دور دوم مذاکرات سازش میان هیئت مذاکره کننده فلسطینی به ریاست صائب عریقات و هیئت اسرائیلی به ریاست خانم تسیبی لیونی وزیر دادگستری رژیم صهیونیستی و وزیر خارجه سابق این رژیم، در بیت المقدس در حالی پایان یافته است که هیچ گزارشی از نتایج آن منتشر نشده است و از آغاز هم، طرفین قرار گذاشته بودند که طی 9 ماه مدت زمان پیش بینی شده برای مذاکرات، گفتگو ها محرمانه باقی بماند. بنابراین این نگرانی در محافل فلسطینی وجود دارد که در پشت پرده این مذاکرات محرمانه خصوصا با پیشینه مذاکرات گذشته و امتیاز دادن های یک سویه گروه مذاکره کننده فلسطینی، چه آش تازه ای برای فلسطینیان در حال پختن است.

البته اسرائیل برای خود حق وتویی را نیز پیشاپیش تعیین کرده و پذیرش و تعهد هر نوع طرح سازشی را به اعلام موافقت شهروندان اسرائیلی با آن، از طریق برگزاری رفراندوم و همه پرسی مشروط کرده است و از این رو، هم از خود سلبا و ایجابا، برای اعلام مخالفت یا موافقت، سلب مسئولیت کرده و هم از بوجود آمدن اختلاف نظر داخلی و گسیختگی در انسجام درونی جامعه صهیونیستی ممانعت به عمل آورده است.

در حالی که گفتگوهای سازش در جامعه فلسطینی مبتنی بر دوگانگی جامعه و گسیختگی داخلی و فقدان وحدت ملی در میان فلسطینی هاست. اتفاقا اولویت بخشیدن به مذاکرات، پیش از تحقق وحدت و آشتی ملی فلسطینی و مقدم داشتن آن، اقدامی عامدانه برای تثبیت دوگانگی و ریشه دار و غیر قابل ترمیم کردن آن است. علاوه بر این که اصولا نتایج مذاکرات هم از عوامل عمده تعمیق اختلافات و گسترش شکاف های درونی میان نخبگان و جامعه غیر یکپارچه فلسطینی است.

گسیختگی جغرافیایی و تقسیم سرزمینی به دو بخش کرانه باختری و غزه از یک سو و گسیختگی جمعیتی میان این دو بخش از سوی دیگر و علاوه بر آن گسیختگی ساختاری و وجود دو دولت با نهادهای مربوطه و گسیختگی در رویکردهای سیاسی و گزینه های راهبردی میان سازش و مقاومت، وضعیتی است که اسرائیل آینده ی خود و دولت فلسطینی مورد نظر خود و امریکا را، بر اساس آن طراحی و پیش بینی کرده است.

بر این اساس اسرائیل نه خود به آشتي فلسطينيان توجهی دارد و نه هرگز به امریکا و يا به فلسطینی ها، اجازه اقدام برای تحقق آشتی ملی و انسجام داخلی خواهد داد. آشتی با اسرائیل بلا مانع بلکه مطلوب است اما آشتی فلسطینی / فلسطینی خط قرمز اسرائیل است.

وضعیت آشفته و رو به گسیختگی پیش از بیش جهان عرب و کشورهای عربی هم چشم انداز روشنی در عرصه وحدت بخشی به جامعه فلسطینی از خود نشان نمی دهد. در مصر تا قبل از برکناری محمد مرسی از مصدر قدرت و پست ریاست جمهوری به رغم تعدد نشست ها و توافقات و جداول زمانبندی مراحل اجرا و آخرالامر توافق بر تشکیل حکومت وحدت ملی، ولی نهایتا اين طرح در مقابل عوامل بازدارنده و واگرایانه فلسطینی/ عربی/ منطقه ای/ و بین المللی سر از ناکجا آباد درآورده و راه به جایی نبرد.

پس از وقوع بیداری اسلامی و صعود ستاره اخوان المسلمین و در دست گرفتن قدرت از سوی اين جنبش در تعدادی از کشورهای عربی و نزدیک شدن به مصدر قدرت در برخی ديگر از کشور های عرب، خصوصا بعد از پیروزی محمد مرسی در انتخابات ریاست جمهوری مصر، جنبش اخوانی " حماس " نيز دل در گرو وضعیت سیاسی جدید و تعلقات تشکیلاتی به اخوان المسلمین و حکومت های آن در کشورهای عربی بست و تصور می کرد که به زودی درهای به رسمیت شناخته شدن از سوی کشورهای عربی و غیرعربی منطقه و فرامنطقه به روی حماس باز شده و شاهد تعامل و رفتارهای جدیدی از سوی آن ها خواهد بود.

فاصله گرفتن حماس از سوریه، ایران و حزب الله و رویکرد مقاومت از یک سو و نزدیک شدن آن به قطر و ترکیه و مصر اخوان المسلمین و گرایش به رویکرد تعلیق مقاومت و تمدید توافق های آتش بس با اسرائیل خصوصا آتش بسی که با میانجی گری مصر زیر نظر محمد مرسی پس از جنگ 8 روزه در سال 2012 میان حماس و اسرائیل مورد توافق قرار گرفت از سوی دیگر، از شاخص های این مقطع از تاریخ تحولات عرصه فلسطین است و نتیجه این روند بطور طبیعی نزدیکی حماس یا حداقل بخشی از حماس به محمود عباس با میانجی گری قطر، مصر و ترکیه است.

همزمان با اعلام پایبندی حماس به خط مشی مقاومت مردمی، خالد مشعل رئیس دفتر سیاسی این جنبش در سخنان خود در مراسم امضای توافق نامه قاهره میان حماس و فتح در چهارم ماه می سال 2011 موافقت خود را با مذاکره محمود عباس با اسرائیلی ها برای مدت یک سال بدون دادن امتیازهای جدید اعلام کرد. علاوه بر آن حماس یک بار دیگر با امضای توافقنامه آشتی ملی با عنوان اعلام دوحه که متضمن تشکیل دولت وفاق ملی به ریاست ابومازن بود، نرمش جدیدی را در شرائطی که به علت برخورداری از حمایت قطرِ دوران شیخ حمد و مصر دوران مرسی، خود را در موقعیتی برتر و دارای آینده ای بهتر و چشم اندازی روشن تر می دید، از خود نشان داد.

اما در حال حاضر اوضاع و شروط مصالحه سخت تر و تحقق آن دیر دسترس تر شده است، چرا که برکناری مرسی و تعامل حاکمان جدید مصر و رسانه های این کشور با حماس به عنوان هم پیمان وی و اخوان، این جنبش را در ابعاد بسیاری در تنگنا قرار داده است. لذا دیگر نمی تواند با شروط گذشته خود و از موضع بالا با فتح گفتگو و مصالحه کند.

ورود حکومت خود گردان فلسطینی در روند گفتگو بدون تحقق پیش شرط های قبلی بویژه توقف شهرک سازی ها، راه مصالحه و آشتی ملی را بیش از پیش بسته است چرا که هر نوع مصالحه با حکومت خودگران كه در حال مذاکره با رژیم صهیونیستی است، به معنای تأیید این گفتگوها و به نوعی پیوستن حماس به آن است. این در حالی است که گفتگوها به شدت از سوی گروه های مقاومت فلسطینی از جمله حماس و اقشار مردمی مورد انتقاد است.

در سوی مقابل هم یعنی نزد امریکا و اسرائیل، آشتی و مصالحه فلسطینی / فلسطینی نيز خط قرمزی است که حکومت خودگردان نباید به آن نزدیک شود. بدین ترتیب تداوم مذاکرات به معنای تداوم نزاع و اختلاف داخلی فلسطینیان و موفقیت مذاکرات به معنای تثبیت شکاف و گسیختگی در درون جامعه فلسطین است.

سید مرتضی نعمت زاده