نام كشور:

جمهوري قزاقستان

پايتخت و شهرهاي مهم :

شهر آستانه به عنوان پايتخت و شهرهاي آلماتي، كاراگاندا، چيمكنت، سمي پالاتنيسك، تركستان و بندر آكتائو از مهمترين شهرهاي اين جمهوري هستند.

جغرافیای کشور قزاقستان

قزاقستان متشكل است از تختال كم ارتفاع (استپ) وسيعي در وسط آسياي ميانه . در غرب جلگه هاي مجاور درياي خزرتا كمتر از سطح دريا ارتفاع دارد . ارتفاعات شامل رشته تپه هايي در شمال وسلسله كوهستاني شامل تين شان در جنوب و شرق است . قله خان تِنگري با 6.398 متر ارتفاع بلندترين نقطه‌ي كشور است . قزاقستان چندين درياچه‌ي نمك دارد ، از جمله درياچه‌ي آرال كه به دليل استفاده‌ي بيش از اندازه از آب رودهاي منتهي به آن در حال كوچك شدن است . بيابانها شامل صحراي قيزيل قوم در شمال كشور ، قره قوم در مركز و بارسوكي در شمال است . رود مهم : سير دريا 3.019 كيلو متر . آب و هوا :‌ از خصوصيات آب و هواي قزاقستان ، زمستانهاي شديداً سرد و تابستانهاي داغ است . ميزان بارندگي پايين است و بين 200 ميلي متر در شمال تا 500 ميلي متر و بيشتر در جنوب شرقي متغير و مقدار بارندگي در بيابانها ناچيز است .

زبان و خط رسمي:

زبان هاي رايج در اين جمهوري، قزاقي و روسي است كه البته فضاي عمومي كشور بيشتر در اختيار زبان روسي است. زبان قزاقي از گروه زبان هاي تركي ست كه بسياري از واژگان آن از زبان هاي ديگر مثل: عربي، فارسي، مغولي و روسي اخذ گرفته شده است. در نوشتار نيز، قزاقان با حروف سيريليك و لاتين مي نويسند. زبان قزاقی که زبان مردم قزاق و زبان ملی این کشور است، زبانی است از زیرگروه شرقی زبان‌های ترکی‌تبار که خود زیر شاخه اي از زبانهای آلتای است. از نزدیکترین زبانها به قزاقی، زبان کشور همسایه قرقیزی است. زبان روسی با توجه به سابقه ي تاریخی و حضور گسترده خود همچنان موقعیت زبان رسمی (در قانون اساسی قزاقستان از اصطلاح زبان ارتباطات بین‌المللی استفاده شده ‌است) را حفظ کرده‌است. زبانهای اوکراینی، تاتاری، قرقیزی، اویغوری، ازبکی، باشقیری، فارسی تاجیکی، آلمانی، کره‌ای، ترکمنی، ارمنی و مغولی تنها تعدادی از مهمترین زبانهایی هستند که بزرگترین اقلیت‌های قومی این کشور به آنها سخن می‌گویند. البته بسیاری از اقلیت‌های قومی قزاقستان برای داشتن زبان مشترک به جز روسی، زبان قزاقی را هم می‌دانند. آموزش زبان انگلیسی به عنوان زبان بین‌المللی در سالهای اخیر افزایش یافته است.

تعداد جمعيت ، توزيع ديني، مذهبي و قومي آن :

جمهوري قزاقستان چهارمين جمهوري در بين جمهوري هاي مستقل مشترك المنافع از لحاظ فراواني جمعيت مي باشد. اين جمهوري مليت هاي گوناگوني را درخودجاي داده است. بر اساس آخرين سرشماري، جمعيت قزاقستان 526/464/18 نفر مي باشد. همچنين باوسعت 300/717/2 كيلومتر مربع، هشتمين كشور جهان و دومين جمهوري از جمهوري هاي شوروي سابق به حساب مي آيد. پايتخت آن،‌آلماتي است كه بزرگترين و پرجمعيت ترين شهر قزاقستان محسوب مي شود. ولي چند سالي است كه پايتخت به « آستانه » انتقال يافته كه در شمال كشور و در مناطق عمدتاً روس نشين قرار دارد. با اين حال، پايتخت فرهنگي قزاقستان همچنان شهر آلماتي است.

نمائي از آلماتي

يكي از ديدني هاي شهر آستانه

قزاقستان در ميان كشورهاي مستقل مشترك المنافع،‌تنها جمهوري اي است كه نژاداصلي آن يعني قزاق ها – خود در اقليت قرار دارند.( چيزي حدود 44% كل جمعيت )، در حالي كه روس ها بزرگترين اقليت قومي اين جمهوري هستند. قريب به ده هزار نفر از قزاقان در شمال ايران ( در شهرهاي گرگان وگنبد و آق قلا ) زندگي مي كنند كه محصول مهاجرت هاي اجباري دوران استالين هستند. قزاق ها از نسل قبايل ترك ومغول اند كه سابقا مشي زندگي آنها بر اساس ‌ ارزش هاي قومي و قبيله اي و آيين شمني از اديان ابتدايي استوار بوده است. از اوايل قرن بيستم به سرعت، پذيراي فرهنگ روسي شدند و اكنون موج فزاينده ي غربگرايي، هويت اصلي آنان را تهديد مي كند. جمهوري قزاقستان درروز 16 دسامبر 1991 اعلام استقلال نمود و جمهوري اسلامي ايران ، پس از آمريكا – دومين كشوري بود كه استقلال آن را به رسميت شناخت و در تاريخ 9/ بهمن /1370 سفارت خود را در آلماتي افتتاح نمود. قزاق ها نيز به نوبه ي خود در بهمن ماه 1372 به گشايش سفارتشان در تهران توفيق يافتند.

نمائي از ديدني هاي پايتخت قزاقستان

ساختار سياسي

حکومت قزاقستان دمکراتیک و از نوع جمهوری ریاستی است. رئیس جمهور در راس کشور و دولت قرار دارد. قدرت اجرایی دست دولت بوده و قدرت قانونی دست پارلمان می‌باشد. در حال حاضر، رییس جمهور این کشور نورسلطان نظربایف است که در ۴ دسامبر ۲۰۰۵ میلادی انتخاب شد. نظام سياسي در اين كشور، جمهوري با دو مجلس سنا و مؤسسان است و رئيس جمهور در راس قوا قرار دارد.

- احزاب و يا گروههاي مهم و تاثيرگذار:

صورتي از دموكراسي در اين جمهوري جاري است و احزاب، نقش سخنگويان جامعه را بازي مي كنند. به موجب قانون اساسي قزاقستان، حقوق احزاب و جمعيت هاي سياسي تا جايي كه مخل قانون و جامعه نباشند، تضمين گرديده است و فعاليت هايشان در چارچوب قانون و در جهت حفظ منافع ملي كشور خلاصه مي شود. حزب سوسياليست قزاقستان، حزب جمهوري قزاقستان، حزب كنگره ي خلق، حزب وحدت مردم قزاقستان و حزب آثار ( همياري ) كه توسط دختر رئيس جمهور فعلي اداره مي شود، از احزاب مهم اين كشور هستند.

- جريانهاي سياسي موجود :

الف - جريان ملي گرا با تكيه بر ناسيوناليسم قزاقي

ب – جريان غرب گرا با رويكردهاي غربي در پوشش آموزش

ج – جريان اسلام گرا با رويكردهاي ديني از جمله حجاب اسلامي و آموزش هاي ديني

- كشورهاي طرف رابطه سياسي به ترتيب اولويت:

روسيه، چين، آمريكا، كره ي جنوبي، ژاپن، مصر، ايران، عربستان سعودي، امارات متحده ي عربي، اسرائيل و كشورهاي همسايه‌ي پيرامون.

- تاريخچه مختصر، چگونگي و ميزان رابطه با ج.ا.ايران :

روابط قزاقستان و جمهوري اسلامي ایران رو به پیشرفت بوده و همواره از بالا بردن مبادلات اقتصادی ایران و قزاقستان صحبت می‌شود. قزاقستان قصد پیشرفت اقتصادی در سایه همگرایی‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دارد. علاوه بر موضوعات اقتصادی در زمینه روابط مدنی نیز توافقاتی میان دو کشور صورت گرفته است. از سویی کارشناسان بر این باورند که با روی کار آمدن پوتین در روسیه به نحوی ، استراتژی وی در کنار آمدن با اسلام و گسترش روابط اقتصادی با ایران و کشورهای اوراسیای مرکزی همراه خواهد بود .

ساختار فرهنگي

مراكز و نهادهاي فرهنگي دولتي:

آكادمي علوم، آكادمي ملي هنر، هنرستان عالي موسيقي، اتحاديه ي نويسندگان، كتابخانه ي ملي، موزه ي مركزي دولتي، انجمن قزاقان جهان، مركز فرهنگي اقليت هاي ملل، انستيتو دائره المعارف قزاق، و انجمن زنان مسلمان.

جريانهاي فرهنگي و اجتماعي

جريان هاي ملي گرايانه، جريان هاي غرب گرايانه ، جريان هاي اسلام گرايانه

ویژگی چندقومیتی قزاقستان در هنر و فرهنگ این کشور بازتاب یافته است. فعالیت‌های فرهنگی و هنری قزاقستان را می‌توان در دو دسته گسترده سنتی و غربی دسته بندی کرد.

فرهنگ و هنر سنتی که با نوع زندگی ساکنان عمدتاً قزاق و البته کره‌ای‌ها و اویغورها و اقوام کوچکتر این سرزمین مرتبط است؛ همانند شعرها، آهنگ‌ها و ... که با سازهای سنتی آنان اجرا می‌شود، همچون فرش‌ها و پارچه‌های دست بافت و صنایع دستی گوناگون که در طول قرن‌ها در این سرزمین به حیات خود ادامه داده و پیشرفت کرده‌اند.

گروه غربی شامل انواع هنرهایی می‌گردد که روس‌ها از ابتدای قرن بیستم به منطقه آوردند. مانند تئاتر، موسیقی کلاسیک و ... سینما، تلویزیون و ادبیات روسی می‌گردند.

البته همه این انواع فرهنگی و هنری در میان قزاق‌ها به مقبولیت کامل دست نیافتند. اما در نتیجه سیاستهای حکومت بلشویکی اتحاد شوروی، قزاقستان در دهه‌های گذشته پذیرای جمعیت بزرگی از روس‌ها و اقوام غیر قزاق بوده است، به گونه‌ای که قزاق‌ها در سرزمین خودشان به یک اقلیت بدل شدند.

جايگاه موسسات غير دولتي(سمن ها) در جامعه و موسسات فعال و تاثيرگذار در زمينه فرهنگي:

موسسات غير دولتي امروزه در قزاقستان در حال گذار از اهميت برخوردار است. از جمله ي اين موسسات " اتحاديه ي زنان مسلمان قزاقستان " است. ديگر موسسه ي غير دولتي " سازمان مردم نهاد زبان قزاقي " مي‌باشد كه پيرامون ويژگي هاي زباني قوم قزاق فعاليت مي كند. همين طور، انجمن دوستي قزاقستان و تركيه و انجمن دوستي ايران و قزاقستان از جمله موسسه هاي مردم نهاد فعال در جمهوري قزاقستان هستند. اتحاديه ي زنان مسلمان در خصوص حجاب اسلامي در اين كشور، مواضع تاثيرگذاري داشته و دارد. اتحاديه ي روزنامه نگاران حرفه اي نيز به عنوان يك موسسه ي غير دولتي فعاليت مي كند.

جايگاه و كاركرد رسانه هاي گروهي (راديو و تلويزيون، مطبوعات و اينترنت) در جامعه، مهمترين رسانه ها و تيراژ مطبوعات:

امروزه در كشور قزاقستان، بيش از دويست روزنامه و هفته نامه و ماهنامه چاپ مي شود كه بيشتر در زمينه هاي سياسي، تبليغاتي، مذهبي، زنان، جوانان و كودكان، ورزشي و فرهنگي است. نشريات روزانه و هفتگي مهم قزاقستان، "زمان" ، " يكمن "، " قزاق ادبياتي "، " تركستان "، " اويغور آوازي "، " آلماتي آقشامي "، " ژاس آلاش " و " آلتين اوردا " مي باشد. تيراژ اين نشريات از 5000 تا 25000 است. موضوع نشريه ي " قزاق ادبياتي " چنانچه از نامش پيداست بيشتر مسائل ادبي و فرهنگي و هنري را پوشش مي دهد. ضمنا اداره ي مفتيات قزاقستان، نشريه ي ماهانه ي " مسلمان " را منتشر مي نمايد.

وضعيت انتشار كتاب و كتابخواني:

در سرتاسر جمهوري قزاقستان، كتابخانه هاي عمومي زيادي وجود دارد و هر سال، بيش از دويست هزار عنوان كتاب و نشريه ي فصلي و روزانه به موجودي كتابخانه ها اضافه مي شود. قزاق ها تحت تاثير روس ها از هر فرصتي براي كتاب خواندن استفاده مي كنند. كتابخانه ي ملي قزاقستان، معتبر ترين نهاد فرهنگي و علمي در اين جمهوري به شمار مي رود.

نظام آموزشي:

نظام فرهنگي و آموزشي در مدارس قزاقستان شامل دوره هاي ابتدايي و متوسطه است. تحصيلات تا دوره ي متوسطه، رايگان و اجباري ست و از سن هفت سالگي شروع مي شود. پيش از انقلاب اكتبر، دو نوع مدرسه در قزاقستان وجود داشت : مدارس روسي و مدارس و مكتب خانه هاي ديني كه اكثرا در جنوب و جنوب شرقي كشور رواج داشت. اما در حال حاضر، مدارس در قزاقستان به مدارس روسي و مدارس قزاقي تقسيم مي شوند. زبان آموزشي در مدارس روسي، روسي است و در مدرسه هاي قزاقي به زبان قزاقي است. زبان هاي خارجي همچون انگليسي، آلماني، فرانسوي و عربي و اخيرا فارسي نيز در برخي از مراكز دانشگاهي تدريس مي شود.

نرخ سواد:

از بركات آموزش اجباري و رايگان در جمهوري قزاقستان، نرخ سواد برابر است با 4 / 99 درصد كه زنان نيز از نرخ باسوادي بالايي برخوردارند.

وضعيت آموزش عالي و مراكز مهم دانشگاهي:

آموزش عالي در مراكز و دانشگاه ها صورت مي گيرد و همه ي دوره هاي آموزش عالي به نوعي از تخصص منتهي مي شود. تحصيلات دانشگاهي به صورت روزانه، شبانه و مكاتبه اي انجام مي گيرد و بيشتر دانشجويان از شهريه و مقرري بهره مند هستند. صلاحيت ورود داوطلبان به آموزش عالي به وسيله ي آزمون ورودي سنجيده مي شود. قزاق ها سهم بيشتري از دانشجويان را در آموزش عالي نسبت به ديگر جمهوري ها دارند. دانشگاه‌ها و مراكز فرهنگي، بيشتر در رشته هاي حقوق، بيولوژي، شيمي ، فيزيك، رياضي، جغرافي، شرق شناسي، مكانيك، تاريخ و مردم شناسي، زبان شناسي، روزنامه نگاري، فلسفه و علوم سياسي، اقتصاد، جامعه شناسي و موسيقي و ورزش فعال هستند. در حال حاضر، دانشگاه الفارابي در آلماتي قزاقستان بزرگترين نهاد فرهنگي و آموزشي به حساب مي آيد. دانشگاه آبلاي خان، دانشگاه بين المللي روزنامه نگاري، دانشگاه خواجه احمد يسوي ( قزاق – ترك ) در شهر تركستان، دانشگاه اوراسيا در شهر آستانه ( پايتخت جديد قزاقستان )، انستيتو زبان عرب در شهر چيمكنت در جنوب قزاقستان، دانشگاه آباي و دانشگاه تربيت معلم از جمله نهادهاي فرهنگي و آموزشي مهم در اين جمهوري هستند.

برای دست یابی به دانش و تکنولوژی جدید روز، دانشگاه ها نقش اصلی را ایفا می کنند. در قزاقستان حدود 150 موسسه آموزش عالی وجود دارد و اغلب آن ها مجهز به تکنولوزی کارآمد روز از جمله سایت های کامپیوتری است. کاربرد تجهیزات آموزشی پیشرفته علاوه بر دانشگاه ها در مدارس این کشور نیز مورد توجه مسوولان است. استفاده از استادان خارجی در رشته های گوناگون و تربیت نیروهای متخصص از جمله اهداف اصلی است.برای تکمیل پروژۀ جذب تخصص روز علاوه بر بکارگیری استادان خارجی ، به دانشجویان مستعد بورسیه های تحصیلی خارج از کشور (بولاشاک) اعطا می شود. قزاقستان منتظر بازگشت نیروهای تحصیل کرده خود است تا با بکار گیری آنان در مدیریت های مختلف تحولی اساسی در توسعه همه جانبه این کشور محقق گردد. در سال های اخیر بورسیه های دولتی افزایش چشمگیری داسته است. در دانشگاه های قزاقستان بیش از دویست گروه علمی و آموزشی در دانش های گوناگون مشغول فعالیت است. دانشگاه «نظر بایف» نمونه و الگویی برای دانشگاه های قزاقستان است که در آن مدل نوآوری و خلاقیت آموزشی با متدهای جدید به کار گرفته می شود. نکته قابل توجه و مهم این است که جهت گیری آموزش دانشگاهی تماما بر اساس نیاز سنجی بخش های مختلف تولیدی و فرهنگی و بازار کار و نیاز اجتماعی است . از این رو هیچ فارغ التحصیلی بدون نیاز اجتماع به تخصص او تربیت نمی شود.

در قزاقستان بیست مرکز برای شناسایی استعدادهای درخشان راه اندازی شده است.این مراکز استعدادهای درخشان را شناسایی و راهی دانشگاه های ویژه می کنند. بنابر سیاست گذاری رییس جمهور جهت گیری دانشگاه ها باید در راستای فعالیت های نوآورانه باشد. از اهداف کوتاه مدت دانشگاهی در قزاقستان رسیدن به استانداردهای جهانی است. به این منظور ارتقاء دست کم دو دانشگاه به رتبه بهترین دانشگاه های جهان مد نظر مسوولان قراردارد.

استفاده از ظرفیت اقتصادی مردمی در راستای توسعه دانشگاه نیز از اهداف آموزش عالی در این کشور است. به این منظور بخشی از آموزش دانشگاهی در قزاقستان غیر دولتی و با هزینه خانواده ها صورت می گیرد.دولت برای این مقصود آموزش های ویژه ای برای خانواده ها در نظر گرفته و سیستمی طراحی و به خانوده ها اموخته شده که در آن به پس اندازهای مالی ویژۀ فرزندان شان در سطح آموزش عالی مبادرت می نمایند. دانشگاه های قزاقستان اختیارات قابل توجهی در عقد قراردادهای فی مابین در زمینه تبادل استاد و دانشجو با سایر کشورها دارند. این امر بزودی تحول بزرگی در ارتقا سطح آموزش و جذب تخصص در این کشور خواهد داشت.

طبق آمارهای رسمی از هر 37 فارغ التحصیل مقطع دکترا در علوم مختلف تنها یک نفر به تدریس و استادی در دانشکاه مشغول شده و بقیه مستقیماً وارد بازار کار و تولید می شوند. این خود نشان دهندۀ هدف مند بودن آموزش عالی در قزاقستان است.

از ویژگی های فعالیت های دانشگاهی در قزاقستان توجه به امور فرهنگی و فوق برنامه است. دانشجویان ضمن فراگیری علوم در رشته های تخصصی مبادرت به آموزش و تجربۀ هنرهای دلخواه خود می کنند. برنامه های جذاب مسابقات هنری از جمله موسیقی ، رقص ، نمایش ، آوازخوانی ، مسابقات ورزشی و... از فعالیت های روزمره دانشگاهی است . از این رو دانشگاه در قزاقستان جاذبه های بسیاری برای دانشجویان دارد.

مراكز و نهادهاي آموزشي دولتي :

دانشگاه آبلاي خان، دانشگاه بين المللي روزنامه نگاري، دانشگاه خواجه احمد يسوي ( قزاق – ترك ) در شهر تركستان، دانشگاه اوراسيا در شهر آستانه ( پايتخت جديد قزاقستان )، انستيتو زبان عرب در شهر چيمكنت در جنوب قزاقستان، دانشگاه آباي ، دانشگاه الفارابي و دانشگاه تربيت معلم دختران (ژنپي)از جمله نهادهاي فرهنگي و آموزشي مهم در اين جمهوري هستند.

ساختار ديني و مذهبي

مردم قزاق مسلمان حنفي مذهب هستند. آنها خيلي دير (قرن نوزدهم) مسلمان شدند وحتي پس از قبول اسلام‌، ‌عقايد و شعائر بت پرستي در ميان آنان رواج داشت. اسلام توسط روحانيون تاتار به اين سرزمين راه يافت و جالب آنكه روس ها موافق اين رويكرد (مسلمان شدن قزاق ها) بودند . قزاقستان ، كشوري لائيك است و مبناي قوانين در آنجا بر پايه ي شريعت نيست، ولي به اعتبار اكثريت مسلمان جامعه، نهادهاي رسمي ديني به مسائل و دغدغه هاي ديني مردم مي پردازند.

مسجد نور در شهر آستانه قزاقستان

مسجد نور آستانه، مسجدي در شهر آستانه، پايتخت قزاقستان است که بزرگترين مسجد قزاقستان و بزرگترين مسجد در آسياي مرکزي محسوب مي شود.

ارتفاع 40 متري آن نمادي از سن حضرت محمد (ص) در هنگام بعثت و ارتفاع 63 متري مناره هاي آن نمادي است از سن مبارك آن حضرت هنگام وفات مي باشد . اين مسجد اعظم در حاشيه رودخانه و در بخش غربي شهر آستانه قرار دارد . ساخت و ساز اين بنا براي اولين بار در ماه مارس سال 2005 آغاز شد و در سال 2008 گشوده شد.

در واقع اين مسجد هديه اي بود از طرف «نور سلطان نظربايف» و «امير قطر» به رئيس جمهور قزاقستان به پاس همکاري سه کشور . مسجد نور آستانه ظرفيت پنج هزار نمازگزار در داخل مسجد و دو هزار نفر در خارج از مسجد را داراست ..

در اين سازه از شيشه هاي مشبک، بتون و گرانيت استفاده شده است

رابطه فرهنگي با جمهوري اسلامي ايران

قزاقستان به عنوان بزرگترين جمهوري آسياي مركزي، مناسبات دوستانه و حسنه اي با ايران دارد و دولتمردان قزاق بر اين روند تأكيد مي ورزند. تفاهم وتقارب فرهنگي وتاريخي ميان ملت هاي ايران و قزاقستان،موجب ايجاد فضاي مودت آميزي در روابط فرهنگي شده كه تاكنون فراز و فرودهايي نيز داشته است. جنوب قزاقستان امروزي كه يكي از كانون هاي قديمي تصوف در آسياي مركزي است، قدمتي بيشتر از ساير نقاط اين جمهوري نوپا در گرايش به اسلام دارد. ساكنين اين نواحي بر پايه ي تعاليم صوفي صافي « خواجه احمد يسوي » عارف نامدار ترك كه به « پير تركستان » معروف است، با عناصر فرهنگ ايراني و اسلامي سازش عميق تر و جدي تري دارند.