دفاع مقدس از تجربیات ناب و موفق در گام اول انقلاب اسلامی است که درس‌آموزی و الگوپذیری از آن برای تحقق آرمان‌ها، اهداف و سرفصل‌های هفت‌گانه‌ی تعیین شده در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ضروری است. در واقع، تجربه‌ی موفق دفاع مقدس در عین آنکه از مصادیق عمل به نظریه نظامند انقلاب اسلامی است، از مصادیق عمل به شعارهای فطری انقلاب اسلامی و میدان دادن به جریان انقلابی کشور است که در گام دوم نیز باید به عنوان سرمشقی مطمئن بدان توجه شود.
این تجربه از چند جهت حائز اهمیت اساسی است؛ اول آنکه این تجربه در شرایطی حاصل شد که کشورمان در مقابل ائتلافی از کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در حال دفاع از خود بود و ثانیاً به لحاظ عوامل و متغیرهای مادی، تمام زمینه‌های لازم و تجهیزات کافی برای شکست دادن کشورمان در این رویارویی فراهم شده بود، اما در نهایت، تمام این تدارکات در مقابل نصرت‌های الهی و قدرت ایمان و اراده‌ی رزمندگان اسلام رنگ باخت. بنابراین، ایران اسلامی در حالی توانست جنگ تحمیلی را در قالب «دفاع مقدس» به تجربه‌ای ماندگار و موفق تبدیل کند که کمتر کسی تصور می‌کرد این کشور بتواند در مقابل هجمه‌ی دشمنان، موجودیت، و بقای و ارزشهای والای خود را حفظ کند.
این جنگ، یک جنگ دفاعی بود. جنگ دفاعی با جنگ تهاجمی فرق دارد؛ جنگ تدافعی و دفاعی، محل بروز غیرت و تعصب و وفاداری عمیق انسانها به آرمانهایی است که به آنها پایبند است. مقام معظم رهبری ۲۹/۷/۱۳۸۵
شرایط امروز کشور با زمان دفاع مقدس مشابهت های زیادی دارد؛ اکنون نیز شاهد صف آرایی تمام‌عیار دشمن در مقابل نظام اسلامی در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فضای مجازی و نفوذ اطلاعاتی هستیم. بنابراین، در این شرایط باید با مبنا قراردادن تجربیات موفق دفاع مقدس و اجرایی کردن الگوی دفاع مقدس در حوزه‌های چندگانه‌ی مذکور، در مقابل دشمن، صف آرایی متناسب و بازدارنده ایجاد شود.
تجربه‌ی بیش از چهار دهه‌ای حیات جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که این نظام، زایش‌ها و رویش‌هایی در دل بحران داشته است. به عبارت دیگر، این نظام در طول حیات ۴۲ ساله‌ی خود با انواع بحران‌های نظامی، سیاسی، امنیتی، اقتصادی و... مواجه بوده و دستیابی آن به پیشرفت‌ها و نایل شدن به قله‌های افتخار در زمینه‌های مختلف با وجود شرایط پیچیده‌ی مذکور به وقوع پیوسته است. دقت در ماهیت بحران‌ها و مسائلی که این نظام با آن روبرو بوده، نشانگر یک گذار از بحران‌های سخت مانند جنگ تحمیلی و مواجه شدن با جنگ ترکیبی؛ با تمرکز بر جنگ روانی، رسانه‌ای و جنگ اقتصادی، معیشتی است؛ بدین ترتیب که تهاجم عراق به میهن اسلامی، به شکل رویارویی نظامی تمام‌عیار، در دهه‌ی نخست حیات جمهوری اسلامی، مهمترین مسأله‌ی کشور بود. از آن پس، تا حدود یک دهه آرامش و ثبات نسبی در کشور، در تیرماه ۱۳۷۸ غائله‌ای در کشور شکل گرفت که در فتنه‌ی ۸۸ به تکامل رسید. ماهیت این فتنه مبتنی بر شبهه‌افکنی، تردیدآفرینی و در یک کلام، جنگ باورها و اراده‌ها بود.
با این حال، با عبور پیروزمندانه‌ی نظام اسلامی از بحران‌های مذکور، بعد از فتنه‌ی ۸۸ در شیوه‌ی رویارویی نظام سلطه با نظام اسلامی، تغییراتی اساسی ایجاد شد؛ بدین نحو که در کنار عملیات روانی – رسانه‌ای و تلاش برای ترویج نفرت و بی‌اعتمادی نسبت به نظام و مسئولان در جامعه، با اعمال تحریم‌های فلج‌کننده (Crippling sanctions) اقتصاد و معیشت مردم مورد هجوم ظالمانه قرار گرفت.
هشت سال دفاع مقدس ما صرفاً یک امتداد زمانی و فقط یک برهه‌ی زمانی نیست؛ گنجینه‌ی عظیمی است که تا مدتهای طولانی ملت ما میتواند از آن استفاده کند، آن را استخراج کند و مصرف کند و سرمایه‌گذاری کند. مقام معظم رهبری ۲۴/۶/۱۳۸۸
دفاع مقدس حداقل به چهار طریق در حفظ و ماندگاری انقلاب اسلامی تأثیر داشته است؛
تربیت نسل جوان و ارائه‌ی نسخه‌ای اطمینان‌بخش برای اداره کشور مبتنی بر ظرفیت‌های داخلی؛
جبهه به دانشگاه عظیم انسان‌سازی و پرورش فضیلت و معنویت در نهاد جوانان خداجو تبدیل شده بود.
شاید بتوان گفت که بیشترین تأثیر دفاع مقدس در ماندگاری انقلاب اسلامی را باید در این حوزه جستجو کرد؛ زیرا جوانانی که تازه انقلاب کرده و فاقد هرگونه تجربه و راه طی‌شده‌ای بودند، در دوران دفاع مقدس بود که در قامت فرماندهانی توانمند و تمدن‌ساز ظاهر شدند. به بیان دقیق‌تر، دفاع مقدس اندوخته‌ی دانشی و عملی لازم را برای معتبر بودن اعتماد به ظرفیت‌های داخل کشور را فراهم کرد.
من مشتاقم که جوان‌های ما قصه‌ی جنگ تحمیلی هشت ساله را بدانند که چه بود. این را بارها گفته‌ایم؛ افراد هم گفته‌اند و تشریح کرده‌اند؛ اما یک نگاه کلان به این هشت سال، با اطلاع از جزئیاتی که وجود داشته است، خیلی برای برنامه‌ریزی آینده‌ی جوان در روزگار ما مهم است. مقام معظم رهبری ۸/۸/۱۳۷۸
- شکوفایی ظرفیت‌های نهفته در کشور؛
دفاع مقدس از یک نگاه دیگر کارگاه عظیمی بود که استعدادها و ظرفیت‌های بالقوه ملت را باتوجه به شرایط اضطراری و تنگناهایی که با آن مواجه بودند، به میدان آورد و شکوفا ساخت؛ استعدادها و ظرفیت‌هایی که شاید در شرایط عادی هیچ‌گاه زمینه‌ای برای بروز و ظهور آنها وجود نداشت.
- ایجاد بازدارندگی دفاعی؛
در دفاع مقدس، قدرت بازدارندگی قابل‌توجهی برای نظام ایجاد شد و باتوجه به این مهم که پایه‌گذاری بخشی از توان دفاعی بازدارنده کنونی کشور مانند توانایی راهبردی دفاع موشکی، در دوره‌ی دفاع مقدس صورت گرفته که سایه‌ی جنگ از سر کشور برای همیشه کنار رفت.
یکی از برکات دفاع هشت ساله ما، همین پیشرفتهای علمی و تکنولوژیکی و ساخت دقیقترین ابزارهاست که با دست خالی و بدون هیچ سابقه‌ای آنها را به دست آوردیم و جزو موجودی ملت ایران شده است. مقام معظم رهبری ۲۹/۶/۱۳۷۴
بهره‌گیری و استفاده از تجربه‌ی موفق دفاع مقدس در شرایط کنونی، منوط به تحقق این مواردی مهم است از جمله:
تلاش برای روی کار آمدن دولت جوان حزب‌اللهی: این مهم از مهمترین راه‌حل های مشکلات داخلی موجود است. درواقع، باتوجه به افزایش حجم و عمق مشکلات موجود و کم‌تحرکی و ضعف دولت فعلی در این راستا، ضرورت یک دولت جوان حزب‌اللهی، کاملا عیان است.
دولت جوان حزب‌اللهی؛ یعنی دولتی که براساس مبانی، الزامات و نیازهای انقلاب اسلامی در گام دوم آن، جهت‌گیری‌های سیاستی و برنامه‌ایِ انقلابی را با دقت، دغدغه و سرعت‌عمل بالا پیگیری می‌کند.
-اعتماد به جوانان در تداوم راهبرد مقاومت فعال، تجربه دفاع مقدس اساساً سرشار از الگوی موفق اعتماد به جوانان است؛ این تجربه، امروز باید در میان نخبگان و مسئولان سرمشق قرار گیرد. در طول دفاع مقدس، جوانان هم در میدان رزم و در خطوط مقدم و هم در تدارکات و پشتیبانی جنگ، نقش محوری بر عهده داشتند؛ فرماندهان دسته‌اول و مشهور زمان دفاع مقدس همگی جوانانی بودند که سن آنها تا ۲۵ سال بود، که برگ‌هایی زرین و ماندگار در تاریخ ایران خلق کردند که نمونه‌های آن را در تاریخ معاصر ایران نمی‌توان دید. میدان دادن به جوانان و پرورش جوانانی خداجو، نترس، شجاع و البته بادرایت و محاسبه، فتح‌الفتوح دفاع مقدس بود.
مواظب باشید از مسأله‌ی دفاع مقدس که در این کشور اتفاق افتاد، غافل نشوید؛ کار بزرگی انجام گرفت. آن جوانها مثل شماها بودند؛ اکثر این جوانهایی که در جنگ نقشهای مؤثر ایفا کردند، از قبیل همین دانشجوها بودند و خیلی‌هایشان هم جزو نخبه‌ها بودند. دلیل نخبه بودنشان هم این بود که یک جوان بیست‌ودو، سه ساله فرمانده‌ی یک لشکر شد؛ آن‌چنان توانست آن لشگر را هدایت کند و آن‌چنان توانست طراحی عملیات را، که هرگز نکرده بود، بکند که نه فقط دشمنانی را که مقابل ما بودند متعجب کرد، بلکه ماهواره‌های دشمنان را هم متعجب کرد.
در شرایط کنونیِ کشور نیز، جوانان آماده‌ی جانفشانی، جهادی و انقلابی در گام دوم انقلاب اسلامی می‌باشند. که البته حضور خودجوش عناصر مؤمن و انقلابیِ جوان در صحنه‌های مختلف امدادرسانی به سیل‌زدگان، زلزله‌زدگان، دفاع از حرم اهل‌بیت (علیهم السلام) در عراق و سوریه و جهادگران و مدافعین سلامت و مشارکت گسترده در اجرای طرح مواسات و کمک‌های مؤمنانه، در کنار حضور موفقیت‌آمیز جوانان در رویدادهای متعدد علمی و پژوهشی کشور و کسب عناوین برتر علمی در میادین جهانی، نشانگر لزوم همین اعتماد است. از همین رو مخاطب اصلی مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی نیز جوانان هستند.
مقاومت فعال با تشکیل هسته‌های نامتقارن برای رفع چالش‌ها و بن‌بست‌های ظاهری، در تجربه دفاع مقدس، نظام اسلامی تازه مستقر شده بود و هنوز تثبیت نشده بود، ایران به هیچ وجه آمادگی برای ورود به یک نبرد همه‌جانبه، آنهم در این مقیاس وسیع را نداشت. با این وجود، اما آنچه در عمل رخ داد، عبور از این موانع و بن‌بست‌ها بود.
امروز کشور به فعالیت‌های قرارگاهی و هسته‌های مقاومت فعال در حوزه‌ی تولید فکر و محتوای عمیق و اثربخش نیاز دارد تا بتوان با ارائه‌ی محتوای فکری صحیح و انقلابی بر جنگِ نرمِ دشمن فایق آید.در این زمینه، به نظر می‌رسد که نقطه‌ی کانونی باید با ابتکار عمل، تلاش برای «گرفتن ابزار رسانه از دست دشمن» باشد.
توجه به واقعیت‌هایی همچون، سه واقعیت انکار ناپذیر در ارتباط با شرایط کشور؛ اوّل عظمت و عزت ایران اسلامی، دوّم اقتدار جمهوری اسلامی و سوّم شکست‌ناپذیری ملّت ایران و پوشالی بودن ابهت استکبار جهانی.
اوّل عظمت ایران، دوّم اقتدار جمهوری اسلامی و سوّم شکست‌ناپذیری ملّت ایران. اینها رجزخوانی نیست، شعار محض نیست، سخن توخالی مثل بعضی از شعارها و حرفهایی که بعضی دیگر میزنند نیست؛ اینها واقعیّاتی است که دشمنان ملّت ایران آرزو میکنند که ما اینها را ندانیم یا از آنها غفلت کنیم و گمان دیگری در مورد خودمان و کشورمان و ملّتمان ببریم؛ ولی این حقایق واضح‌تر از این است که کسی بتواند آنها را انکار کند. مقام معظم رهبری ۱۲/۰۷/۱۳۹۷
آن عزتی، اعتماد به نفسی، احساس اقتداری که از ناحیه‌ی معنویت رزمندگان ما و جامعه‌ی اسلامی ما احساس شد و توانست آن حادثه‌ی عجیب و شگفت‌انگیز - یعنی پیروزی در دفاع مقدس و شکست نخوردن در مقابل تهاجم این همه دشمن - را رقم بزند، آن خصوصیات، آن خصلتها، برای ملت ما، برای کشور ما، یکی از بزرگترین نیازهاست. مقام معظم رهبری ۱۳۸۸/۰۶/۲۴
- قاطعیت در اقدامات برای حل مشکلات: دفاع مقدس الگویی از عمل انقلابی و کارآمد در مقابل مسأله زمانه؛ یعنی جنگ بود. از این‌رو، اکنون که مسأله‌ی عمده‌ی زمانه برای مردم عزیزمان، مسائل معیشتی است، اقدام جهادی، انقلابی، قاطع، سریع، مقتضی و متناسب برای حل مشکلات از یک‌سو و برخورد بدون مماشات و ملاحظه با اخلال‌گران و مفسدان از سوی دیگر نیز راه‌حل مفیدی است که میتواند به تزریق امید و اعتماد به جامعه منجر شود و ضمن خنثی‌سازی تحریم‌ها، سم‌پاشی‌های روانی جریان تحریف را نیز خنثی کند.
- حفظ وحدت و یکپارچگی: امروز حفظ وحدت و هم‌صدایی بویژه در میان سران قوا، مسئولان و نخبگان بسیار مؤثر است؛ زیرا به میزانی که انسجام نخبگانی در کشور حفظ و تقویت شود، امید و اعتماد مردم به حل مشکلات بیشتر می‌شود.
