سازمان صنایع دفاع بزرگترین زیرمجموعه وزارت دفاع است که محوریت تولیدات آن به حوزه رزم زمینی مربوط است. این تولیدات شامل تجهیزات دفاعی و هجومی انفرادی سربازان شامل لباس، کلاه، جلیقه ضد گلوله، سلاح کمری، تفنگ های تهاجمی و تک تیرانداز و انواع تیربار سبک تا سنگین و مهمات مختلف آنها، خمپاره اندازهای کالیبر کم تا زیاد، راکت و موشک‌های ضد زره، گلوله های توپخانه، راکت‌های توپخانه‌ای، انواع مین، راکت ها و بمب های هواپرتاب، انواع خودروهای نظامی سبک تا سنگین و انواع محافظت شده آنها و همچنین تجهیزات زرهی مانند نفربر و تانک می شود.

در سال‌های اخیر با گسترش روند هوشمندسازی و خودکارسازی تجهیزات و تسلیحات، علاوه بر تولید محصولات پیشرفته تر و کارامدتر، راکت های هدایت شونده با دقت بالا و بمب‌های هواپرتاب نقطه زن و دورایستا نیز به سبد محصولات سازمان صنایع دفاع افزوده شده است. به کارگیری این طیف از تسلیحات در نیروهای عملیاتی سبب رشد قابل توجه اثرگذاری آنها خصوصاً در صحنه نبردهای مدرن امروزی شده است.

در نمایشگاه اخیر انواع محصولات در دسته بندی هایی که به آنها اشاره شد در معرض دید قرار گرفت که برخی از این دستاوردها برای نخستین بار به نمایش در می آمد. در این گزارش مرور مختصری روی محصولات مشاهده شده در این نمایشگاه بر اساس تصاویر منتشر شده توسط سایت وزارت دفاع خواهیم داشت.

سلاح های سبک و سنگین

پس از پایان جنگ تحمیلی، تلاش برای تنوع بخشی به تولیدات سلاح در وزارت دفاع شدت گرفت و انواع مختلفی از تسلیحات ساخته شد. در دهه های بعد چند نوع سلاح تک تیرانداز و اسلحه کمری ساخته و در اختیار نیروهای مسلح قرار گرفت تا سال‌های اخیر که روش‌های ساخت بهتر و تجهیزات الکترونیکی قابل نصب روی سلاح هم به تولیدات وزارت دفاع افزوده شد.

مهمترین محصول سازمان صنایع دفاع در حوزه سلاح های انفرادی را می توان تفنگ هجومی مصاف دانست. این سلاح با نگاهی به نمونه های مطرح دنیا و با هدف نهایی جایگزینی با تسلیحات قدیمی موجود در سازمان رزم مانند تفنگ مشهور ژ3 ساخته شده است.

در چند سال اخیر این سلاح در اختیار یگان های مختلف نیروهای مسلح تحت آزمایش قرار داشته و نمونه های کالیبر 5.56 و 7.62 از آن ساخته شده است. این سلاح قابلیت نصب انواع تجهیزات جانبی را دارد و امید می رود کیفیت ساخت آن و سایر نکات اصلاحی مد نظر نیروهای آزمایش کننده در نمونه تولیدی آن اعمال شود. نمونه های بهسازی شده از تفنگ های مختلف هجومی و سایر انواع هم در این نمایشگاه ارائه شده بود.

برخی از انواع تسلیحات ساخت وزارت دفاع؛ سلاح مصاف در بالای تصویر قرار دارد

تفنگ تک تیرانداز هدا مجهز به دوربین خاص و دارای مسافت یاب لیزری برای حداکثر شدن دقت و شلیک در بهترین زمان ممکن طراحی و ساخته شده است  که در تصویر فوق قابل مشاهده است.

چند نوع تفنگ تک تیرانداز؛ اسلحه هدی در بالا سمت چپ و پایین مشخص است

سلاح های چند لوله که اصطلاحاً به آنها گتلینگ (نام مخترع اولیه آن) نیز گفته می شود از دیگر محصولاتی هستند که در سالهای اخیر به سبد تولیدات وزارت دفاع افزوده شده اند. در این نمایشگاه این نوع سلاح در کالیبرهای مختلف ارائه شده بود. از نمونه های کالیبر پایین که روی خودرو مستقر می شوند تا گونه 3 لوله 20 میلیمتری قابل نصب روی بالگرد و نیز نمونه 6 لوله 30 میلیمتری فتح 630 با کاربرد پدافند هوایی.

این تیربار چند لوله به دوربین و مسافت یاب لیزری و نمایشگر برای هدفگیری دقیقتر مجهز شده است

چند نوع دیگر از سلاح های چند لوله یا گتلینگ؛ فتح630 در پایین سمت راست و 20 میلیمتری سه لوله در بالا سمت راست قرار دارد

سلاح های ضد زره

انواع مختلفی از تسلیحات ضد زره در نمایشگاه مذکور ارائه شده بود. راکت اندازهای انفرادی یا شانه پرتاب با پرتابگر یکبار مصرف، نمونه ای شبیه به RPG-28 روسی، نمونه مجهز به راکت جانبی برای غلبه بر سامانه های دفاع فعال مشابه RPG-30 و نمونه کالیبر 105 میلیمتری با لوله جمع شونده به نام غدیر که نمونه داخلی RPG-29 روسی است با انواع پرتابه های مختلفی که برای آن ساخته شده از انواع قابل مشاهده در تصاویر بودند.

راکت انداز غدیر در حالت جمع لوله شده

راکت انداز با پرتابگر یک بار مصرف در بالای تصویر و نمونه دارای راکت جانبی در پایین تصویر مشخص هستند

پرتابگر دو فروندی موشک دهلاویه روی سه پایه و همچنین نمونه چهار فروندی دارای سامانه جستجو و ردگیری الکترواپتیک با قابلیت تعقیب هدف و قفل خودکار نصب شده روی پایه متحرک روی خودرو که به نام سامانه پیروز شناخته می شود از دیگر تسلیحات ضد زره نمایش داده شده در این نمایشگاه بودند.

پرتابگر موشک های دهلاویه نصب شده روی خودور؛ سامانه پیروز در سمت چپ

گلوله های هوشمند توپخانه

گونه‌های مختلفی از گلوله های بهسازی شده توپخانه شامل نمونه های افزایش برد یافته و هدایت لیزری در بین محصولات ارائه شده وزارت دفاع در این حوزه قرار داشت.

نسل اول گلوله هوشمند و هدایت لیزری بصیر در حدود 8 سال پیش برای اولین بار رونمایی شد که در این نمایشگاه نمونه ای با جستجوگر متفاوت هم قابل رویت بود. ارزش عملیاتی بالای این نوع گلوله ها در نبرد با تروریست ها در سوریه و نیز مقابله با گروه های تروریستی در شمال غرب کشور بیش از پیش آشکار شد.

طبق اطلاعات منتشر شده در این نمایشگاه گلوله های نقطه زن ایرانی در دو برد 16 و 25 کیلومتر ساخته می شوند. گلوله های کالیبر 155 میلیمتری ساخت ایران که مشابه کراسنوپول-2 روسی هستند به برد 25 کیلومتر می رسند که این برد نسبت به نسل اول گلوله های بصیر بهبود یافته است.

گلوله هدایت شونده جدید به نام نصر که احتمالاً برد آن 25 کیلومتر است

راکت های توپخانه‌ای

از حدود سه دهه پیش صنعت دفاعی ایران سازنده انواع تسلیحات راکتی سطح به سطح در رده توپخانه ای بوده که نمونه های پرتاب شونده چند لوله از کالیبر 107 تا 333 میلیمتر را شامل می شود. در این نمایشگاه پرتابگر ترکیبی راکت های 107 و 122 میلیمتری نصب شده روی یک خودرو به نمایش در آمده بود. قبلاً پرتابگر ترکیبی راکت های 240 و 333 میلیمتری فلق-1 و 2 کوتاه برد با سرجنگی سنگین و راکت های میانبرد و دوربرد فجر-3 و 5 نیز مشاهده شده بود.

پرتابگر ترکیبی راکت 107 و 122 میلیمتری

پیشرفت صنعت دفاعی در زمینه هدایت سلاح های موشکی تا انتهای مسیر برای کاهش خطا و در سطحی بالاتر برای رسیدن به توان نقطه زنی به راکتهای توپخانه ای نیز گسترش پیدا کرده و امروزه در کالیبرهای مختلف نمونه های هدایت شونده از راکت های سری فجر ساخته شده است.

راکت 122 میلیمتری هدایت شونده برای کاهش خطا به زیر 20 متر

در این نمایشگاه علاوه بر نمونه فجر-5 هدایت شونده با برد حدود 40 کیلومتر که در سالهای گذشته رونمایی شده بود نمونه راکت 122 میلیمتری هدایت شونده که با هدف بهبود دقت و رساندن خطا به زیر 20 متر به یک سامانه هدایت و کنترل ارزان قیمت مجهز شده و نمونه برد بلند هدایت شونده از فجر5 با برد حدود 150 کیلومتر برای اولین بار مشاهده شد. همچنین یک نمونه هدایت شونده دیگر هم برای اولین بار مشاهده شد که دارای نوک مدور بوده و احتمالاً به یک جستجوگر اپتیکی مجهز می شود اما اطلاعات دیگری از آن در دست نیست.

راکت هدایت شونده که احتمالاً از یک جستجوگر اپتیکی یا لیزری بهره می برد

نمونه برد 40 کیلومتری فجر5 هدایت شونده

یکی از نکات جالب مشاهده شده در مورد راکت های فوق استفاده از پیکربندی 6 تایی در بالک های تثبیت کننده انتهای بدنه است. پیش از این روی راکت های مختلف بالک های 4 تایی مشاهده می شد اما موشک بالستیک حاج قاسم با 8 بالک و نمونه های نمایشگاه اخیر با 6 بالک نشان دهنده وارد شدن یک راهکار جدید به طراحی این بخش از راکت ها و موشک های ایرانی است.

نمونه برد 150 کیلومتر راکت هدایت شونده کالیبر 333 میلیمتر

تسلیحات پدافند هوایی

سازمان صنایع دفاع متولی ساخت انواع تسلیحات پدافند هوایی مورد استفاده در یگان های زمینی است. در این زمینه چند دستاورد جدید در نمایشگاه اخیر مشاهده شد. سکوی نصب موشک دوش پرتاب مجهز به دوربین و کنترل از راه دور یا کنترل خودکار یکی از این موارد بود. جایگزین کردن نفر کاربر موشک دوش پرتاب با سکو به معنی آمادگی دائمی و بدون خستگی و افت کارایی برای سامانه است که با توجه به ابعاد کوچک و وزن کم قابلیت جابجایی سریع را نیز دارد. این سکو می تواند در اطراف مواضع استقرار نیروهای پیاده یا احتمالاً به صورت نصب شده روی خودرو قرار گرفته و کار پایش محیط و درگیری با تهدیدات را به انجام برساند.

سکوی خودکار موشک پدافند هوایی دوش پرتاب

توپ 20 میلیمتری دریایی اورلیکن که از پرکاربردترین تسلیحات در شناورهای نیروی دریایی ارتش است با نام رقابیه بومی سازی شده که هم برای افزایش قبضه های توپ و هم برای شناورهای جدید لازم است. این توپ به برد مؤثر 2000 متر می رسد که در صورت تجهیز به هدفگیری اپتیکی و سامانه کنترل از راه دور هم برد مؤثر آن در مقایسه با برد نهایی 6800 متری افزایش یافته و در صورت تجهیز به پایدارساز احتمال اصابت آن نیز بسیار بیشتر می شود.

توپ 20 میلیمتری رقابیه

سامانه پدافند هوایی اسکای گارد ساخت سوئیس از دوران دفاع مقدس در خدمت نیروهای مسلح بوده است و نتایج درخشانی در انهدام اهداف به واسطه مجهز بودن به سامانه کنترل آتش راداری از خود برجای گذاشت.

در دهه های بعد از جنگ تحمیلی علاوه بر بومی سازی این سامانه، بهسازی هایی هم در چند نوبت روی آنها انجام شد. در نمایشگاه اخیر علاوه بر مشاهده لوله های 35 میلیمتری شلیک کننده گلوله هایی با انفجار قابل کنترل، نمونه دو لوله نصب شده روی کامیون با خشاب 112 تایی و نیز سامانه های الکترواپتیکی با مجهز به دوربین های تصویرساز حرارتی و مسافت یاب لیزری هم به این مجموعه افزوده شده است.

سامانه پدافند هوایی 35 میلمیتری بهسازی شده

به واسطه سامانه‌های اپتیکی امکان فعالیت سامانه در شرایط جنگ الکترونیک سنگین ادامه پیدا می کند. گلوله های با انفجار قابل کنترل نیز به افزایش احتمال اثرگذاری روی هدف در اولین سری شلیک کمک می کند. به عنوان مثال می توان یک صفحه آتش با دقت مکانی بالا برای انهدام اهداف خصوصاً موشک های کروز ایجاد کرد.

اجزاء مختلف سامانه توپخانه 35 میلیمتری بهسازی شده

در گذشته اخباری از نمونه زمین پایه سامانه پدافند هوایی دریاپایه کمند که در سالهای اخیر به ناوگان رزمی نیروی دریایی ارتش افزوده شده به گوش رسیده بود. کمند متشکل از توپ 30 میلیمتری 6 لوله فتح 630 به همراه سامانه الکترواپتیکی کنترل آتش تشکیل شده است.

به نظر می رسد در نمونه کاملتر این سامانه که در دست توسعه است موشک های آذرخش با هدایت تصویرسازی حرارتی و دو نوع رادار هم به مجموعه افزوده شده است. برد موشک آذرخش مشخص نیست اما این موشک در نقش هوا به هوا موفق به انهدام یک پرنده بدون سرنشین با ابعاد کوچک در رزمایش سال گذشته ارتش با شلیک از روی پهپاد کرار شد.

سامانه کمند و رادار و اپتیک آن

یکی از رادارهایی که قرار است به سامانه کمند اضافه شود، راداری آرایه فازی X-MR است که در هر دو نقش جستجو و ردگیری قابل به کارگیری است. این رادار که از فناوری نیمه هادی برخوردار است در باند فرکانسی ایکس کار کرده و برد و ارتفاع آشکارسازی آن تا به ترتیب 30 کیلومتر و 4000 متر است.

این رادار قابلیت کشف همزمان 100 هدف، ردگیری همزمان دو هدف و دو موشک (مجموعاً چهار هدف) با حداکثر سرعت 3 ماخ و سطح مقطع راداری 0.05 متر مربع را دارد. این رادار قابلیت چرخش مکانیکی 360 درجه در صفحه افقی و چرخش الکترونیکی در صفحه افقی با دامنه 40 درجه و در بلندا با دامنه 90 درجه (45 درجه بالا و 45 درجه پایین) را دارد.

رادار آرایه فازی جدید برای سامانه های پدافند هوایی دریایی و زمینی برد کوتاه

عضو دیگر سامانه کمند زمین پایه موشک آذرخش است. این موشک در ابتدا به عنوان موشکی هوا به سطح به بالگردهای تهاجمی نیروهای مسلح افزوده شد اما بعداً در کاربری سطح به هوا و هوا به هوا هم معرفی شد.

در نمایشگاه مذکور یک گونه جدید از این موشک با بالک های کنترلی متفاوت با نمونه قبلی مشاهده شد. در کنار موشک آذرخش پدافندی، بخش سیکر یا جستجوگر اپتیکی چند موشک دیگر هم به نمایش درآمده بود.

نمونه جدید موشک آذرخش

سلاح های هواپرتاب

به لطف دستیابی متخصصان کشور به فناوری های پیشرفته هدایت و کنترل و ناوبری در ابعاد و وزن کوچک در سالهای اخیر شاهد معرفی انواع تسلیحات هواپایه جدید بوده ایم که شامل انواع بمب های نقطه زن برد کوتاه و دورایستای برد بلند بوده است.

یکی از دستاوردهای مهم در زمینه تسلیحات راکتی هوا به سطح، توسعه خانواده راکت های 57 میلیمتری کوثر و 80 میلیمتری فدک بوده که بر اساس نمونه های روسی با کالیبر مشابه صورت گرفته است.

راکت های فدک دارای انواع متعددی با سرجنگی های مختلف است ولی مهمترین نمونه آن به نام راکت فدک هوشمند، دارای جستجوگر درونی در نوک دماغه و بالک های کنترلی بوده که به آن امکان هدایت تا لحظه پایانی را می دهد.

در نتیجه این راکت دارای دقت بسیار بالایی نسبت به عرف تسلیحات راکتی بوده و عملاً یک موشک کوچک محسوب می شود. این راکت دارای چند نوع پرتابگر هواپایه است اما در نمایشگاه اخیر دستاوردهای وزارت دفاع فدک هوشمند به عنوان راکتی با قابلیت شلیک از سطح نیز معرفی شد.

با توجه به اینکه بالک های کنترلی این راکت در داخل بدنه جمع می شوند، امکان شلیک آن از همان پرتابگرهای مرسوم خود که در نمونه هواپایه 20 تایی است وجود دارد.

راکت 80 میلیمتری فدک هدایت شونده

در زمینه بمب های دورایستا علاوه بر نمونه های قبلی بالابان و یاسین، دو نمونه جدید از بمب های هواپرتاب دارای بال بازشونده هم در این نمایشگاه مشاهده شد که برد بالاتری نسبت به نمونه های قبلی دارند. مورد اول بمب یاسین مجهز به موتور میکروجت است که به آن برد بالای 210 کیلومتر به جای نمونه 60 کیلومتری قبلی می دهد.

نمونه دیگر که به سرجنگی مشابه یاسین مجهز است دارای کیت بال و بالک های کنترلی متفاوتی بوده اما کشیدگی انتهای بدنه نمونه یاسین موتوردار را دارد. احتمالا این نمونه به پیشران راکتی مجهز شده است. بخش جلویی کیت بال این نمونه دارای طراحی بهبودیافته و نیروی مقاوم یا پسای بسیار کمتری است.

بمب های هواپرتاب دوایستای جدید

تسلیحات متحرک

متحرک سازی تسلیحات یکی از جنبه های مهم رویکردهای بهسازی تسلیحات موجود و طراحی های جدید است. این نیاز با توجه به ورود تسلیحات جدید و سامانه های شناسایی در اختیار دشمن، امروزه بیشتر از پیش جدی گرفته می شود.

در نمایشگاه اخیر چند نوع سلاح متحرک شده یا متحرک طراحی شده به نمایش گذاشته شد. علاوه بر ربات رزمی شناسایی با برد 3 کیلومتر یک سکوی رباتیک و ماژولار نصب و به کارگیری سلاح روی خودروی ارس برای اولین بار مشاهده شدند.

بخش کنترل و نمایشگر ربات شناسایی-رزمی زمینی

این سکو که قابلیت نصب و به کارگیری روی انواع خودروهای تاکتیکی و سنگین را دارد با هدف امکان نصب چند نوع سلاح بسته به مأموریت مد نظر مانند تیربار ساده یا گتلینگ و نارنجک انداز خودکار را داشته و کنترل و به کارگیری آن از داخل خودرو صورت می گیرد.

به طور همزمان دو نوع سلاح روی این سکو قابل نصب و به کارگیری است. این سکو مجهز به دوربین و مسافت یاب لیزری بوده و امکان نصب دوربین دید در شب را نیز دارد. تغذیه سلاح ها نیز از زیر سکو و بدون نیاز خروج خدمه صورت می گیرد. نارنجک های دودزا نیز روی این سکو نصب شده است.

سکوی ماژولار کنترل از راه دور سلاح

یکی دیگر از تسلیحات که به صورت متحرک طراحی شده، خمپاره انداز خودکار و خشابدار 81 میلیمتری است. این سلاح نیز روی انواع خودروهای تاکتیکی و نفربر ساخت داخل قابل نصب است و نواخت تیر تا 120 گلوله بر دقیقه دارد.

تغذیه این سلاح از انتهای لوله و به واسطه خشاب چهار گلوله ای است. این سلاح در صفحه افقی قابلیت چرخش 360 درجه و در صفحه عمودی صفر تا 70 درجه قابلیت چرخش دارد.

خمپاره انداز خشابدار 81 میلیمتری

دیگر سلاحی که در دسته بندی تسلیحات متحرک در نمایشگاه اخیر وزارت دفاع مشاهده شد، خمپاره انداز 120 میلیمتری نصب شده روی خودروی تاکتیکی بود که بر روی نفربرهای زرهی براق نیز قابل پیاده سازی است. این سلاح قابلیت جمع شدن در پشت خودرو در شرایط حرکت و باز شدن برای حالت رزمی به صورت خودکار را دارد. در شرایط رزمی مهار خمپاره انداز توسط یک ساز و کار مکانیکی انجام شده و نیاز به دفن پایه آن در زیر خاک برای تثبیت مانند خمپاره اندازهای سابق وجود ندارد. تنظیم زاویه شلیک نیز در دو راستای سمت به اندازه 60 درجه در هر طرف و راستای برد (صفحه عمودی) تا 85 درجه با مکانیزم مذکور صورت می گیرد.

خمپاره انداز 120 میلیمتری متحرک شده

پرتابگرهای موشک های ضد زره موشک دهلاویه نیز در همین دسته سامانه های متحرک شده قابل ذکر است که قبلاً به آن اشاره شد.

خودروهای عادی و زرهی

از سالهای پس از پایان جنگ تحمیلی وزارت دفاع سازنده انواع خودروهای تاکتیکی بوده است. در ابتدا مونتاژ خودروهای تویوتا و سپس طراحی و توسعه چند محصول بومی مانند خودروهای سفیر، کویران و ارس. یک محصول تجاری در رده SUV در نمایشگاه اخیر مشاهده شد که طبق اطلاعات موجود قرار است علاوه بر تأمین نیاز خودرویی نیروهای نظامی در رده خودروهای عادی حمل و نقل، به بازار تجاری کشور نیز ارائه شود.

خودروی SUV تجاری در حال بومی سازی در وزارت دفاع

دو نوع کامیون نیز در این نمایشگاه در محوطه روباز حضور داشتند که اطلاعات خاصی از آنها در دسترس نیست. به نظر می رسد که روی نمونه بزرگتر امکان نصب توپ 155 میلیمتری پیش بینی شده باشد.

دو نمونه کامیون نظامی ارائه شده در نمایشگاه وزارت دفاع

خودروهای دارای حفاظت زرهی خصوصاً انواع ضد مین و ضد کمین یا به اصطلاح امرپ (EMRAP) دسته ای از محصولات خودرویی بودند که به شدت هم مورد نیاز نیروهای مسلح کشور قرار داشت. اما تا چند سال پیش خلأ بزرگی در این بخش مشاهده می شد.

با تلاش متخصصان امروزه چند نوع خودروی زره پوش چرخدار در چند رده به تولید رسیده که چهار نمونه آنها در این نمایشگاه ارائه شده بود. خودروی کاراکال که بیشتر در رده کاری نیروی انتظامی قرار دارد، نفربر چرخدار کیا، امرپ طوفان و امرپ رعد چهار محصول این حوزه در نمایشگاه اخیر بودند که در گزارشهای قبلی تسنیم به جزئیات آنها پرداخته شده است.

چهار نمونه خودروی زره پوش چرخ دار

آخرین رده محصولی از موارد مشاهده شده در نمایشگاه دستاوردهای وزارت دفاع که در این گزارش به آن اشاره می شود، نفربرهای زرهی و تانک است. خانواده نفربرهای براق که دستکم 7 نمونه دارد، با استفاده از نفربر BMP-2 روسی در کشور ساخته و بومی سازی شد که حتی در بازار صادرات محصولات ایرانی هم در گذشته موفقیت هایی کسب کرد. علاوه بر آن چند نوع نفربر رزمی چرخدار و شنی دار هم در وزارت دفاع توسعه یافته که نمونه ای از آنها (احتمالاً نمونه ای از نفربر هویزه) به همراه یک گونه از نفربر براق در نمایشگاه حاضر بودند.

مهمترین محصول وزارت دفاع در زمینه ادوات زرهی، تانک کرار است. این پروژه بر اساس ارتقاء تانک های روسی T-72 تعریف شده است و با گذشت چند سال از رونمایی آن به نظر می رسد به مراحل عملیاتی نزدیک شده باشد. تانک کرار در زمینه دقت آتش، حفاظت زرهی و توان حرکتی نسبت به T-72 بهبود پیدا کرده است و به نظر می رسد بر اساس آزمایش های صورت گرفته توسط نیروهای عملیاتی، در مسیر توسعه باز هم تغییراتی داشته است. امید می رود تا با تولید انبوه تانک کرار بخشی از نیاز مبرم و واضح نیروهای مسلح کشور در حوزه تجهیزات زرهی اصلی میدان نبرد رفع شود.

تانک کرار و نفربرهای زرهی در نمایشگاه وزارت دفاع

نمایشگاه دستاوردهای وزارت دفاع با نمایش صدها دستاورد از قطعات و زیرسامانه ها گرفته تا سامانه های سلاح نشان دهنده طی شدن مسیر رشد و نزدیک شدن به بلوغ در بسیاری از زمینه ها است. امید می رود تا با برپایی سالانه چنین نمایشگاه هایی خصوصاً برای هماهنگی بیش از پیش بخش های توسعه دهنده فناوری و محصولات در نیروهای مسلح تلاش شود. در گام بعدی نیز تولید انبوه تجهیزات و تسلیحات جدید تنها راه ایجاد تغییر محسوس در توان رزم نیروها است که با آموزش های روزآمد به حد نهایی اثر بخشی خود خواهد رسید.