اگرچه سوار بر موج زندگی ماشینی وتکنولوژی روز آمد ارتباطی و شبکه های مجازی و در دو سال اخیر نیز با شیوع ویروس کرونا برخی از این آیین های رمضانی از جمله نماز تروایح که به نماز دست جمعی معروف است و افطار دهی در مساجد با انبوه جمعیت تا حد زیادی کمرنگ شد، ولی اهل سنت قوم ترکمن در راز و جرگلان استان خراسان شمالی با همراه کردن جوانان برخی از این سنت های و آیین های رمضانی را دست به دست ادامه می دهند.

" ای گورمک " یا همان رویت هلال ماه رمضان 

گرچه اهل سنت استان خراسان شمالی در اعلام ماه رمضان و عید فطر خود را تابع استفتاء دفتر رهبر معظم انقلاب اسلامی و گوش به زنگ اعلام نظر حاکم اسلامی می دانند و هر سال نیز این تبعیت خود را از ولی فقیه با انتشار بیاینه اعلام می کنند ،ولی این بدان معنا نیست که برادران اهل سنت منطقه ترکمن نشین بخش جرگلان در شمال شهرستان بجنورد بخواهند خود را از ثواب رویت هلال ماه رمضان و حتی شووال یا همان " ای گورمک " محروم کنند، چرا که یکی از باورهای دیرین ترکمن های اهل سنت این منطقه مرزی، ثواب رویت ماه در آسمان یا به تعبیر اهالی آن « آی گورمک» است به گونه ای که نگاه غالب اهالی ترکمن از زن و مرد تا کوچک و بزرگ در آخرین شب از ماه شعبان به سمت آسمان برای دیدن هلال ماه رمضان است تا از ثواب آن بهره مند شوند و بر این باورند که دیدن ای گورمک سبب بینایی بهتر چشم می شود.

امام جمعه اهل سنت شهر یکه صعود شهرستان  رازورجرگلان  می گوید :  فردی که هلال ماه نو در ماه رمضان را می‌بیند آیه شریفه ۱۸۹ سوره بقره را قرائت می‌کند و با خوشحالی به دیگران اعلام می‌کند که ماه را دیده است.

آخوند رحیم صمدی افزود: رسم بر آن است که هر فردی که در آن شب  ماه را رویت می کند، دست خود را به سوی آسمان دراز می‌کند و به پیشانی می کشند و می گویند؛ خداوند دیدن ماه مبارک رمضان را سال آینده نیز قسمت ما نماید.

افطاری دادن با نان سنتی 
اگرچه امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا خبری از سفره های افطاری در مساجد رازوجرگلان نیست ولی به گفتۀ یکی از شهروندان ترکمن، هر ساله در بین اهل سنت رسم بر این است که هر روز هر یک از اهالی، نان محلی قتلمه، بیشمه و آش درست می‌کنند و آن را به مسجد محله خود می‌فرستند تا نمازگزاران پس از اقامه نماز روزه خود را با آن افطار کنند.

آنا جمال حمیدیان یکی از بانوان ترکمن راز و جرگلان در استان خراسان شمالی در مورد طرز پخت این نان می گوید : در اصطلاح ترکمن هر آنچه به بر روی آتش پخته می شود، بیشمه نام دارد و نان محلی بیشمه که طرفداران زیادی دارد ،  ابتدا تخم مرغ‌ها را در ظرفی هم بزنیم و بعد شکر، شیر، روغن و بکینگ پودر به آن اضافه کنیم  و بعد با دست و یا با دستگاه همزن برقی آنها را به هم می زنیم تا به قولی پف کند و بعد از مقداری آرد به آن اضافه می شود و آنقدر ورز داده می شود تا این که به خمیر نرم تبدیل شود به گونه ای که دیگر به دست نچشبد.

خانم حمیدیان اضافه کرد : بعد از این که به قول معروف خمیر «ور» آمد تکه‌های کوچکی از خمیر را بر می داریم و به شکل نزدیک به لوزی برش زده و به درون روغنی که قبلا به خوبی داغ شده می‌اندازیم تا در حرارت ملایم پخته شود و بیشمه ها به رنگ طلایی در آید.

                         

نماز تراویح
خواندن نماز تراویح یکی از صحنه های بیاد ماندنی دیگر ماه رمضان  است که پس از افطار همچون بسیاری از مناطق اهل سنت نشین کشور در بین مرزنشینان خراسان شمالی نیز اقامه می شود و با وجود همه گیری ویروس کرونا در این منطقه که در الگوی رنگ بندی زرد و نارنجی کرونایی قرار دارد، این نماز با رعایت پروتکل های بهداشتی در خانه و یا مساجد اقامه می شود.

مدرس حوزه علمیه محمدیه اهل سنت رازوجرگلان در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: روزه داران پس از افطار در خانه و یا با حضور در مساجد نماز تراویح را که  ۲۰ رکعت  نماز است، اقامه می کنند و در این میان در برخی از مساجد نیز همراه با نماز تراویح، ختم قرآن نیز برپا می‌شود. به این ترتیب که در طول یک هفته،  نمازگزاران در قالب همان نماز تراویح، قرآن نیز ختم می کنند.

آخوند محمد محمدی در توضیح چگونگی اقامه نماز تروایح می گوید در نماز تروایح همراه با ختم قرآن، امام جماعت در هر رکعت از نمازهای دو رکعتی،  پس از حمد به جای سوره های کوتاه، از نخستین آیات سوره بقره آغاز می کند و در هر رکعت بخشی از قرآن را از حفظ می‌خواند و در رکعت‌های بعدی ادامه  نیز آن را ادامه می دهند و به این ترتیب در طول یک هفته یا حتی زودتر، قرآن را به جماعت و در قالب نماز تراویح، ختم می‌کنند.

«یارمضان» آیین شب چهاردهم
آیین رمضان خوانی از آداب و رسوم ویژه ترکمن های خراسان شمالی است که در شب چهاردم ماه مبارک رمضان همزمان با ولادت امام حسن مجتبی (ع)  پس از اقامه نماز عشا و تراویح، دسته‌هایی  از جوانان در بیرون مسجد هر محله تشکیل می‌شود و در این آیین طلبه یا غزل‌خوان خوش صدا در روستا به همراه شماری از جوانان به راه می‌افتد و اشعاری را با مضمون فضیلت‌های این ماه و اعلام این که نیمی از ماه مبارک سپری شد، مردم را تشویق به ادامه روزه داری می کند  و پس از هر مصرع، همراهان ندای  «الاو» یا « الله» و «یا رمضان» سر می دهند.

آیین شب قدر «قدر گجه سی»
شب قدر در بین  ترکمن های  سنی مذهب این منطقه نیز همانند دیگر مسلمانان قدر و قیمت بی شماری دارد و به گفته آخوند صمدی، اهالی بر این باروند در این شب هر کس تا صبح بیدار بماند و مشغول عبادت و ستایش باشد، گناهانش پاک می شود.

وی افزود: ترکمن‌ها در بین شبهای قدر ، برای شب ۲۷ ماه مبارک رمضان احترام خاصی قائل هستند در این شب برای پذیرایی از میهمانانی که در خانه شان افطار می کند ، سفره‌های رنگین می‌چینند.

امام جمعه اهل سنت رازوجرگلان با بیان اینکه این مراسم معنوی، همواره در اغلب مساجد اهل سنت خراسان شمالی برگزار می‌شود، یادآور شد: بسیاری از روزه‌داران در این مجالس پرفیض که با قرائت قرآن، دعا و مناجات و مدح پیامبر(ص) زینت می یابد، شرکت می کنند.

ادای فطریه «باش پیطره»
ادای فطریه در میان اهل سنت رسم دیگری است که معمولا در چند روز آخر ماه رمضان، قبل از نماز عید سعید فطر انجام می شود و طبق اعلام نظر روحانیون ترکمن برای هر فرد خانواده، مبلغی تعیین و به افراد نیازمند پرداخت می شود و در فقه اهل سنت پرداخت فطریه واجب است.

آخوند محمدی افزود: معمولا مقدار معینی از قوت غالب مردم هر منطقه مبنای پرداخت آن است که در بین ترکمن‌های این منطقه مبنای پرداخت فطریه گندم است که مبلغ ریالی آن از سوی علما تعیین و اعلام می‌شود.

عید سعید فطر با نو نوار کردن لباس و خانه 
در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان  مردم تلاش می‌کنند زودتر از دیگران هلال ماه شوال را روِیت کنند و به نوعی هر کس که هلال ماه شووال را رویت می کند، آن را به اطلاع دیگر روزه داران نیز می رساند تا بنا بر اعتقادات مذهبی با پیشوازی در اعلام ماه شووال ثواب بیشتری ببرد.

مدرس حوزه علمیه اهل سنت رازوجرگلان می گوید : ترکمن‌ها در چند روز آخر ماه مبارک رمضان با انجام خانه تکانی و خرید لباس نو به استقبال عید فطر می‌روند، و  در روز عید فطر، مردم صبح زود از خواب بیدار می شوند، لباس های جدید و پاک می پوشند و به مسجد می روند و در آن جا همه به امامت امام مسجد نماز عید می خوانند.

 

آخوند محمدی افزود: امام مسجد قبل از شروع مراسم، شکل خواندن نماز عید را به نمازگزاران یاد آوری و خطبه ها را می خواند و به مردم را به انجام اعمال نیکو فرا می خواند و بعد از نماز نیز مردم عید  با پخش شیرینی عید فطر را به هم تبریک می گویند.

استان خراسان شمالی طبق سرشماری نفوس ومسکن ۱۳۹۰ حدود ۸۶۳ هزار نفری جمعیت دارد که در ۲۴ شهر و بیش از یک هزار روستا سکونت دارند که بخشی از این جمعیت را اهل سنت و قوم ترکمن تشکیل می دهند که در شهرستان راز و جرگلان ،بجنورد  و مانه و سملقان سکونت دارند.