نام سوره: احقاف
تعداد آیات: 35
تعداد کلمات: 648
تعداد حروف: 2668
ترتیب نزول: 66
محل نزول: مکه مکرمه
معانی نام سوره: احقاف نام سرزمینی است که در این سوره سرزمین قوم عاد میباشد.
نامهای دیگر: -
ویژگیهای سوره: در قرآن هفت سوره پشت سر هم که باحروف رمز (حم) آغاز میشوند به نام (حوامیم) و یا (حامیمات) نامیده میشوند که همه ی آنها از وحی قرآن و کتاب خدا سخن میگویند و ارتباط معنوی حروف رمزی (حم) با مساله وحی و نزول قرآن و کتاب روشن میسازد.
موضوعات مطرح شده: عظمت قرآن و نزول آن از سوی مبداء – هدف داری جهان آفرینش – مساله معاد - حقوق و حرمت پدر و مادر – شکر و سپاس در برابر الطاف و نعمتهای الهی – شمه ای از داستان نکبت بار قوم هود – عمومیت کسترش نبوت و دعوت پیامبر – هلاکت و بدبختی فاسقان.
فضیلت قرائت و خواص سوره احقاف
احقاف؛ چهل و ششمین سوره قرآن است که مکی و 53 آیه دارد.
در فضیلت و خواص سوره از حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده: هر کس سوره احقاف را قرائت نماید به تعداد تمامی رنگ های موجود در دنیا به او ده حسنه داده می شود و ده گناه از او پاک می شود و ده درجه بر درجات و می افزاید
/پاورقی 1. مجمع البیان، ج 9، ص 136./
امام صادق علیه السلام می فرماید: هر کس هر شب یا هر شب جمعه سوره احقاف را قرائت نماید خداوند در زندگی دنیایی اش او را به ترسی مبتلا نمی کندو نیز از عوامل خوف و ترس در روز قیامت ایمن می دارد
/پاورقی 2. ثواب الاعمال، ص 114./
شأن نزول و محتوای سوره احقاف
محتوای این سوره را در هفت بخش می توان خلاصه کرد:
1. بیان عظمت قرآن 2. مبارزه ی قاطع بر ضد هر گونه شرک و بت پرستی 3. توجیه مردم در مساله معاد و دادگاه عدل پروردگار 4. بیان بخشی از داستان قوم عاد 5. اشاره به گسترش و عمومیت دعوت پیامبر صلی الله و علیه و آله و سلم تا جایی که غیر از انسانها طایفه ی جن را نیز شامل می شود. 6. تشویق مومنان و انذار کافران و ایجاد مبادی خوف و رجا 7. دعوت پیامبر اسلام صلی الله و علیه و آله و سلم به صبر و استقامت.
مکی یا مدنی بودن آیات: ظاهرا تمام این سوره بجز دو آیه-که در مکی یا مدنی بودن آنها اختلاف هست- همه گی در مکه ی مکرمه نازل شده است. دو آیه ی مکذکور عبارتند از: - ام یقولون افتراه... - و آیه ی - قل ارایتم ان کان من عندالله.. -
موضوعات تاریخی: امام رضا علیه السلام به نقل از اجداد بزرگوارش از امام حسین ابن علی علیه السلام روایت کرده است که فرمود: - مهاجر انصار نزد رسول اکرم صلی الله و علیه و آله و سلم اجتماع کردند و عرضه داشتند: - ای رسول خدا! شما با این همه واردین- و مهمانهایی- که از اطراف به سوی شما می آیند مخارج زیادی دارید - فلذا- مال و جان ما، همه در اختیار تو است و ما با کمال رغبت خوشحال می شویم اگر در آنها تصرف کنی و از خدا می خواهیم تو را اجر دهد، آنچه دلت می خواهد از این اموال خرج کن، هیچ حرجی بر تو نیست - امام حسین علیه السلام - فرمود: - در این مورد بود که خدای تعالی، روح الامین را بر آن جناب نازل فرمود و وی به رسول خدا صلی الله و علیه و آله و سلم عرضه داشت: - ای محمد قل لا اسئلکم علیه اجرا الا الموده فی القربی. - یعنی - من از شما مزدی در برابر رسالتم نمی خواهم مگر همین را که بعد از من به خویشاوندان نزدیکم مودت و دوستی بورزید -.
(در این هنگام) مهاجر وانصار بیرون رفتند و منافقین گفتند: - از تصرف در اموال ما چشم نپوشید مگر برای اینکه ما را به رعایت خویشاوندانش وادار کند - و این سخنی عظیم و افترائی بود که در مجلس آن جناب گفتند. و درباره ی همین افترا بود که آیه ی شریفه ی - ام یقولون افتراه قل... - نازل شد-.
در ذیل آیه ی - و شهد شاهد من بنی اسرائیل.. - نیز روایتی وارد شده که مربوط به اتمام حجت با یهودیان است روایت مذکور از این قرار می باشد:
از عوف ابن مالک اشجعی روایت شده است که گفت: روزی رسول خدا صلی الله و علیه و آله و سلم به راه افتاد من نیز در خدمتش بودم تا داخل معبد یهودیان شدیم، چون روز عیدشان بود، از ورود ماخوشان نیاد. پس رسول الله صلی الله و علیه و آله و سلم به ایشان فرمود: دوازده نفر یهودی داوطلب شوید (و) شهادت دهید به یگانگی خدا و نبوت محمد ابن عبدالله تا خدای تعالی عذابی که شامل حال تمامی یهودیان زیر آسمان شده از ایشان برطرف سازد. یهودیان همه سکوت کردند، وقتی یکی از ایشان داوطلب شد رسول الله صلی الله و علیه و آله و سلم مجددا پیشنهاد خود را تکرار کرد. ولی (این بار) دیگر کسی پاسخ نداد. بار سوم تکرار کرد، احدی اجابت ننمود. آن گاه پیامبر اکرم صلی الله و علیه و آله و سلم پرسید: - زیر بار نمی روید؟ پس بدانید به خدا سوگند، من حاشر و عاقب و مقضی هستم، چه ایمان بیاورید و چه تکذیب کنید -. آن گاه بازگشت و من هم با او بودم، وقتی خواستیم از در خارج شویم، مردی از پشت سر آن جناب گفت: - ای محمد! همانجا که هستی بایست -، پس رو کرد به یهودیان و پرسید: - ای مردم یهود تاکنون که من در میان شما بودم، مرا چگونه یافتید؟ - گفتند: - به خدا سوگند ما در بین خود مردی داناتر از تو به کتاب خدا و فقیرتر از تو و از پدرت و از جدت سراغ نداریم -. آن مرد بعد از گرفتن این گواهی گفت: - پس بدانید من خدا را شاهد می گیریم. این محمد همان پیغمبری است که شما در تورات و انجیل نامش را یافته اید -.
قوم یهود گفتند: - این را دروغ می گویی - و گواهی او را رد کرده و به او ناسزا گفتند. پس رسول خدا صلی الله و علیه و آله و سلم فرمود: - شما دروغ گفتید و سخن شما هرگز مقبول واقع نمی شود -. آن گاه رسول خدا صلی الله و علیه و آله و سلم و من و آن مرد یهودی که نامش - ابن سلام - بود بیرون آمدیم، پس از مدتی آیه: - قل ارایتم ان کان من عند الله... - (احقاف- 10) نازل شد. البته به این روایت ایراداتی وارد شده که باعث می شود نتوان خیلی به آن تکیه کرده و مورد استنادش قرار داد.
