خداوند سبحان شرط ورود به محضر رسول اکرم(ص) را اذن و دعوت آن حضرت بیان کرده است1، تشرّف یافتگان به آن محضر نورانی را که مجلس علم و حکمت است، نه محفل و بزم و انس، از اعمال، سخنان، افکار، و خاطراتی که آن حضرت را می رنجاند نهی می کند2.

مؤمنان باید در پیشگاه رسول اکرم(ص) ادب را حتی در صدای سخن خود مراعات کنند3. رعایت نکردن ادب در محضر رسول اکرم(ص) سبب حبط و محو و باطل شدن اعمال خیر انسان است4. چنان که مراعات آن، نشانی از تقوای دل و مایه غفران و پاداش الهی است5. کسانی که ادب حضور پیامبر(ص) را محترم نمی شمارند و از راه دور و با صدای بلند با آن حضرت سخن می گویند، از خرد برخوردار نیستند6.

براساس آیاتی که به آن ها اشاره شد و نیز برخی آیات دیگر، مانند «لتؤمنوا بالله و رسوله و تعزّروه و توقّروه»7 تجلیل از پیامبر گرامی(ص) به عنوان یک شعار اسلامی، همیشه و پس از زمان حیات آن حضرت نیز زنده است، زیرا مقام رسالت رسول اکرم(ص) همواره زنده است، از این رو هنگام تشرف به حرم مطهر آن حضرت نیز باید ادب حضور مراعات شود. این حرمت، ویژه پیشگاه و بارگاه رسول اکرم(ص) نیست. مراعات ادب حضور جانشینان معصوم و ذریّه طیّبه آن حضرت نیز بایسته است، گر چه رسول اکرم(ص) را کرامتی ویژه است.

قتاده می گوید: به امام باقر(ع) عرض کردم: من با دانشمندان بسیاری ملاقات داشته ام؛ لیکن ابهّت و جلالی که اکنون از شما در من اثر کرده است در حضور هیچ یک از انان احساس نکرده ام.

امام باقر(ع) فرمودند: تو در پیشگاه بیتی نشسته ای که خداوند آن را رفیع می داند: «أنت بین یدی «بیوت إذن الله أن ترفع و یذکر فیها اسمه»8 ...»9. همان گونه که مقام نبوت، رسالت، ولایت و امامت، مصداق آن «بیوت رفیع» است از دیگر مصادیق آن، حضور در زیارتگاه های حضرات معصومین(ع) است که بدون استیذان و اجازه، ورود به آن ها روا نیست: «یا أیها الذین أمنوا لا تدخلوا بیوت النبّیّ إلا أن یؤذن لکم»10.

تجلیل از آن ذات نورانی و ادب و احترام، نه در تجلیل از آن ذوات نورانی و ادب و احترام، نه در افکندن خود بر روی قبر مطهر، بلکه در این است که زائر هنگام ورود به حرم مطهر ائمه اطهار(ع) بعد از اذن دخول، آماده تشرف به محضر ولی خدا شده: »فاخلع نعلیک إنّک بالواد المقدس الطوی»11 و آهسته آهسته و با تواضع قدم بردارد، تا هنگامی که در بقیع نام مبارک حضرت امام حسن بن علی المجتبی، علی بن الحسین السجّاد، محمد بن علی الباقر و جعقر بن محمد الصادق(ع) را بر زبان آورد یا قبورآنان را دید، بتواند با احساس لذت بگوید: نام شما چقدر شیرین است؛ قبر شما چقدر پر جاذبه است؛ اثر شما چقدر شیرین است و ...: «... فما أحلی أسمائکم ...»12. در آن حال و مقام اگر در خود، احساس تغییر حالت کرد بداند که آن امامان معصوم(ع) به اذن خدا بر او اثر گذاشته با او سخن گفته اند؛ در غیر این صورت، زیارت او بی روح بوده است، پس برای محروم نماندن از چنان فیض عظیمی باید تا نیل بدان تضرّع کند. قساوت دل که ناشی از دنیا گرایی است مانع ادراک و احساس نور و شنیدن سخن آن ذوات نورانی با گوش جان است.  

ضیافت پیامبر(ص)

وجود مبارک رسول اکرم(ص) مجرای فیض و فضل خداوند سبحان در غنی سازی، توانگری و بی نیاز ساختن دیگران است: «أغناهم الله و رسوله من فضله»13، بنابر این همان طور که ساقی خداست14، گرچه آب رفع عطش می کند، اغنا نیز کار خداست15 و رسول خدا(ص) مظهر صفت فعل او در اغناست. همچنین بر اساس آیه شریفه «ولو أنّهم إذ ظلموا أنفسهم جاءوک فاستغفروا الله و استغفر لهم الرسول لوجدوا الله تواباً رحیماً»16، که در برخی از زیارات حضرت رسول(ص) نیز آمده است، خدای سبحان، شفاعت و وساطت آن حضرت را تصدیق کرد، پس هر کس هر چه دارد از برکت وجود رسول اکرم(ص) بوده و مهمان سفره پر فیض اوست، گرچه اصل آن از خداست.

شرط اصلی استفاده از اطعام نبوی17 و تغذیه علمی و معنوی رسول اکرم(ص) این است که زائر و مهمان مؤمنی که با اذن یا دعوت آمده، در حضور پیامبر(ص)سخنی را که در آن اثری از معرفت نیست و آن حضرت را می رنجاند بر زبان نیاورد.18 بدخوری، پُرخوری، بازارگردی های بیهوده، ایجاد حافل غفلت در هتل ها و مهمانسراها، پرسه زدن ها در کوی و برزن و مانند آن، مانع احساس لذت مناجات و زیارت در مدینه منوّره و مشاهد مشرّفه است.

باید توجه داشت که در و دیوار و مانند آن، حاجب و مانع حضور نیست. وگرنه زائر نمی گفت: من شهادت می دهم که تو مرا می بینی و سلامم و کلامم را می شنوی و جواب می دهی: «اللهمّ إنّی... أعلم أنّ رسولک و خلفائک علیهم السّلام أحیاء عندک یرزقون، یرون مقامی و یسمعون کلامی و یردّون سلامی...»19، «وأشهد انّک تسمع الکلام و تردّ الجواب»20.

یکی از آداب مهمانی رسالت، نماز شب است؛ نمازی خاص که از آن رسول اکرم(ص) است: «و من الّیلٍ فتجهد به نافلَه لک عسی أن یبعثک ربّک مقاماً محموداً»21. مهمان واقعی رسول اکرم(ص) از تهجّد و شب زنده داری محروم نمی ماند. البته تهجّد در شب با سَبح طویل روز که خستگی مفرط آن مجال تهجّد را سلب کند، سازگار نیست. (و باید این غفلت های روزانه را با رغبت های نیمه شب به سوی خدا درمان کرد – و اذا فرغت فانصب و الی ربک فارغب -)

(آنجا که خدای سبحان و ملائکه به صلوات و دعاگویی پیامبر اکرم(ص) این عبد صالح خدا فخر می ورزند – ان الله و ملائکه یصلون علی النبی... – تو ای مهمان رسول گرامی(ص)  بیا و از مشرب ناب صلوات الهی، خویش را بهره مند ساز – یا ایها الذین آمنوا صلو علیه و سلموا تسلیما- ) نتیجه این درود و تحیت، نورانی شدن زائر است و انسان نورانی به طبیعت تیره و اموری بی ارزش مادی چشم نمی دوزد؛ ظواهر فریبنده و بی ارزش، تو را از ره معبود به در نکند، چرا که رسول اکرم(ص) درباره آن فرمود: اگر دنیا نزد خدای سبحان به اندازه بال پشه ای ارزش می داشت، حتی جرعه آبی از دنیا را نصیب کافران نمی کرد.

پی نوشت         

1. احزاب / 53

2. همان

3. حجرات / 2

4. همان

5. حجرات / 3

6. حجرات / 4

7. فتح / 9

8. نور / 36

9. الکافی / ج6 /ص256

10. احزاب / 53

11. طه / 12

12. مفاتیح الجنان / زیارت جامعه کبیره

13. توبه / 74

14. شعرا / 79

15. نجم / 48

16. نساء / 64

17. احزاب / 53

18. همان

19. مفاتیح الجنان / اذن دخول حرم ها و مشاهد مشرفه ائمه

20. همان / زیارت امام حسین(ع) در نیمه رجب

21. اسراء / 79

22. احزاب / 43