در « اصول كافی» با إسناد متّصل خود روایت می‌كند كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
«نَوِّرُوا بُیوتَكُم بِتِلاوَةِ الْقُرْءَانِ؛ وَلَا تَتَّخِذُوهَا قُبُورًا كَمَا فَعَلَتِ الْیهُودُ وَ النَّصَارَی: صَلُّوا فِی الْكَنَآئِسِ وَ الْبِیعِ وَ عَطَّلُوا بُیوتَهُمْ. فَإنَّ الْبَیتَ إذَا كَثُرَ فِیهِ تِلَاوَةُ الْقُرْءَانِ، كَثُرَ خَیرُهُ وَاتَّسَعَ أَهْلُهُ وَ أَضَآءَ لاِهْلِ السَّمَآءِ كَمَا تُضِی?ءُ نُجُومُ السَّمَآءِ لاِهْلِ الدُّنْیا1؛ خانه‌های خود را با تلاوت قرآن نورانی كنید، و مانند قبرها خشك و جامد و خاموش و تاریك نگیرید؛ شبیه یهودیان و مسیحیان كه نمازهای خود را در كلیساها و كنیسه‌ها می‌خوانند؛ و خانه‌های خود را تعطیل نموده‌اند.
چون در خانه اگر قرائت قرآن بسیار شود، خیراتش گسترش می‌یابد، و اهلش زیاد می‌شوند؛ و همانطور كه ستارگان آسمان به زمین نور می‌دهند، این خانه به ساكنین آسمانها نور می‌فرستد.
حضرت صادق(علیهالسّلام) فرمود: «إنَّ الْبَیتَ إنْ كَانَ فِیهِ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ یتْلُو الْقُرْءَانَ، یتَرَآءَاهُ أَهْلُ السَّمَآءِ كَمَا یتَرَآءَی أَهْلُ الدُّنْیا الْكَوْكَبَ الدُّرِّی فِی السَّمَآءِ» 2 ؛ «اگر در خانه، فرد مسلمان به تلاوت قرآن مشغول شود، چنان اهل آسمان به تماشای او مشغول می‌شوند، مثل نگاهی كه اهل دنیا به ستارگان درخشان آسمان می‌كنند.»
و همچنین در «كافی» از حضرت صادق(علیهالسّلام) روایت می‌کند كه امام علي (عليه السلام) فرمودند:
«خانه‌ای كه در آن قرآن بسیار خوانده شود و ذكر خداوند عزّوجلّ بسیار شود، بركتش زیاد می‌گردد، و فرشتگان در آن حضور می‌یابند، و شیاطین از آنجا رخت بر می‌بندند، و نور و روشنی به اهل آسمان می‌دهد همانطور كه ستارگان به اهل زمین نور و روشنی می‌دهند. و خانه‌ای كه در آن قرآن خوانده نشود و ذكر خداوند عزّوجلّ در آن برده نشود، بركتش كاهش می‌یابد، و فرشتگان حضور نمی‌یابند، و شیاطین در آنجا حاضر می‌شوند.» 3
در روز چقدر قرآن بخوانیم
البته برای آن كه قاری قرآن از معنی و مراد آن كامیاب گردد، به سرعت خواندن و گذشتن آن مطلوب نیست. در «كافی» از محمّد ابن عبدالله آورده است كه گفت: به حضرت صادق(علیه السلام) عرض كردم: «من تمام قرآن را در یك شب بخوانم؟!»
«فرمود: برای من جالب نیست كه قرآن را در كمتر از مدّت یك ماه بخوانی!»4
و همچنین در «كافی» روایت می‌كند از علی بن حمزه كه گفت: من بر حضرت صادق(علیهالسّلام) وارد شدم. أبوبصیر به آن حضرت گفت: من در یك شب از ماه رمضان، یك ختم قرآن را بنمایم؟! حضرت فرمود: نه! گفت: در دو شب؟! حضرت فرمود: نه! گفت: در سه شب؟! حضرت با دست اشاره‌ای فرموده و گفتند: «ها» یعنی عیب ندارد.
«ای أبا محمّد! ماه رمضان حقّی و احترامی دارد كه سایر ماه‌ها ندارند. و اصحاب محمد(صلّی الله علیه و آله و سلم) عادتشان بر این بود كه: قرآن را در مدّت یك ماه یا كمتر از آن می‌خوانده‌اند.
قرآن را نباید با سرعت خواند، ولیكن باید آرام با حفظ موارد وقف و ادا كلمات قرائت نمود. چون به آیه‌ای رسیدی كه در آن یادی از بهشت بود، درنگ كن و از خداوند بهشت را بخواه؛ و چون به آیه‌ای رسیدی كه در آن یادی از آتش بود نیز توقّف كن، و از آتش به خداوند پناه ببر!»
و نیز از حضرت صادق(علیه السلام) روایت است كه فرمود:
«الْقُرْءَانُ عَهْدُ اللهِ إلَی خَلْقِهِ؛ ینْبَغِی لِلْمَرْءِ الْمُسْلِمِ أَنْ ینْظُرَ فِی عَهْدِهِ، وَ أَنْ یقْرَأَ مِنْهُ فِی كُلِّ یوْمٍ خَمْسِینَ ءَایةً 5؛ «قرآن كریم عهدنامه و پیمان نامه‌ای است از خدا به سوی خلقش؛ بنابراین سزاوار است مرد مسلمان در این عهدنامه نظر افكند و هر روز، از آن به مقدار پنجاه آیه بخواند.»
زیبایی صوت قرآن
یكی از آداب قرائت قرآن، خواندن آن با صوت زیبا و خوب است. سزاوار است هر وقت انسان قرآن را تلاوت می‌كند، تكیه به صوت باشد یعنی با آواز نیكو، نه بطور ساده؛ خواه با حال حزن و اندوه قرائت نماید و خواه با حالِ شادی و مسرّت؛ در هر دو حال صدای خوب و صوت حَسن مطلوب است.6
حضرت صادق(علیهالسّلام) روایت شده كه رسول اكرم(صلّی الله علیه و آله) فرمودند:
«لِكُلِّ شَیءٍ حِلْیةٌ؛ وَ حِلْیةُ الْقُرْءَانِ الصَّوْتُ الْحَسَنُ7؛ «هر چیزی یك جمال و زیبایی و زیوری دارد؛ و جمال و زیور قرآن صدای نیكوست.»
و از جمله آداب قرائت قرآن استعاذه به خداوند است: یعنی پناه بردن به او از شرّ شیطان رجیم.
فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْءَانَ فَاسْتَعِذْ بِاللهِ مِنَ الشَّیطَانِ الرَّجِیمِ 8 ؛ «چون اراده كنی قرآن بخوانی، از شرّ شیطان رانده شده، به خدا پناه ببر و در تحت امان و پناه او درآی.»
معلوم است كه: معانی قرآن با آن عظمت اگر بر نفس امّاره شیطانی وارد شود، در صورت پلیدی آن، صفای خود را از دست می‌دهد و معنای نازل و كوتاهی می‌گیرد. و این به واسطه تصرّف شیطان از راه نفس امّاره است، و راه علاجش آنست كه انسان در مصونیت و عصمت خداوند درآید تا از دستبرد او خلاص شود.
استعاذه به خدا، تنها به أعوذُ بِالله گفتن نیست، بلكه دل به خدا دادن و در وقت قرائت، غیر او را فراموش كردن و ذهن را صافی و از غیر وی پاك نمودن است. و یكی از طرق تصفیه نفس، و دیگری نفی خاطرات است كه در اثر تفكّر و تأمّل در قرآن با مجاهده پیدا می‌شود.
حسن بن علی بن شُعْبة حَرّانی در «تحف العقول» حدیث دارد از حضرت علی(علیهالسّلام) كه فرمود:
لَا خَیرَ فِی عِبَادَةٍ لَیسَ فِیهَا تَفَقُّهٌ؛ وَ لَا فِی قِرَآءَةٍ لَیسَ فِیهَا تَدَبُّرٌ 9؛ «أبداً خیری در عبادت نیست در صورتی كه از روی فهم و درایت نباشد؛ و خیری در قرائت - قرآن - نیست در صورتی كه در آن تأمّل و تفكّر و تدبّر نباشد.»
خداوند متعال در قرآن مجید توصیف می‌كند اشخاصی را كه شب به قرائت قرآن و ذكر خدا در حال قیام و قعود، و به پهلو افتادن اشتغال دارند، و آنها را مدح نموده است؛ ولی قیام را بر قعود، و قعود را بر ذكر به پهلو مقدّم داشته است.
إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لآیَاتٍ لِّأُوْلِی الألْبَابِ الَّذِینَ یَذْكُرُونَ اللّهَ قِیَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَیَتَفَكَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلاً سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ رَبَّنَا إِنَّكَ مَن تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَیْتَهُ وَمَا لِلظَّالِمِینَ مِنْ أَنصَارٍ رَّبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِیًا یُنَادِی لِلإِیمَانِ أَنْ آمِنُواْ بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَیِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الأبْرَارِ رَبَّنَا وَآتِنَا مَا وَعَدتَّنَا عَلَى رُسُلِكَ وَلاَ تُخْزِنَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّكَ لاَ تُخْلِفُ الْمِیعَادَ 10
حقیقتا در آفرینش آسمانها و زمین و اختلاف شب و روز، نشانه‌هایی از عظمت خداوند است برای صاحبان اندیشه و عقل: آنان كه خداوند را در حال ایستاده و نشسته و به پهلو افتاده می‌خوانند، و در خلقت آسمانها و خلقت زمین فكر می‌كنند؛ كه بار پروردگارا! تو اینها را بیهوده نیافریدی. تو پاك و منزّه و مقدّسی! پس ما را از عذاب آتش دوزخ رهایی بخش!
بار پروردگارا ! هر كس را تو داخل در آتش جهنّم كنی، وی را ذلیل و خوار و سرافكنده نموده‌ای؛ و البتّه ستمگران و ظلم پیشگان یار و ناصری ندارند.
بار پروردگارا ! ما شنیدیم كه منادی ندا در می‌داد: ایمان بیاورید، و به وحدانیّت این پروردگار عظیم اقرار كنید؛ بار پروردگارا ! ما ایمان آوردیم، و اعتراف به عظمت و وحدت تو داریم؛ بنابراین، درخواست و دعای ما آنست كه: ما را مورد غفران و آمرزش خود قرار دهی، و از گناهان و سیئات ما درگذری، و ما را با ابرار و پاكان بمیرانی!
بار پروردگارا! از تو تقاضا داریم آنچه را كه بوسیله پیغمبرانت به ما وعده دادی، عنایت بفرمایی! و در روز بازپسین ما را شرمنده و منكوب مگردانی؛ البتّه عادت تو خُلْفِ وعده نیست!
پي نوشت ها :
1- اصول كافی، ج 2، ص 0 61 .
2- همان .
3- اصول كافی، ج 2، ص 617 .
4- همان .
5- اصول كافی، ج 2، ص 609 .
6- گرچه قرائت قرآن با حالت حزن ممدوح است، ولی همان حزن نیز بهتر است با صدای خوب همراه باشد.
7- همان، ص 615 .
8- آیه 98، از سوره النّحل .
9- تحف العقول، ص 204 .
10- آیات 0 19 تا 194، از سوره 3: آل عمران .
