برخی دشمنان شیعه در تلاش هستند تا میان امام صادق (علیه السلام) و شیعیان آن حضرت جدایی انداخته و روش شیعیان را بی شباهت با سلوک عملی امام صادق (علیه السلام) معرفی کنند و در واقع مکتب شیعه را یک مکتب جعلی و ساختگی نشان دهند که فقط عنوان مذهب جعفری را با خود به یدک می کشد. اما فرمایشات امام صادق (علیه السلام) پیرامون تعالیم اساسی اسلام مانند توحید و جایگاه ائمه (علیهم السلام) و همچنین مخالفت با روش غیر شیعه، بیانگر یکسانی روش شیعیان با فرمایشات امام صادق (علیه السلام) است.
اشاره
امامان شیعه (علیهم السلام) به عنوان کاملترین هدایتگران و روشنترین برهان خدا در میان مردم، توانستهاند در هنگام حیات و پس از شهادت خود، بسیاری را از گرداب گمراهی و سرگردانی رهانیده و در مسیر حقیقت و سعادت ثابت قدم کنند. از همین روی، جدا انگاری سیره ائمه شیعه (علیهم السلام) از رفتار مدعیان پیروی از آنها، یکی از تلاشهای دشمنان شیعه در راستای تحریف واقعیتها میباشد. شبهه پراکنی پیرامون باورها و شیوه رفتاری امام صادق (علیه السلام) نمونه بارزی از این حرکتهای کور است.
چالش چیستی مذهب امام صادق (علیه السلام)
امام صادق (علیه السلام) به دلیل موقعیت تاریخی ویژهای که به دست آوردند، توانستند با تربیت شاگردان بسیار از تمامی گروههای فکری جامعه و نه فقط شیعیان، معارف ناب و حقیقی اسلام را تبلیغ و گسترش دهند. اما نقل برخی احادیث از امام صادق (علیه السلام) سبب ایجاد پندار شیعه نبودن این امام (علیه السلام) شده است؛ گو آنکه شیعیان با تاسیس یک مذهب به نام تشیع، از نام امام صادق (علیه السلام) بهرهبرداری انحرافی میکنند و واقعیت پیرامون این امام با آنچه شیعیان انجام میدهند تفاوت دارد.
معیارهای مذهبشناسی
بیشک برای تشخیص مذهب هر شخصی، باید به رفتار او مراجعه کرد، به گونهای که داشتن درک صحیح از باورهای هر انسان، بدون در نظر گرفتن رفتار و سلوک عملی وی ممکن نیست. به فرموده قرآن، رفتار هر کسی میتواند سرنوشت او را تعیین کند و نسبتهای خانوادگی هیچ تاثیری در سرنوشت ندارد.[1]
سلوک عملی و باورهای مذهبی امام صادق (علیه السلام) گویای این نکته است که ایشان تنها برای ترویج مذهب شیعه قدم برداشته و به دیگر مذاهب هیچ عنایت و توجهی نداشتند.
توحید در نگاه امام صادق (علیه السلام)
احادیث متعدد با موضوع بندگی و عبادت امام صادق (علیه السلام) بیانگر اهمیت دوری از شرک و توجه خالصانه به خدا در وجود ایشان است. همین نکته سبب جدا انگاری شیوه توسل و تبرک رایج میان شیعیان با سیره امام صادق (علیه السلام) در عبادت شده است.
اما توسل و تبرک یکی از باورهای صحیح قرآنی[2] و سنت رایج میان مسلمانان است و هیچ منافاتی با توحید و دوری از شرک ندارد. شیعیان هیچگاه با توسل جستن به دوستان و اولیاء الهی، آنها را پرستش نمیکنند، بلکه آنها را وسیله و واسطهای برای ارتباط سریعتر و مؤثرتر با خداوند قرار میدهند.[3]
منزلت و جایگاه امامان شیعه (علیهم السلام)
امام صادق (علیه السلام) در پاسخ به پرسشی پیرامون منزلت و جایگاه ائمه دوازدهگانه (علیهم السلام) به گذشتگان فرمود:«كَصَاحِبِ مُوسَى وَ ذِي الْقَرْنَيْنِ كَانَا عَالِمَيْنِ وَ لَمْ يَكُونَا نَبِيَّيْنِ؛[4] جایگاه ما همانند حضرت خضر و ذی القرنین است که پیامبر نبودند ولی از عالمان به شمار میآمدند.»
غرضورزی دشمنان شیعه سبب فهم غلط و سوء برداشت از این حدیث شده و آن را دلیل بر پایینتر بودن منزلت امامان شیعه (علیه السلام) از پیامبران معنا میکنند، بر خلاف آنچه که در میان شیعیان رایج است و تمام ائمه (علیهم السلام) را از پیامبران برتر و بالاتر میدانند.
اما واقعیت آن است که این حدیث در شمار احادیثی است که پیامبر بودن امامان (علیهم السلام) را نفی میکند؛ زیرا یکی از ویژگیهای ائمه (علیهم السلام) «محدَّث بودن» یا هم سخن بودن با فرشتگان الهی میباشد و برای پاسخ به پندار تعارض با مساله خاتمیت پیامبر معظم اسلام (صلی الله علیه و آله)، در این احادیث، امامان شیعه (علیهم السلام) تصریح میکنند که ما پیامبر نیستیم گرچه فرشتگان با ما هم سخن میشوند.[5]
وانگهی، روایات متعدد دیگری با موضوع منزلت و جایگاه ویژه ائمه (علیهم السلام) در منابع حدیثی شیعه نقل شده که رتبه و جایگاه همگی را با رتبه و جایگاه خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله) یکسان قرار داده به گونهای که برای شیعیان و پیروان آنها اطاعت و فرمانپذیری باید به یک میزان اهمیت داشته باشد.[6]
مسیر صحیح در مخالفت با غیر شیعه
یکی از روشهای امام صادق (علیه السلام) برای تایید و پاسداشت از مذهب شیعه که از شهرت خاصی برخوردار است، اعلام علنی مخالفت با غیر شیعیان در مواجهه با اختلاف احادیث میباشد؛ ایشان در پاسخ به این پرسش که رفتار شیعیان در برخورد با روایات نقل شده از اهل بیت (علیهم السلام) با مضامین متعارض، چه باشد؟ با صراحت فرمودند:«مَا خَالَفَ الْعَامَّةَ فَفِيهِ الرَّشَادُٰ؛[7] در هر حدیثی که با تعالیم غیر شیعه مخالفت داشته باشد، مسیر صحیح و روشن وجود دارد.»
رهیافت
مطالعه در صفحات زندگی نورانی امام صادق (علیه السلام) بیانگر نکات نابی از روش و سیره ایشان پیرامون ترویج تعالیم شیعی و پاسداشت از آن میباشد و شیعیان آن حضرت در طول تاریخ همواره تلاش کردهاند با الگوگیری از رئیس مذهب جعفری، خود را هر چه بیشتر به خداوند نزدیکتر سازند گرچه دشمنان حسادت ورزند.
پی نوشت
[1]. مومنون/101-103.
[2]. مائده/35.
[3]. عطایی، پاسخهاى ما، ص: 254.
[4]. صفار، بصائر الدرجات، ج1، ص: 366.
[5]. مجلسی، بحار الأنوار، ج26، ص: 66؛ باب أنهم محدثون و الفرق بينهم و بين الأنبياء.
[6]. همان، ج25، ص: 352؛ باب 12 أنه جرى لهم من الفضل و الطاعة مثل ما جرى لرسول الله و أنهم في الفضل سواء.
[7]. کلینی، الكافي، ج1، ص: 68.