حسن معاشرت

هیچ تردیدی نیست که اولین خواسته زن حسن معاشرت شوهر با اوست؛ یعنی زبان خوش و رفتار خوب. این حداقل واسته ای است که زنان در تعامل زناشویی و همسرداری سخت بدان نیازمند هستند و اسلام نیز بدان اهتمام داشته و حتی حسن معاشرت مرد با زن را نشانه ایمان و تقوای او قرار داده است که چنانچه مرد با اهل خانه سوؤ رفتار داشته باشد، دچار عذاب الهی خواهد شد.

در کتاب من لایحضره الفقیه، ج ۳، ص ۲۸۱ از امام صادق (ع) روایت شده است که: «خداوند به مردی که با زوجه خود حسن رفتار داشته باشد، لطف و مرحمت خواهد داشت؛ چرا که خداوند مرد را قیم بر زن قرار داده است»

همچنین از رسول خدا(ص) نقل شده است: «بهترین شما کسانی هستند که بهترین برای زنان خود باشند و من بهترین برای زنان خود هستم»

و در روایت دیگری آمده است: «بهترین شما، بهترین برای خانواده اش است و من بهترین شما برای خانواده خود هستم.»

برخورد شوهر با همسر در محیط خانواده بسیار اهمیت دارد تا آنجا که مبنای عذاب اول قبر بدرفتاری با اهل خانه است و هیچ کس، هر قدر که ایمان داشته باشد از این عذاب خلاصی ندارد.

سعد بن معاذ و بدرفتاری با خانواده سعد بن معاذ

رئیس قبیله اوس در مدینه بود. او از اصحاب و یاران نزدیک پیامبر (ص) بود و در جنگهای بدر، احد و خندق همراه آن حضرت شرکت داشت.

سعد بسیار مورد احترام پیامبر می‌بود و حضرتش ایشان را حاکم در قضیه بنی قریظه قرار داد.

سعدبن معاذ در سال پنجم هجرت پس از جنگ خندق در اثر جراحتی که در بازوی خود داشت دچار خونریزی شدید شد.

هنگامی که پیامبر(ص) از زخم سعد با خبر شد به عیادتش آمد و او را در آغوش گرفت و در حالی که خون دست سعد به سر و صورت رسول خدا(ص) می‌پاشید، سر او را به دامن نهاد و پارچه سفیدی روی او کشید که هرگاه صورتش را می‌پوشانید پاهایش برهنه بود و اگر پایش را می‌پوشانید، صورتش برهنه می‌ماند، آنگاه برای او دعا کرد: «بار خدایا! سعد در راه تو جهاد کرده و پیامبرت را تصدیق کرد، روح او را به خوبی بپذیر».

سعد در اثر زخم تیری که به دستش رسیده بود در۳۷ سالگی درگذشت و در بقیع، پای دیوار خانه عقیل بن ابی طالب به خاک سپرده شد.

وقت صبح که رسول خدا(ص) از خواب برخاست، جبرئیل نازل شد و عرضه داشت: «یا رسول ا…، چه کسی از امت تو از از دنیا رفته است که ملائکه آسمان روح او را به یکدیگر مژده می‌دهند»؟ حضرت فرمود: «خبر ندارم جز آنکه سعد معاذ مریض بود» سپس به مسجد تشریف بردند و پرسیدند: «سعد چه شد»؟

مردم گفتند: وفات کرد. حضرت نماز صبح را خواند و از مسجد به سوی منزل سعد رفت. وقتی که وارد شد دید خانواده سعد مشغول غسل دادن او هستند، سپس جنازه را در تابوت گذاشتند. حضرت طرف جلو تابوت را گرفت و در بیرون از منزل برزمین گذاشت و جنازه سعد را تا اول بقیع تشییع کرد.

حضرت فرمود: «قسم به آن کسی که جانم در دست اوست! تابوت او را ملائکه حمل کردند و هفتاد هزار فرشته برای تشییع جنازه سعد فرود آمدند که تا کنون به زمین نیامده بودند».

برای سعد قبری در پای دیوارخانه عقیل بن ابی طالب حفر کردند. سپس رسول خدا (ص) شخصا داخل قبر شد و لحد قبر را چید و فرمود: «گل نرم بدهید».

آنگاه تمام شکافهای میان خشتها را محکم و مسدود کرد و فرمود: «هر چند می‌دانم به زودی خراب می‌شود ولی خدا دوست دارد که بنده اش هر کاری انجام می‌دهد محکم کند».

در این هنگام قبر ساخته و با ریختن خاک با زمین هموار شد.

مادر سعدبن معاذ که در کناری نشسته بود، گفت: «هنیئا لک الجنه» (بهشت بر تو گوارا باد).

در میان بهت و تعجب همگان ناگهان پیامبر فرمود: «مادر سعد! خاموش باش.

از خدا چه توقع داری؟ قبر، فشار سختی به سعد داد که اگر قرار بود کسی از این فشار خلاصی یابد سعد نیز می‌باید از آنان باشد.»

مردم با تعجب بیشتری پرسیدند: یا رسول ا…، درباره سعد رفتاری کردید که درباره هیچ کسی چنین نکردید؛ چرا که جنازه اش را با پای برهنه و بدون عبا تشییع نمودید.

حضرت فرمود: «چون فرشتگان چنین بودند، من هم از آنان پیروی کردم و دستم در دست جبرئیل بود، هر جا را او می‌گرفت، من نیز می‌گرفتم».

تعجب مردم از حد گذشته بود و پرسیدند: با این همه احترام و تجلیل فرشتگان الهی، چگونه قبر، سعد را فشار داد؟

حضرت فرمود: «این مهم به خاطر بدرفتاری و بداخلاقی سعد با خانواده اش بوده است که در طول زندگی مشترک، حسن معاشرت با خانواده خود نداشت». (طبقات، ج ۳، ص ۴ به بعد)

هیچ مرد مسلمانی که واقعا ادعای ایمان دارد حق ندارد به همسر خود توهین کند و یا در بین جمع خانواده او را تحقیر کند.

یقین بدانید نشانه ایمان مرد خوش رفتاری با زن است و زن خانه باید از روی عشق و علاقه، شوهرش را دوست بدارد، نه این که از باب ضرورت شوهر داشتن او را تحمل کند.

امام صادق علیه‌السلام: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است: مرد شیرینی ایمان را در دل نچشد تا باکش نباشد که دنیا در دست کیست و چه کسی آن را می‌‏خورد.

عن حفص بن غیاث عن ابی عبد الله ع قال سمعته یقول: جُعِلَ اَلْخَیْرُ کُلُّهُ فِی بَیْتٍ وَ جُعِلَ مِفْتَاحُهُ اَلزُّهْدَ فِی اَلدُّنْیَا ثُمَّ قَالَ قَالَ‏ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ لاَ یَجِدُ اَلرَّجُلُ‏ حَلاَوَةَ اَلْإِیمَانِ فِی قَلْبِهِ حَتَّی لاَ یُبَالِیَ مَنْ أَکَلَ اَلدُّنْیَا ثُمَّ قَالَ‏ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ ع‏ حَرَامٌ عَلَی قُلُوبِکُمْ أَنْ تَعْرِفَ حَلاَوَةَ اَلْإِیمَانِ حَتَّی تَزْهَدَ فِی اَلدُّنْیَا

حفص بن غیاث: از امام جعفر صادق علیه السلام شنیدم که فرمود: همه خوبی‌ها را در خانه‎‏ای نهاده‌اند و کلید آن  زهد و بی رغبتی به دنیاست.

سپس فرمود که: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است: مرد شیرینی ایمان را در دل نچشد تا باکش نباشد که دنیا در دست کیست و چه کسی آن را می‌‏خورد.
سپس امام صادق (ع) فرمود: بر دلهای شما حرام است که شیرینی ایمان را بدانند و بفهمند، مگر آن که نسبت به دنیا زهد ورزند و بی‌‏رغبت باشند.

"اصول کافی، ج2،ص 128- بحارالانوار، ج73،ص49"

عراق بار دیگر از توافق هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران حمایت کرد.

«بکر فتاح حسین» نماینده دائم عراق در آژانش بین‌المللی انرژی اتمی در جریان نشست فوق‌العاده‌ای که چهارشنبه (روز گذشته) برگزار شد، از توافق هسته‌ای دفاع کرد.

شبکه خبری «روسیا الیوم» به نقل از حسین گزارش داد که «عراق از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) حمایت می‌کند» و بر ادامه عمل به برجام تأکید دارد و آن را «دستاورد دیپلماتیک چند جانبه» می‌داند.

این مسئول عراقی همچنین خاطر نشان کرد که «خروج از این توافق می‌تواند برای همه همسایگان فاجعه‌بار باشد».

حسین در پایان خواستار بازگشت طرفین به میز مذاکره شد و اعلام کرد که باید درهای دیپلماسی باز بماند تا بحران کنونی حل شود.

هم‌زمان با این سخنان وزیر خارجه قطر اعلام کرد که با تحریم‌های کنونی آمریکا، ایران نمی‌تواند به میز مذاکره بازگردد. «محمد بن عبدالرحمان آل ثانی» در مصاحبه با روزنامه آمریکایی «واشنگتن‌پست» که دیروز منتشر شد، «آنچه از آمریکا فهمیدیم این است که آنها خواستار جنگ (با ایران) نیستند. آنها، تحریم‌ها را برای آوردن ایران به میز مذاکره مناسب می‌دانند». او با این حال، وضعیت به وجود آمده در خصوص ایران را «بن‌بست» توصیف کرد و گفت: «ایران با وجود این تحریم‌ها نمی‌تواند به میز مذاکره بیاید» (جزئیات بیشتر).

ایران و پنج کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل (آمریکا، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین) به علاوه آلمان در تیرماه سال 1394 به توافقی دست یافتند که قرار بود در ازای ایجاد محدودیت در بخش‌هایی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران، همه تحریم‌های بین‌المللی و یکجانبه مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را رفع کند اما تهران اعلام کرد که با خروج آمریکا و عدم عمل طرف‌های اروپایی به تعهدات خود، از توافق منتفع نیست.

جمهوری اسلامی ایران پس از صبر یک ساله، 16 تیر ماه جاری و همزمان با پایان یافتن مهلت ۶۰ روزه، به کشورهای اروپایی برای عمل به تعهدات اقتصادی خود در برجام، دومین گام برای کاستن از تعهدات خود ذیل توافق هسته‌ای را اعلام کرد.

اولین گام ایران در کاهش تعهدات، عبور از سقف 300 کیلوگرمی ذخایر اورانیوم غنی‌شده 3.67 درصد، عدم فروش آب سنگین و مازاد اورانیوم غنی‌شده  بود که در تاریخ 18 اردیبهشت اعلام شد. گام دوم نیز از 16 تیر و با اعلام دولت مبنی بر افزایش سطح غنی‌سازی از 3.67 درصد آغاز شد.

آیت الله سیستانی در خصوص وحدت فرموند : بعد از تعرض به مرقد عسکریین (علیهما السلام) همه شیعیان را به آرامش دعوت کردم و از آنها خواستم که واکنشی نشان ندهند و گفتم که این اقدام از طرف اهل سنت نبوده است. من اطمینان دارم که ریشه تفرقه افکنی در خارج است. من [در زمان طلبگی] نزد شیخ احمد الراوی که از علمای اهل سنت در سامرا بود درس خواندم و به ذهنم خطور نکرد که ایشان پیرو مذهب دیگری بودند. همچنین به برخی از پزشکان که از اهل سنت بودند مراجعه می کردیم و چون ما از طلاب علوم دینی بودیم از ما پول ویزیت نمی گرفتند و اصلا فکر نمی کردند که ما شیعه هستیم یا سنی. باید بر مشترکات تمرکز کنید و دلیلی ندارد به مسائل اختلافی بپردازید. مشارکت کردن در ایجاد تفرقه حتی به اندازه یک کلمه یا نصف کلمه جایز نیست. واجب است که از ادبیات تشنج آفرین پرهیز شود.

محمدجواد ظریف روز پنجشنبه در حاشیه همایش فرمانداران سراسر کشور در جمع خبرنگاران و در پاسخ به این پرسش که آیا آقای بن مشاور دیپلماتیک رئیس جمهوری فرانسه در دیدار با شما، طرح توقف را مطرح کردند، گفت: نه.
وی افزود: ایشان پیشنهادی آوردند برای اینکه از افزایش تنش جلوگیری شود.
وزیر امور خارجه تصریح کرد: آقای بن گفت میانجی نیستیم بلکه می‌خواهیم راجع به راه‌ها فکر کنیم و به آنها گفته شد تا زمانی که آمریکا در جنگ اقتصادی علیه ایران است نباید توقع داشته باشند ایران اقدامات خود را متوقف کند یا باید اروپا اقدامات لازم را انجام دهد یا آمریکا این جنگ اقتصادی را علیه ایران پایان دهد.
ظریف در پاسخ به این پرسش که آیا به نشست نیویورک می‌رود یا نه، گفت: من هنوز روادید ندارم به آمریکا بروم.
وی افزود: این سفر برای شرکت در شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل است البته در کنارش با مجامع فکری رسانه‌ها برنامه خواهم داشت و بعد از آن به کاراکاس برای شرکت در نشست عدم تعهد و همچنین سفری دوجانبه خواهم رفت و به دو کشور دیگر آمریکای لاتین هم سفر می‌کنم.
وزیر خارجه درباره اینکه آیا ایران چراغ سبزی به آمریکا برای حضور در مذاکرات داده است، اظهار داشت: ما هیچگاه میز مذاکره را ترک نکردیم تا اسفندماه ۹۶ آمریکا در جلسات کمیسیون مشترک ۱+۵ حضور میافت و داخل مذاکره بود خودشان تصمیم گرفتند میز مذاکره را ترک کنند حالا یک ادعای دروغی می‌کنند برای فریب که ما آماده مذاکره هستیم.
وی افزود: اگر آماده مذاکره هستند، مذاکره با تروریسم جور در نمی‌آید خودشان هم با تروریست‌ها مذاکره نمی‌کنند و ما هم با کسانی که علیه مردم ما دست به تروریسم اقتصادی زدند مذاکره نمی‌کنیم باید این را متوقف کنند.
وزیر امور خارجه درباره توقیف نفتکش بریتانیایی توسط ایران گفت: ظاهراً نفتکش بریتانیایی عبور کرده آنچه خودشان مطرح کردند و ادعاهایی مطرح می‌شود تا ایجاد تنش کنند؛ این ادعاها هیچ ارزشی ندارد.
وی با تکراری خواندن این ادعای آنها، ادامه داد: البته این را سپاه پاسداران انقلاب اسلامی رد کرد اما این حرف‌ها معمولاً برای پوشاندن نقاط ضعف آنها مطرح می‌شود.

علی بن موسی الرضا(ع) درباره فلسفه و علل تشریع حج خطاب به فضل بن شاذان می‌فرمایند: «حج به سوی خدا رفتن و در پیشگاه باری تعالی حاضر شدن است».

علت وجوب حج

اهمیت این عبادت الهی در آن جاست که آیات متعددی از قرآن کریم وجوب و فلسفه حج را برای مسلمانان تبیین کرده و روایات فراوانی از پیشوایان معصوم(ع) در تثبیت این اندیشه قرآنی وارد شده است. خداوند در سوره آل عمران می‌فرماید: «و بر مردم، حج و زیارت آن خانه واجب است، بر هر کسی که توانایی یافته و بر آن راه یابد و هر که کافر شود تنها به خود زیان رسانده است».(۱)

همچنین پیامبرعظیم‌الشأن اسلام(ص) درباره مقصود از وجوب حج فرموده اند: «منظور از وجوب حج و طواف و دیگر مناسک به پا داشتن ذکر و یاد خداست».(۲)

امام رضا(ع) نیز در این باره می‌فرمایند: «ای مکلف به تکلیف حج، خدایت مورد رحمت قرار دهد، به تو هشدار می‌دهم که حج فریضه‌ای از فرایض خداوند جلیل و عزیز است و بر آن که دارای استطاعت می‌باشد واجب است و این وجوب در تمام عمر انسان یکبار است و خداوند بر انجام دهنده آن وعده بهشت و گذشت از گناهان داده است و در قرآن مجید که سند تمام حقایق است، روی‌گردان از این واجب عظیم و فریضه بزرگ را کافر نامیده و به تارک آن وعده آتش قیامت داده، پس ما از آن آتش به حق پناه می‌بریم».(۳)

استطاعت، شرط وجوب حج

در حدیث شریف حضرت رضا(ع) که در تفسیر آیه مذکور بیان شده است، سخن از شرایط استطاعت به میان آمده است که دلیل بر وجوب حج می‌باشد.

استطاعت همان توانایی مالی برای حج است و بر هر مسلمانی واجب است که در صورت استطاعت مالی به حج برود، به علاوه از حضرت صادق(ع) روایت شده است که: «تا کعبه برپاست، دین نیز پایدار است. »(۴)

 با توجه به نقش مهم حج در حفظ دین و نیز با اهتمام به این امر که پیامبر اسلام(ص) حفظ دین را بر هر مسلمانی واجب دانسته‌اند، نوعی دیگر از استطاعت که ثمره سفر حج است، قابل بررسی است و آن استطاعت اجتماعی می‌باشد.

بنابراین بر مسلمانان واجب است که در صورت توانایی مالی با شرکت در کنگره عظیم حج که مظهر وحدت، انسجام و قدرت امت اسلامی است، استقلال و وابسته نبودن به بیگانگان را برای جامعه مسلمانان به ارمغان آورند.

علل تشریع حج در اندیشه حضرت رضا(ع)

علی بن موسی الرضا(ع) درباره فلسفه و علل تشریع حج خطاب به فضل بن شاذان می‌فرمایند: «حج به سوی خدا رفتن و در پیشگاه باری تعالی حاضر شدن است».(۵)

حج باطنی که مقصود از زیارت است موجب بروز تحولات اساسی در زائر می‌شود زیرا مناسک حج نمادی از مناسک اسلامی است و سبب ایجاد روحیه تقوا در افراد و تربیت نفس می‌شود.

هدف از آفرینش انسان، معرفت خداست و انسان زمانی به این معرفت دست می‌یابد که به وسیله عبادت به تربیت نفس خود بپردازد و حج مشتمل بر تمام نتایجی است که از سایر عبادات چون نماز و روزه حاصل می‌شود بنابراین در معرفت انسان نسبت به خدا اثری بنیادین دارد.

کمال طلبی

در ادامه آن حدیث شریف حضرت رضا(ع) سِرّ عظیم حج را این چنین بیان می‌دارند:«حج زیادت طلبی و کمال خواهی است».

کمال طلبی در انسان از فطریات مسلّم و غیرقابل انکار است و آنچه در مراسم پرفیض حج به ندای فطرت انسان پاسخ می‌دهد، حرکت انسان بر اساس معرفت الهی به سوی کمال مطلق است.

حج؛ آغاز حرکتی نو در زندگی

امام رضا(ع) فلسفه مناسک و اعمالی که در حج وارد شده را نشان از تحولی می‌دانند که حج در روح انسان به جای می‌گذارد و آن ابراز پشیمانی از گذشته و بازگشت به خویشتن است، رجعتی که باعث شروعی نو و هدفمند و جبران کننده خسارت‌های گذشته است.

حج، از گذشته تاریک و پر گناه خارج شدن و از آنچه در گذشته انجام شده، توبه کردن است و برای آینده کار خوب و نیک را از نو آغاز کردن. (۶)

حج؛ تمرین خودسازی

علی بن موسی الرضا(ع) در این زمینه معتقدند که: «در حج بدن را به سختی انداختن، از زن و فرزند دور شدن و جان را از هواهای نفسانی و شهوات منع کردن است. »(۷)

راهی برای ادای حقوق اجتماعی

امام هشتم(ع) در ادامه می‌فرمایند: «حج وسیله‌ای برای خارج کردن و جداسازی دارایی‌ها از یکدیگر و پرداختن حقوق فقرا و مستمندان است».

ادای حقوق مستمندان از راه پرداخت خمس و زکات اموال و لزوم جداسازی اموال قبل از سفر حج علاوه بر انجام واجب الهی سبب می‌شود تا انسان متوجه اطرافیان خود بوده و حقوقی که خداوند بر عهده او نهاده انجام دهد.

این بخشی از پیام حضرت رضا(ع) به زائران کعبه، بعد اجتماعی و لزوم توجه به سایر افراد را یادآور می‌شود و این ویژگی را که حاجیان از نقاط مختلف برای همدلی در نقطه‌ای جمع می‌شوند روشن‌تر و لزوم فریادرسی به مسلمانان را دوچندان ساخته و حس انترناسیونالیستی اسلامی را در مسلمین بارور می‌سازد. رشد این ویژگی در زائران، زمینه ساز وحدت اسلامی و حاکی از بلوغ اجتماعی مسلمانان است.

همایش سالانه علوم اسلامی

ثامن الحجج(ع)، «حج» را جایگاه فراگیری فقه و احکام دین و انتقال اخبار پیشوایان(ع) به سراسر جهان می‌دانند و می‌فرمایند: «انما امروا بالحج لعله... فیه من التفقه و نقل‌الاخبار الائمه (ع) الی کل صقع و ناحیه، کما قال‌الله ــ عز‌وجلّ ــ تعالی: فلولا نفر من کل فرقة منهم طائفة لیتفقهوا فی الدین...».(۸)

کنگره جهانی حج فرصتی مغتنم برای مسلمانان به وجود می‌آورد تا به معرفی اسلام اصیل به جهانیان بپردازند؛ امیرمؤمنان(ع) در بیان اهمیت این مسئله می‌فرمایند: «برای مردم حج را به پا دار و روزهای خدا را به یادشان آور، در بامداد و شامگاه در یک مجلس عمومی با مردم بنشین. آنان که پرسش‌های دینی دارند با فتواها آشنایشان بگردان و ناآگاه را آموزش ده و با دانشمندان به گفت‌وگو بپردازد».(۹)

امام خمینی(ره) با اهتمام به این اصل، حج را زمان برائت از مشرکان و اعاده حقوق اسلام و معرفی اسلام ناب دانسته و آن را سرمایه‌ای عظیم برای مسلمانان و عامل پایداری آنان معرفی کردند.

مشروعیت بهره برداری اقتصادی

در آموزه‌های دینی اسلام هیچ منافاتی بین پاک‌سازی روحی و تلاش برای رسیدن به اقتصاد برتر وجود ندارد بلکه از آن به جهاد فی‌سبیل الله تعبیر شده است. «حج» نیز که یکی از پر ثمرترین اعمال عبادی اسلام و مشتمل بر تعالیم فراوانی است از این قاعده مستثنا نمی‌باشد.

حضرت رضا علیه السلام در باره منافع اقتصادی حج می‌فرمایند: «حج برای تمام مردم در شرق و غرب زمین، آنان که در دریا و خشکی به سر می‌برند، چه آن‌ها که حج می‌گزارند و چه غیر آنان، از تاجر، واردکننده، فروشنده و خریدار، کاسب، کرایه دهنده و فقیر و مسکین سودمند بوده و نیازهای مردم را در اطراف و اکناف زمین بر می‌آورد» ۱۰

در سفر حج نباید از دو نکته اساسی غافل ماند؛ اول اینکه، هدف اصلی این سفر الهی تحت‌الشعاع تجارت قرار نگیرد، یعنی اصل به خاطر فرع به فراموشی سپرده نشود.

نکته دوم این است که هدف شارع مقدس از مباح بودن تجارت در حج که گردهمایی سالانه مسلمانان است، رونق بازار مسلمانان می‌باشد. اما در حال حاضر که بازار حجاز در دست تولیدکنندگان غربی است و منافع آن به جیب سردمداران وهابی و مظلوم کُش سعودی می‌رود، باید در این مسئله دقت شود که مبادا تجارت و خرید و فروش کالاهای غربی و چینی موجود در بازار عربستان، از مسلمین مصرف کنندگانی بی چون و چرا بسازد و روحیه استقلال طلبی و عدم وابستگی به بیگانگان را که از اهداف سیاسی- اجتماعی حج است، کمرنگ سازد.

منابع:

۱- آل عمران/۹۷

۲- جامع العادات/ ج۲/ص۳۲۲

۳- بحارالانوار/ ج۹۶/ص۱۱

۴- وسائل الشیعه/ج۸/ ص۱۴/ حدیث ۵

۵- عیون اخبار الرضا/ باب ۳۴، نیز با همین مضمون روایتی از حضرت رضا(ع) در عیون اخبار الرضا(ع) ج۲، ص۱۷۴ خطاب به محمد بن سنان وارد شده است.

۶، ۷ و۸- همان

۹- نهج البلاغه/ ترجمه محمد دشتی/ نامه۶۷/ فراز اول

۱۰- المیزان/ ج۲/ ص۱۰۷

رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب به میدان‌داری جوانان در سالهای ابتدایی انقلاب اشاره کردند. در این گزارش نگاهی به مسئولیت‌های جوانان در دهه ۶۰ انداختیم.

بیانیه «گام دوم انقلاب اسلامی» که بعد از 22 بهمن 97 و از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی منتشر شد، سرآغاز فصل جدیدی در جمهوری اسلامی ایران است، فصلی که از این پس باید با امید و تکیه بر جوانان بر مشکلات گذشته و ناکامی‌ها غلبه کرد و این کار جز با شناخت نقاط ضعف و قوت 40ساله انقلاب میسر نمی‌شود.

رهبر انقلاب اسلامی در بخشی از بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی فرموده‌اند: «انقلاب... جوانان را میدان‌دار اصلی حوادث و وارد عرصه مدیریت کرد. روحیه و باور «ما می‌توانیم» را به همگان منتقل کرد. به برکت تحریم دشمنان، اتکاءبه توانایی‌ داخلی را به همه آموخت و این منشا برکات بزرگ شد.»

با پیروزی انقلاب اسلامی و فرار یا محاکمه سران رژیم پهلوی، خلاهای مهمی در مسئولیت‌های سیاسی و نظامی کشور حس می‌شد و با توجه به تهدیدات نظام نوپای اسلامی، باید هرچه سریعتر برای این مسئولیت‌ها چاره‌اندیشی می‌شد.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که حیات رسمی‌اش از دوم اردیبهشت سال 58 آغاز شد، توسط عده‌ای از جوانان انقلابی که سابقه مبارزه داشتند شکل گرفت. اولین فرمانده این سپاه جواد منصوری از اعضای حزب ملل اسلامی بود که سابقه دستگیری و زندانی شدن در دوره پهلوی را داشت و در زمان برعهده گرفتن مسئولیت، 33 سال داشت.

شهید حسن باقری فرمانده آزادسازی خرمشهر در زمان شهادت 26 ساله بود و سپهبد صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش نیز 37 سال داشت

با وقوع جنگ تحمیلی، بخش مهمی از مسئولیت‌های نظامی کشور برعهده جوانانی قرار گرفت که تجربه چندانی در امور نظامی نداشتند اما با تکیه بر ایمان و روحیه خودباوری توانستند ارتش تا بُن دندان مسلح رژیم بعث را در ضربه‌های متعددی به شکست بکشانند.

محسن رضایی فرمانده سپاه در دوران دفاع مقدس زمانی این مسئولیت را برعهده گرفت که تنها 27 سال سن داشت. فرمانده نیروی زمینی سپاه یحیی رحیم‌صفوی هم در زمان جنگ سی ساله بود.

نیروی مقاومت بسیج نیز از سوی امام راحل برعهده حجت‌الاسلام والمسلمین محمد رحمانی گذاشته شد که در زمان تصدی مسئولیت 30 سال داشت و هم‌زمان رئیس ستاد جذب و هدایت کمک‌های مردمی به جبهه‌ها بود.

شهید حسن باقری فرمانده قرارگاه نصر و از فرماندهان اصلی عملیات آزادسازی خرمشهر در زمان شهادت 26 ساله بود. فرماندهی لشکرهای سپاه نیز برعهده جوانانی مانند قاسم سلیمانی، محمدعلی جعفری، مرتضی قربانی، مهدی باکری، احمد متوسلیان بود که سن هرکدام آنها از 40 سال تجاوز نمی‌کرد.

شهید حسن طهرانی‌مقدم بنیانگذار یگان موشکی سپاه پاسداران در زمان مسئولیت کمتر از سی سال داشت که توانست اولین موشک را در سال 63 همزمان با عملیات بدر به پالایشگاه کرکوک شلیک کند. رضا سیف اللهی فرمانده واحد اطلاعات سپاه و رئیس ستاد سپاه 24 ساله بود.

ارتش نیز که با فرار برخی سران آن بعد از پیروزی انقلاب دچار مشکل در فرماندهی شده بود، توانست با میدان دادن به جوانان به سرعت خود را بازسازی کند. نیروی زمینی ارتش از سال 60 تا 56 به فرماندهی شهید سپهبد صیاد شیرازی اداره می‌شد که 37 ساله بود. فرماندهی نیروی هوایی نیز برعهده هوشنگ صدیق و شهید ستاری بود که 37 سال سن داشت. فرمانده نیروی دریایی ارتش محمدحسین ملک‌زادگان از بدنه جوان ارتش به‌حساب می‌آمد.

نه تنها فرماندهان نیروهای مختلف ارتش و سپاه جوان بودند، بلکه نگاهی به سن شهدای این دو نهاد نظامی و همچنین بسیجیان داوطلب اعزامی به جبهه‌ها حاکی از این است که پیروزی در دوران دفاع مقدس با همت جوانان میسر شد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نهاد جهاد سازندگی نیز در راستای محرومیت‌زدایی از بخش‌های محروم کشور تاسیس شد که در مسئولیت این نهاد جوانان حضور داشتند و توانستند با اقدامات جهادی رونقی در بخش‌های کشاورزی، صنعتی و تولیدی به وجود بیاورند.

علاوه بر امور نظامی، مسئولیت‌های سیاسی و اداری نیز بعد از استعفای دولت موقت، برعهده جوانان قرار گرفت. شهید محمدعلی رجایی نخست‌وزیر دولت بنی‌صدر و دومین رئیس‌جمهور تاریخ ایران و شهید محمدجواد باهنر سومین نخست‌وزیر جمهوری اسلامی 48 ساله بودند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای سومین رئیس‌جمهور نیز در 42 سالگی به این مسئولیت رسیدند. اکبر هاشمی رفسنجانی اولین رئیس مجلس شورای اسلامی نیز حدودا 45 ساله بود. ترکیب وزرای کابینه‌های دهه شصت و مجالس شورای اسلامی نیز مرکب از جوانان بود.

پیروزی‌های به‌دست آمده در عرصه‌های علمی، نظامی و سیاسی در دهه شصت همگی مرهون مجاهدت جوانان و خودباوری آنها بود. جوانگرایی مسئله‌ای است که رهبر معظم انقلاب بارها به آن اشاره کرده‌اند و اخیرا نیز در دیدار با دانشجویان در ماه مبارک رمضان فرمودند "اگر چنانچه ان‌شاءالله شما جوانها با این حرکتها پیش بروید و زمینه را برای روی کار آوردن یک دولت جوان و حزب‌اللهی آماده کنید، بنده معتقدم که بسیاری از این نگرانی‌های شما و دغدغه‌های شما و غصّه‌های شما پایان خواهد پذیرفت؛ این غصّه‌ها هم البتّه فقط مخصوص شماها نیست."

وقتی زائران ایرانی برای نخستین بار وارد مسجدالنبی(ص) ومسجدالحرام می‌شوند و نمازشان را به جماعت اقامه‌ می‌کنند، تفاوت‌هایی در انجام فریضه نماز مشاهده می‌کنند که قطعا برای آنها سوال برانگیز است.

برخی از موارد اختلافی که لازم است زائران با آنها آشنا باشند به این شرح است.

1. خواندن بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم در نماز:

در نمازهای جماعت، در قرائت حمد و سوره توسط امام جماعت بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم را نمی‌شنویم و این سوال مطرح می‌گردد که چرا آنان در نماز بسم‌الله را نمی‌خوانند؟

اهل‌سنت درباره خواندن بسم‌الله در نماز، دیدگاه متفاوتی با شیعه دارند؛ از نظر شیعه بسم‌الله جزئی از سوره است و باید خوانده شود و مستحب است که حتی در نمازهایی که آهسته خوانده شود، بسم‌الله در نماز بلند خوانده شود و این یکی از شعائر شیعه است.

ولی بسیاری از اهل‌سنت، بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم را جزء سوره نمی‌دانند. حنفی‌ها و حنبلی‌ها در عین حال که آن را جزء سوره نمی‌دانند اما خواندن آن را در آغاز حمد و سوره مستحب می‌دانند؛ ولی به نظر آنها اگرچه نماز جهری باشد مانند نمازهای مغرب و عشاء باید بسم‌الله آهسته خوانده شود.

به حکم اینکه امام جماعت‌های مکه و مدینه تابع فقه حنبلی هستند بسم‌الله را در نمازها به صورت آهسته می‌خوانند و لذا شنیده نمی‌شود.

۲. گفتن آمین پس از قرائت نماز:

از نظر فقهای اهل سنت برای امام جماعت و مامومین مستحب است که در نمازهایی که بلند خوانده می‌شود پس از اتمام سوره حمد همگی آمین بگویند.

از نظر فقه شیعه گفتن آمین پس از حمد جایز نیست و موجب باطل شدن نماز می‌شود و در روایات متعددی از ائمه معصومین (ع) گفتن آمین پس از سوره حمد منع شده است.

۳. خواندن نماز بصورت دست‌بسته:

اهل سنت در قیام نماز دست راست خود را روی دست‌چپ می‌گذاردند و هر دو دست را روی ناف یا بالای آن قرار می‌دهند البته در این مسئله میان مذاهب چهارگانه اهل سنت اختلاف‌نظر وجود دارد. حنفی، شافعی و حنبلی این کار را لازم و یکی از سنت‌های نماز می‌دانند ولی مالکی آن را لازم و سنت نمی‌دانند.

از نظر شیعه و مکتب فقهی اهل‌بیت (ع) این کار بدعت و حرام است و نماز را باطل می‌کند و از آن‌جا که بعضی از اهل‌سنت نیز با دست باز نماز می‌خوانند، در این مسئله، مشکلی برای شیعه وجود ندارد.

۴. برگرداندن صورت به چپ و راست در حال خواندن سلام نماز:

شافعی‌ها و حنفی‌ها و حنبلی‌ها عقیده دارند که مستحب است نمازگزار در حال خواندن سلام نماز در سلام اول صورت خود را به طرف راست و در سلام دوم به طرف چپ برگرداند آن هم به اندازه‌ای که از پشت‌سر صورت او دیده شود. مالکی‌ها نیز این کار را مستحب می‌دانند ولی آن را به سلام آخر اختصاص داده‌اند.

۵. قنوت:

از نظر فقه شیعه، قنوت، در رکعت دوم تمام نمازها، مستحب است ولی اهل سنت معتقدند که قنوت در نماز در حالی مستحب است که بلا و مصیبتی بر دیگر، که در چنین حالتی مستحب است قنوت بخوانند و برای رفع آن بلا از مسلمانان دعا کنند. آنها این قنوت را القنوت‌عندالنازعه می‌نامند و در غیر این صورت قنوت نمی‌خوانند.

از نظر شیعه قنوت واجب نیست بنابراین ترک آن اگرچه از روی عمد باشد اشکالی در نماز ایجاد نمی‌کند.

۶. عبور از مقابل نمازگزار:

از نظر اهل‌سنت عبور کردن از مقابل نمازگزار حرام است، حتی در بعضی از کتاب‌های حدیثی آنان آمده است که نمازگزار باید مانع عبور عابر از مقابل خود باشد، اگرچه این کار به درگیری بکشد، و کسی که از مقابل نمازگزار عبور می‌کند شیطان است. به همین جهت وقتی در مکه یا مدینه از مقابل کسی که نماز می‌گذارد، عبور کنید با اعتراض شدید او و دیگران روبرو می‌شوید و حتی ممکن است برای این کار خشونت هم نشان بدهند. بنابراین زائران ایرانی باید به این مسئله توجه داشته باشند.

از نظر شیعه عبور از مقابل نمازگزار حرام نیست ولی مستحب است که نمازگزار حایلی مانند عصا یا تسبیح یا چوب یا ریسمان قرار دهد تا میان او و کسانی که از مقابل او عبور می‌کنند قرار گیرد و این از باب احترام به نماز و رمز انقطاع از مردم به سوی خداست.

۷. اذان و اقامه:

یکی از چیزهایی که برای زائران در مکه و مدینه سوال‌برانگیز است، زمان و کیفیت اذان و اقامه است.

از نظر اهل‌سنت، اذان گفتن برای نماز صبح پیش از رسیدن وقت آن یعنی پیش از طلوع‌فجر مستحب است و لذا آنان حدود بیش از طلوع‌فجر اذان می‌گویند که در حقیقت اعلام وقت نافله است تا مردم برای خواندن نماز صبح آماده شوند و بیش از آن نمازهای نافله را بخوانند.

و چون وقت نماز صبح می‌رسد یکبار دیگر اذان می‌گویند و این اذان برای اعلام داخل شدن وقت نماز صبح است و پس از آن اقامه می‌گویند. بنابراین برای نماز صبح دوبار اذان و یک‌بار اقامه گفته می‌شود. از نظر فقهای شیعه اذان باید پس از داخل شدن وقت گفته شود.

اهل‌سنت جمله حی‌علی خیرالعمل را در اذان صبح نمی‌گویند. در برخی از کتاب‌های آنان آمده است که در زمان پیامبراسلام و زمان خلیفه اول این جمله در اذان گفته می‌شد و خلیفه دوم از آن نهی کرد و دستور داد در اذان صبح به جای این جمله دوبار بگویند: الصلوه خیر من النوم

۸. شرکت در نماز جماعت:

شرکت در نماز جماعت از نظر فقه شیعه مستحب موکد است و فضیلت بسیاری برای آن ذکر شده است.

در روایتی از پیامبر اسلام (ص) نقل شده است: کسی که برای نماز جماعت به سوی مسجدی می‌رود برای هر قدم او هفتاد هزار حسنه نوشته می‌شود.

با این حال از دیدگاه شیعه شرکت در نماز جماعت واجب نیست ولی از نظر برخی از مذاهب اهل سنت شرکت در نماز جماعت واجب است. به عنوان مثال خنفی‌ها و حنبلی‌ها آن را واجب عینی و برخی از اهل سنت آن را واجب کفایی می‌دانند. با توجه به اهمیت نماز جماعت لازم است که حجاج محترم در نمازهای جماعت به‌خصوص نماز جماعت‌های مسجدالحرام و مسجدالنبی شرکت کنند و به هنگام اقامه نماز جماعت از تردد در خیابان و بازارها جداً خودداری کنند.

۹. اتصال در نماز جماعت:

از دیدگاه شیعه صفوف نماز جماعت باید به یکدیگر اتصال داشته باشد و فاصله میان دو صف نباید بیشتر از یک گام باشد ولی از نظر اهل‌سنت اگر صفوف نماز با یکدیگر تا سیصد ذراع فاصله داشته باشد اشکال ندارد مشروط بر این که ماموم از حالات امام اطلاع داشته باشد مثلاً صدای او را بشنود و یا به‌وسیله مکبر از حالات او باخبر باشد. البته لازم است حجاج به هنگام شرکت در نماز جماعت در محلی قرار بگیرند که فاصله‌ای میان آنها و صف‌های جلو نباشد.

۱۰. خواندن سوره کامل پس از حمد:

در رکعت اول و دوم نماز پس از قرائت سوره حمد لازم است که مقداری از قرآن خوانده شود.

از نظر شیعه باید یک سوره کامل قرائت شود وباید در اول سوره بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم خوانده شود ولی اهل‌سنت معتقدند که خواندن سوره کامل لازم نیست بلکه خواندن چند آیه از یک سوره هم کفایت می‌کند و در اینکه چه مقدار باید خوانده شود میان آنها اختلاف‌نظر وجود دارد.

شافعی‌ها و مالکی‌ها عقیده دارند که خواندن یک آیه و حتی قسمتی از یک آیه کفایت می‌کند و حنفی‌ها معتقدند که باید آیه طولانی باشد و اگر کوتاه باشد باید حداقل سه آیه خوانده شود و البته معتقدند باید آیاتی خوانده شود که معنای کامل و مستقلی دارد و مربوط به قبل و بعد نباشد.

۱۱. خواندن سوره‌های سجده‌دار در نماز:

از نظر فقه شیعه خواندن چهار سوره از سوره‌های قرآن که به آنها عزائم گفته می‌شود و در آنها آیه سجده واجب وجود دارد در نماز صحیح نیست و نماز را باطل می‌کند؛ ولی اهل سنت این کار را صحیح می‌داند و گاهی در نماز صبح روز جمعه، امام جماعت پس از قرائت سوره حمد قسمتی از سوره سجده‌دار را می‌خواند و وقتی به آیه سجده می‌رسد از حالت قیام به سجده می‌رود، سپس قیام می‌کند و بقیه آیات را می‌خواند و مردمی هم که اقتداء کرده‌اند همراه با او چنین می‌کنند.

بنابراین اگر زائران چنین حالتی را مشاهده کردند لازم است از آنان پیروی کنند و بدانند که آن سجده، سجده واجب برای تلاوت آیه سجده است و چون از نظر فقه شیعه خواندن این سوره‌ها در نماز جایز نیست، لازم است به نحوی آن را جبران کنند. (رجوع به مرجع‌تقلید خود)

۱۲. جلسه استراحت پس از انجام دو سجده:

از نظر فقهای شیعه در هر رکعتی از نماز پس از تمام شدن دو سجده احتیاط این است که نمازگزار بنشیند و پس از استقرار کامل، برای رکعت بعدی از جا برخیزد. این نشستن را جلسه استراحت می‌گویند، یعنی نشستن برای استراحت. ولی اهل‌سن، نشستن پس از دو سجده را لازم نمی‌دانند و مستقیماً از سجده به رکعت بعدی برمی‌خیزند.

۱۳. خواندن نماز مستحبی پس از نماز صبح و عصر:

از نظر اهل‌سنت پس از ادای نماز صبح و عصر خواندن نماز مستحبی وارد نشده است و بر این اساس اهل‌سنت پس از نماز صبح و عصر نماز دیگری نمی‌خوانند و حتی گاهی مانع از نماز خواندن دیگری می‌شوند. ولی از نظر فقه‌شیعه هیچ محدودیتی برای خواندن نماز مستحبی یا نماز قضا وجود ندارد و انسان در هر زمانی می‌تواند با خدای خود از طریق نماز ارتباط برقرار کند.

با این حال توصیه می‌شود در حرمین شریفین پس از نماز صبح و عصر، نماز مستحبی خوانده نشود تا از مجادله و گفت‌و‌گوی‌هایی که گاه به مشاجره می‌انجامد پیشگیری شود.

۱۴. نماز میت:

اغلب پس از تمام شدن نماز جماعت در حالی که هنوز صف‌های جماعت به هم نخورده است، نماز دیگری به صورت ایستاده با جماعت خوانده می‌شود. این نماز میت است که معمولاً پس از نمازهای واجب بر مردگان خوانده می‌شود. توصیه می‌شود که زائران ایرانی در جهت حفظ نظم صفوف نماز و البته حفظ وحدت مسلمین، این نماز کوتاه را هم با جماعت بجا بیاورند و صفوف را ترک نکنند.

رسول اکرم صلی الله علیه و آله در سخنی گران‌بها سه فایده و امتیاز خانه‌هایی که در آن زیاد قرآن خوانده می‌شود را بیان فرموده‌اند.

پیامبر اکرم حضرت محمد صلی الله علیه و آله:

اِنَّ البَیتَ اِذا کَثُرَ فیهِ تِلاوَةُ القُرآنِ کَثُرَ خَیرُهُ وَ اتَّسَعَ اَهلُهُ وَ اَضاءَ لاَهلِ السَّماءِ کَما تُضی ءُ نُجومُ السَّماءِ لاَهلِ الدُّنیا؛

خانه ای که در آن قرآن فراوان خوانده شود، خیر آن بسیار گردد و به اهل آن وسعت (روزی زیاد) داده شود و برای آسمانیان بدرخشد چنان که ستارگان آسمان برای زمینیان میدرخشند.

"اصول کافی، ج۲، ص ۶۱۰"

بدون شک وحدت اسلامی آرزوی همه مصلحان و دانشمندان روشنفکر اسلامی است و در این راه تلاش ها کرده اند.

استاد سميع عاطف الزين در مقدمه كتاب "المسلمون ... من هم؟" مى گويد:

«آنچه موجب تأليف اين كتاب شد، دو دستگى كوركورانه ايست كه امروزه در جامعه ما پديد آمده است؛ به ويژه دودستگى ميان مسلمان شيعى و مسلمان سنى كه مى بايست با محو جهل، محو مى شد، ولى متأسفانه همچنان در دلهاى بيمار ريشه دارد زيرا منشأ آن همان طبقه ايست كه با ايجاد نفاق بر جهان اسلام حكومت كرده و دشمن دين است».

وي معتقد است اختلاف تسنن و تشيع هرگز بر سر اصل قرآن و سنت نبوده، بلكه اختلاف تنها بر سر فهم از قرآن و سنت بوده است. وي در پايان مى گويد:

«بايد روحيه منفور فرقه گرايى را محو كنيم و راه را بر كسانى كه كينه ديني را ترويج مى كنند ببنديم تا مسلمانان همانند گذشته به يك گروه واحد، همكار و دوستدار يكديگر بدل شوند».