مسجد جامع بزرگ هرات از جمله آثار تاریخی افغانستان می باشد. مسجد جامع هرات یا مسجد جمعه هرات از مساجد کهن با بيش از 1400 سال قدمت و مساحتي 46760 متر مربعي با معماری باارزش در شهر هرات است که بیشتر گسترش آن در دوره تیموریان بوده است.

این مسجد را سلطان غیاث الدین غوری در سال ۵۹۷ ق. طرح ریزی نمود اما موفق به تکمیل آن نشد. جسد وی در سال ۱۲۰۲ میلادی در زیر گنبد در انتهاي ایوان شمالی مسجد مدفون گردیده است.

تنها بخش کوچکی از مسجد عهد غوریان در درب ورودی جنوبی باقی مانده است. تزیینات دورهٔ غوری بعدها در زیر کارهاي تزییني دورهٔ تیموریان که مسجد را به ذوق و سلیقهٔ خود تزیین مي نمودند پنهان گرديده بود كه کارشناسان فن معماري در سال ۱۹۶۴ آن را بازیابی نمودند.

در اثر مرور زمان بخش زیادی از آثار تیموریان از میان رفته بود که در نوسازی هایی که در سال ۱۳۲۲ شمسی بر روی مسجد انجام گرفت بخشی از آن بازسازی شد.

این مسجد از جمله آثار تاریخی مهم در افغانستان مي باشد .

هر بيننده اي که براي اولين بار این مسجد را می بیند در همان ابتدا مبهوت جلال و شكوه و معماری این مسجد با عظمت و زيبا خواهد شد.

این بنای زیبا و شگفت‌انگیز چند هزار سال قبل از اسلام معبد و محل عبادت آريائي ها در همين محل فعلي با ساختماني كوچك و چوبي بوده كه در سال 29 هجری بعد از تشرف مردم هرات به دین مبين اسلام به مسجد تبدیل گرديده است .

برخي از شخصیت های بزرگ جهان اسلام در این مسجد تدریس می کردند كه از آن جمله مي توان از حضرت خواجه عبدالله انصاری و خواجه محمد تاکی نام برد.

مسجد جامع هرات در طول تاریخ فراز و نشيب های زیادی را به خود دیده است. در طول دوران هاي مختلف چندین بار تخریب و دوباره ساخته و یا ترمیم شده است.

درسال 414 هجری قمری نیمی از مسجد که غالبا با چوب و رنگ آمیزی شده بود در آتش سوخت ولی به همت خواجه محمد تاکی و همکاری مردم دوباره ترمیم گردید . حدود دو قرن بعد نيز بر اساس پيشنهاد شیخ الاسلام فخرالدین رازی و به دستور سلطان غیاث الدین غوری با استفاده از خشت پخته، تزئینات و کاشی های فیروزه ای به شکل کنونی بنا گردید که با مرگ سلطان ، پسرش سلطان محمود برخي از کارهای باقی مانده از زمان پدرش را به اتمام رسانید. فلذا ساختمان فعلی مسجد جامع بر پايه معماری عصر تیموری ها بنا شده و بازسازي هائي هم که در این اواخر در آن صورت گرفته با اسلوب و معماری عصر تیموری ها همخوانی كاملي دارد.

بدنبال تخريب هائي كه با حمله مغول ها به مسجد وارد شده بود ؛ در سال 818 مجددا مسجد بازسازي و تعمیر گرديد و مدرسه ای نيز بنام غیاثیه در شمال مسجد جامع ایجاد گرديد.

در زمان فرمانروایی ملک معزالدین کرت پس از افزودن تزئینات جديدي به مسجد ، خانقاهی نيز برای صوفیان ساخته شد. يكصد سال بعد هم در دوران زمامداری شاهرخ میرزا (از شاهان تیموری ) با استفاده از کاشی هاي معرق و خطاطی هاي زيبا ، رواق ها و دیوارهای مسجد به نقش و نگارهای رنگارنگ تزیین گردید.