طی روزهای اخیر و در جریان تحویل چند فروند بالگردهای اورهال شده به نیروهای مسلح، بالگرد 214 هوانیروز سپاه مجهز به موشک های جدید نیز مشاهده شد که نشان می داد یک سلاح ضد زره هواپرتاب جدید به فهرست تسلیحات بالگردهای کشور افزوده شده است.

موشک های هوا به سطح هدایت نیمه خودکار و خودکار (شلیک کن-فراموش کن) تأثیرگذارترین سلاح بالگردهای رزمی به شمار می روند. در کنار آنها، راکت و توپ یا تیربار نیز در مأموریت های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.

موشک‌های خودکار به علت ایجاد امکان تک موقعیت توسط بالگرد بلافاصله پس از شلیک، از ارزش عملیاتی و البته قیمت تمام شده بالاتری برخوردار هستند. این موشک ها از جستجوگرهای اپتیکی مرئی، اپتیکی تصویرساز حرارتی و رادار موج میلیمتری استفاده می کنند.

موشک های نیمه خودکار از نوع فرمان در خط دید یا انواع هدایت لیزری قیمت پایین تری دارند اما لازم است تا بالگرد تا زمان اصابت، هدف را دنبال کرده و در دید خود داشته باشد. البته در مورد موشک های هدایت لیزری می توان از پهپادها یا نفرات زمینی هم برای هدایت استفاده کرد که محدودیت های خاص خود را به دنبال دارد.

موشکی که به همراه بالگرد بل 214 در روز گذشته مشاهده شد، «قائم-114» نام دارد و به نظر می رسد علت این نامگذاری استفاده از دستاوردهای بمب های هوشمند سری قائم در این موشک و نیز مد نظر بودن رسیدن به موشکی در رده AGM-114 هلفایر ساخت آمریکا بوده است.

موشک قائم-114 روی بالگرد 214 هوانیروز سپاه؛ سامانه شناسایی و هدفگیری اپتیکی جلوی دماغه بالگرد مشاهده می شود

موشک مشابه هلفایر در ایران برای اولین بار در زمان رونمایی از پهپاد راهبردی فطرس در اواخر آبان 1392 مشاهده شد. هر چند در آن زمان هیچ اطلاعاتی از عملکرد و وضعیت عملیاتی موشک مذکور منتشر نشد اما گمانه زنی ها حاکی از آن بود که موشک مذکور احتمالاً از نمونه هدایت لیزری موشک هلفایر الگوبرداری شده است.

موشک مشابه هلفایر زیر بال پهپاد فطرس

موشک زیر بال پهپاد فطرس از نظر علائم روی بدنه شباهت به نمونه هدایت لیزری هلفایر داشت

موشک AGM-114 هلفایر که از دهه 1980 وارد خدمت عملیاتی شده، در گونه های مختلفی توسعه پیدا کرده است. طول حدود 163 تا 180 و قطر 18 سانتیمتر، جرم حدود 45 تا 49 کیلوگرم، سرجنگی 8 تا 9 کیلوگرمی و برد 8 کیلومتر در نمونه های مختلف این موشک مشاهده می شود. خانواده موشک هلفایر از یکی از دو نوع هدایت نیمه خودکار لیزری یا خودکار رادار موج میلیتری استفاده می کنند.

اجزاء داخل موشک هلفایر نمونه هدایت راداری

این موشک روی حدود 20 نوع بالگرد، هواپیمای سرنشین‌دار و پهپاد آمریکایی بکارگیری شده است. خصوصاً عملیات های تروریستی که توسط پهپادهای ارتش آمریکا انجام می شود، توسط موشک های خانواده هلفایر صورت می پذیرد. این موشک در 30 سال گذشته در تمام منازعات نظامی با حضور یگان های بالگردی ارتش تروریست آمریکا و رژیم صهیونیستی حضور داشته است. گفته می شود در عملیات ترور سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی نیز گونه ای از موشک هلفایر یا نسل بعد توسعه داده شده از روی آن به کار گرفته شده است.

نمونه هدایت لیزری موشک آمریکایی هلفایر

تا مدتها در ایران خانواده موشک های طوفان به عنوان موشک ضد زره هواپرتاب توسط بالگردهای کبرا در هوانیروز ارتش و سپاه مورد استفاده قرار می گرفتند. در سال های گذشته موشک های شفق و آذرخش و بعداً موشک های قمر بنی هاشم، حیدر، دهلاویه و خانواده بمب و موشک های نقطه زن سدید نیز به فهرست تسلیحات هواپرتاب بالگردهای مختلف افزوده شدند. در پهپادهای ایرانی نیز انواع بمب های نقطه زن قائم و سدید مورد استفاده قرار می گیرند.

آنچه در تغییر تسلیحات موشکی بالگردهای در اختیار نیروهای مسلح مشهود است، تمایل به افزایش برد درگیری است. موشک های طوفان برد نهایی کمتر از 4 کیلومتر در نمونه های هدایت سیمی و حدود 5 کیلومتر در نمونه هدایت لیزری طوفان-5 دارند. اما موشک های جدید شفق، قمر بنی هاشم و حیدر با بردهای 8 تا 12 کیلومتر جهش قابل توجهی در برد درگیری برای بالگردها ایجاد کرده اند. این برد دورایستایی بیشتر سبب در امان ماندن بالگرد از آسیب موشک های دوش پرتاب و سلاح های کالیبر متوسط که در نزدیکی اهداف زمینی مستقر هستند می شود.

موشک حیدر زیر بال بالگرد کبرای هوانیروز ارتش؛ به جز قسمت جستجوگر و جلوی بدنه، سایر بخش های این موشک شباهت بالایی به موشک بریمستون دارد که خود از هلفایر الگوبرداری شده است

از سوی دیگر در چند سال اخیر، روند تجهیز بالگردهای ترابری به سلاح های مختلف شامل تیربار و راکت اندازهای 7 و 19 تایی سرعت گرفته است. در کنار آن، تجهیز به سامانه های الکترواپتیکی پایدارشده که امکان شناسایی در روز و شب، هدفیابی، مسافت یابی لیزری و در برخی نمونه ها، نشانه گذاری لیزری را دارد سبب افزایش قابلیت تهاجمی این بالگردها شده است.

تجارب گرانبهای 8 سال دفاع مقدس و سال ها نبرد با گروهک های تروریستی در شرق و غرب کشور نشان داد که تجهیز بالگردهای ترابری به سلاح، علاوه بر افزایش قابلیت های رزمی یگان های بالگردی، حتی در مواردی ضروری نیز هست.

با تسلیح بالگردهای ترابری که قبلاً هم در نمونه های خارجی همچون UH-1Y و UH-60 بلک هاوک، لینکس و میل-171 مشاهده شده است، این بالگردها می توانند در کنار تیم های آتش بالگردهای تهاجمی، در یورش اولیه به ادوات دشمن مشارکت داشته باشند. اینکار سبب کاهش بار کاری بالگردهای رزمی در نیروی به کار گیرنده می شود. خصوصاً برای کشور ما که فعلاً امکان خرید بالگردهای تهاجمی جدید را نداشته و تولیدات داخلی خاصی نیز برای افزایش تعداد بالگردهای تهاجمی صورت نپذیرفته، تجهیز بالگردهای ترابری به سلاح اهمیت مضاعفی دارد.

بالگرد بلک هاوک (سمت راست) و لینکس (سمت چپ) مسلح به موشک های ضد زره

به علاوه مسلح شدن بالگردهای ترابری سبب می شود تا این وسیله پروازی از حالت بی دفاع خارج شده و در محیط عملیاتی بتواند در شرایط مختلفی از تسلیحات برای افزایش بقاپذیری خود کمک بگیرد. در دوران دفاع مقدس یا مبارزه با تروریست ها مکرراً برخورد مستقیم بالگردهای ترابری با دشمن در شرایط عدم برخورداری از پوشش توسط بالگردهای تهاجمی اتفاق افتاده است. در این شرایط تیربار و راکت سلاح های کارامدی به شمار می روند که روی بالگردهای 214 و 212 نیروهای مسلح در سال های اخیر به کارگیری شده اند.

موشک دهلاویه و راکت انداز 19 تایی نصب شده روی بالگرد 214 هوانیروز ارتش

اما تجهیز این بالگردها به موشک های ضد زره، که حرف تمام کننده را در عرصه نبرد علیه اهداف زمینی می زنند، ارزش دوچندانی به برنامه تسلیح بالگردها داده است.

در سال های گذشته، بالگردهای 214 هوانیروز ارتش به موشک ضد زره دهلاویه با برد حدود 5.5 کیلومتر تجهیز شده بودند. این موشک با میزان نفوذ 1000 تا 1200 میلیمتر در زره، یکی از کارامدترین موشک های ضد زره جهان است که ارزش عملیاتی خود را در نبردهای اخیر محور مقاومت نشان داده است.

موشک های دهلاویه نصب شده روی بالگرد کبرای هوانیروز ارتش

بالگرد 214 تعمیر و نوسازی شده مسلح به پرتابگر راکت در مراسم 14 بهمن 1398

خانواده موشک های سدید به عنوان موشک هایی با وزن و برد مناسب کاندیدای دیگر نصب بر روی بالگردهای ترابری هستند. اما آخرین خبر در این زمینه به کارگیری موشک ایرانی جدید قائم-114 روی بالگرد 214 هوانیروز سپاه است. همانطور که اشاره شد به نظر می رسد این موشک با الگوبرداری از موشک موفق و مشهور هلفایر ساخته شده باشد. از این رو باید جرمی در حدود 50 کیلوگرم و بردی در حدود 8 کیلومتر داشته باشد. در حال حاضر 4 موشک از این نوع روی بالگرد 214 نصب شده است که هرچند کمتر از 8 موشک دهلاویه به کارگیری است اما در عوض حدود 46 درصد برد دورایستایی بیشتر را نسبت به دهلاویه در اختیار بالگرد قرار می دهد که از ارزش عملیاتی بالایی خصوصاً در میادین نبرد امروزی برخوردار است.

موشک های جدید قائم-114 نصب شده روی بالگرد 214 هوانیروز سپاه

با توجه به دانش، فناوری و تجربیات بالای صنعت دفاعی کشور در زمینه ساخت موشک های ضد زره، می توان گفت که موشک قائم-114 باید از سرجنگی نفوذگر دو مرحله ای برخوردار بوده و احتمالاً توان نفوذ در زره دستکم به میزان 1000 میلیمتر را دارد. هر چند نوع روش هدایت این موشک اعلام نشده ولی احتمالاً با توجه به رویه خانواده بمب های هواپرتاب قائم، موشک قائم نیز از جستجوگرهای اپتیکی استفاده می کند. امکان توسعه نمونه هدایت لیزری نیز برای این موشک با توجه به تجربیات ساخت موشک های هواپرتاب بینا-1 و 2 در دسترس و ممکن است.

 قطعاً در آینده نزدیک موشک قائم-114 روی بالگردهای تهاجمی کبرا و پهپادهای رزمی که توان حمل محموله مناسبی دارند نیز مشاهده خواهد شد. این امر سبب افزایش قابل توجه توان عملیاتی یگان های هوایی کشور در مواجه با ادوات زرهی دشمن می شود.