جمهوری اسلامی ایران با تاسی از اسلام به عنوان مکتب جامع و جاوید، همان گونه که عرصه دعوت برای وحدت خویش را به قوم و ملت خاصی محدود نکرده است، اتحاد امت اسلامی را در صدر برنامه های سیاسی و اجتماعی خویش قرار داده و عقد اخوت دینی را میان فرزندان امت اسلام جاری کرده است.

وحدت اسلامی قوی ترین عامل توانمندی و اقتدار امت اسلام محسوب می شود و از دیرباز دست خوش توطئه های دشمنان قرار داشته است. استعمارگران خارجی و ایادی داخلی آنان که قوّت خود را در ضعف جوامع اسلامی می جویند، برای غارت منابع و ثروت های ملل اسلامی، سعی در فرو ریختن جوّ اعتماد و فضای برادری حاکم میان ملل اسلامی داشته اند.

بدون شک از ثمرات انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) بیداری امروز امّت اسلامی ( که بیشتر در کشورهای عربی صورت گرفت ) بازگشت مسلمین به قرآن و سنت، مطرح شدن ولایت امر و حکومت اسلامی، آزادی خواهی، عزت طلبی و حرکت های وحدت طلبانه مسلمین است.

 در طول حیات پر برکت امام خمینی^(ره) تحرکات مهمی در جهان اسلام صورت گرفت که بر مبنای اندیشه آن معمار کبیر بودند که یکی از اقدامات مهم ایشان، ایجاد وحدت و اخوت دینی، در میان مسلمین بود.

انسجام صفوف مسلمانان در مقابل دشمنان اسلام و وحدت مذاهب اسلامی آرزوی دیرینه شخصیت های دلسوز جهان اسلام و یکی از بزرگترین هدف های نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است.

 پیروزی انقلاب اسلامی، این دستاورد جهانی و عظیم را برای جامعه اسلامی جهان داشته است که بتواند با اختلاف افکنی دشمنان در بین مذاهب اسلامی مقابله کرده و متقابلاً زمینه های عینی هرچه بیشتر این همبستگی و وحدت را در سطح داخل و خارج فراهم نماید.

به برکت انقلاب اسلامی ایران، ایجاد وحدت بین پیروان مذاهب اسلامی به عنوان یکی از اهداف جدی جمهوری اسلامی مورد توجه قرار گرفت. این دستاورد جهانی انقلاب، ناشی از سیاست های اصولی جمهوری اسلامی ایران است. 

با پیروزی انقلاب اسلامی نیاز به وحدت مضاعف گردید؛ به طوری که بنیانگذار انقلاب اسلامی یک هفته را به عنوان هفته وحدت نامگذاری کردند و  این سیاست وحدت توسط رهبر انقلاب دنبال شد و اثرات ثمربخش این سیاست امروز کاملاً مشهود است.

در این میان، استبداد داخلی و سلطه  استعمار از مهمترین عوامل اخلال در روند هم گرایی جهان اسلام محسوب می شوند، عواملی که خود زمینه ساز بروز و تقویت سایر موانع هم گرایی در میان کشورهای اسلامی هستند.

رهبران، عالمان و اندیشه ‏ورزان اسلامی نقش مهمی در بیداری و آگاهی افکار عمومی از بایدها و نبایدهای مذهبی ایفا می‏کنند و با توجه به برنامه های بلند مدت در رابطه با وحدت امت اسلامی تصمیم سازی می کنند. نقش  این رهبران هم در میان شیعیان و هم در میان اهل تسنن اهمیت خاصی دارد.

بنابراین، نخستین گام در جهت تحقق وحدت و برادری متوجه اندیشه‏ ورزان و عالمان اسلامی است که هدایت عامه مردم را به عهده دارند. راهبرد وحدت اسلامی عملی بدون توجه به این قشر متنفّذ، محقق نخواهد شد.

راهبرد وحدت اسلامی یکی از مهم‏ترین عواملی است که می‏تواند به برقراری و تعمیق روابط میان کشورهای اسلامی تبدیل شود. منافع مشترک کشورهای اسلامی، مهم‏ترین عامل برای برقراری رابطه دیپلماتیک بین کشورها ی اسلامی است و کشورهای اسلامی برای تأمین منافع خود از ابزارها و تاکتیک‏های گوناگون ازجمله،  درک صحیح  از راهبرد وحدت اسلامی و اولویت دادن به آن، شناخت واقعی فرقه ‏های گوناگون مذاهب اسلامی، چشم پوشی از موارد اختلاف بین مذاهب اسلامی، هماهنگی و یگانگی در سطوح مختلف دیپلماسی در مورد چگونگی تبیین و اجرای راهبرد وحدت اسلامی بهره می گیرند.

دشمنان اسلام پیوسته با استفاده از ابزارها و شیوه‏ های گوناگون در صدد ایجاد بدبینی، سوء ظن و انحراف اذهان مسلمانان هستند و وظیفه کشورهای اسلامی است که با دوری از سیاست‏های تفرقه برانگیز راه رسیدن به وحدت اسلامی را هموار کنند.

بیشترکشورهای اسلامی مي تواننـد در اموري همچون تحقق حقوق بين الملل اسلامي، اتحاد حقوقي ـ سياسـي كشـورهاي اسلامي در قالب اتحاد جماهير كشورهاي اسلامي و فهرستي از اقـدامات و اصـلاحات در نظام حقوق اساسي كشورهاي خود، تحقق عملی راهبرد وحدت امت اسلامی  را نمايان سازند.

واضح است که اگر در تمام اقدام‏ها و برنامه ‏ها تفکر تقریب و اندیشه وحدت اسلامی به یک باور تبدیل شود و دولت کشور اسلامی در سیاست خارجی خود، مروج و مبلغ وحدت و تقریب مذاهب اسلامی باشد می تواند در میان آحاد مردم و افکار عمومی پشتوانه محکمی داشته باشد و سیاست های خود را بدون توقف به سمت تعالی بشریت هدایت کند.

اگر عالمان دینی و اندیشمندان مسلمان برای ثبات، دوام و پیشبرد اهداف و برنامه های آرمان وحدت کشورهای اسلامی به یک وحدت فکری برسند و از مرجعیت واحد یا شورایی از علمای مذاهب اسلامی گوش فرا دهند، اختلافات در سایه گفتگوی شورایی حل و فصل خواهد شد و آرمان وحدت دور از دسترس نخواهد بود.

بنابراین باید زیرساخت های ایدئولوژی امت اسلام با الگوگیری از قرآن و سنت نبوی پی ریزی گردد و بر هویت مشترک اسلامی و دینی تأکید گردد.

بر این اساس باید با نادیده گرفتن اختلافات جزئی و تأکید بر اشتراکات مذهبی و  تأکید بر منافع جمعی امّت اسلامی با تأسیس پارلمان اسلامی، نیروی نظامی مشترک اسلامی، بازار مشترک اسلامی، پول واحد اسلامی و استراتژی واحد اسلامی به سمت آرمان وحدت امّت اسلام حرکت کرد.
 
هر یک از مذاهب اسلامی دارای مبانی فقهی خاصی می باشند که حاصل تلاش فقیهان و دانشمندان هر یک از فرق اسلامی است و از طریق استنباط از مهم‏ترین منابع اسلام یعنی قرآن و سنت بدست آمده است.

برای هر یک از مذاهب اسلامی عمل به این احکام و دستورات مورد احترام است؛ زیرا در نتیجه فهم و ادراک علمای مذاهب و فقیهان مذاهب گوناگون از اسلام بوده است؛ بنابراین برای جلوگیری از هرگونه تفرقه، درگیری و جدال که باعث خدشه ‏دار شدن اصول اساسی اسلام می گردد، تسامح و تساهل و احترام متقابل به عقاید و احکام مذاهب اسلامی مختلف، از طرف علمای مذاهب اسلامی، توجه دادن به بینش توحیدی، تاکید بر قرآن، تمسک به سیره نبوی، توجه به آرمان مهدویت‌گرایی، توجه ‌دادن به اصول و مبانی وحدت در مناظره‌ها و اخوت ایمانی توصیه شده است.

آسیب زاترین و چالش برانگیزترین تهدیدات فراروی امت اسلامی اتهاماتی است که پیروان مذاهب مختلف اسلامی علیه یکدیگر می زنند، جهانی شدن و سلطه دنیای مجازی بر دنیای اسلام و وجود شبکه های مختلف رادیو و تلویزیونی و انتشار گسترده این اتهامات بر آسیب پذیر بودن وحدت اسلامی کمک مضاعف می کند و دلارهای نفتی حاکمان استبداد در ترویج آن می کوشند.

فرهنگ قرآن بر پایه تبیین و تبلیغ بر اساس اصل گفتگو، منطق، حکمت و جدال احسن بنا شده که خود بیانگر همزیستی با سایر ادیان و مذاهب می باشد.

بر این اساس باید امت اسلامی طوری حرکت کنند که اصول ثابت اسلام که همانا توحید، نبوت و معاد است چراغ راه رهبران و نخبگان فکری قرار گیرد و با نگاه عمیق و استراتژیک به دور از تعصبات قومی و قبلیه ای و با تأکید بر قرآن و سنت نبوی که وحدت را قبل از آنکه ضروری بداند یک دستور ویژه از طرف خداوند است که در دین و ایمان مسلمانان رخنه کرده و باید این وجدانها را بیدار کرد تا به وحدت رسید.

در مجموع می توان گفت کشورهای اسلامی باید هم از راهبردهای نظری و هم از راهبردی عملی استفاده نمایند تا به آرمان تحقق وحدت امت اسلامی نزدیک شوند.