانده است در حالی که گفته می‌شود اخیرا گفت‌وگوهایی بین دولت مصر و سوریه بر سر مذاکرات و راه حل های سیاسی، گفت‌وگوهایی انجام شده است.
دولت سوریه این بار با شرایطی بهتر در مقایسه با ژنو 1 و 2 در مذاکرات مسکو حاضر خواهد شد. نیروهای مردمی حامی نظام در قالب نیروهای نظامی داوطلب نقشی بزرگ در حفظ امنیت و کنترل مناطق تحت نفوذ دولت ایفاء می‌کنند و قوی‌ترین مجموعه‌های نظامی مخالفان یعنی نیروهای تکفیری و افراطی داعش و النصره به عنوان نیروهایی تروریستی شناخته شده‌اند که همین امر مواضع پیشین دولت سوریه درباره هرگونه گفت‌وگویی را تقویت می‌کند و جدول این مذاکرات را به سوی لزوم مبارزه با تروریسم در داخل سوق می‌دهد.
منبع: ايسنا
