یکی از عالی‌ترین صفاتی که خداوند رسول خدا صلی الله علیه و آله را آراسته به آن کرد، رحمت است؛ صفتی که منحصر در وجود مقدس آن رسول بزرگوار است. خداوند در آیۀ107 سورۀ انبیاء خطاب به پیامبر برگزیده‌اش می‌فرماید «وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمین‏»، یعنی ما تو را رحمتی برای تمام عالمیان ارسال کردیم. جالب است که خداوند در این آیه یکی از مهم‌ترین فلسفه‌های بعثت رسول الله صلی الله علیه و آله را بیان کرده و از دیگر سو رحمت را منحصر در پیامبر اسلام می‌کند.  با این توصیف، رسول خدا صلی الله علیه و آله مصداق بارز رحمةالله یا تمام کلمۀ رحمت با تمام مشتقاتش هستند و خداوند از مجرای ایشان، رحمت خود را بر خلایق جاری می‌کند، لذا آن حضرت فرمود «إِنَّمَا أَنَا رَحْمَةُ»؛ یعنی من (اصل) رحمت هستم.

از ویژگی‌های مهمی که خداوند به رحمت نسبت داده است، در برگیرندگیِ آن است، آنجا که فرمود «وَ رَحْمَتی‏ وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ‏ء»؛ یعنی رحمتم تمام اشیاء را در بر گرفته است، به این معنا که تمام پهنۀ عالم، از دورترین ارتفاعات عرشی و غیبی تا عمق دنیا و نیز تمام گذشته و آینده در رحمت خداوند جای دارند و امور عالم خارج از «رحمت» خدا جریان ندارند مگر اینکه انسان‌ها خارج از قاعدۀ رحمت خداوند عمل کنند و خود را مشمول عذاب الهی کنند، لذا در ادامۀ آیه فرمود «فَسَأَکْتُبُها لِلَّذینَ یَتَّقُونَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ الَّذینَ هُمْ بِآیاتِنا یُؤْمِنُون‏»؛ یعنی ما این رحمت را برای اهل تقوا و اهل زکات قرار دادیم و نیز برای آنها که به آیات و نشانه‌هایی که در  عالم (برای هدایت) قرار می‌دهیم، ایمان دارند.

اما از مشتقات کلمۀ رحمت خدا، اسم «الرحیم» است؛  «رحیم» نیز اسمی است که خداوند به وسیلۀ آن، دست مؤمنان را می‌گیرد و ایشان را رشد می‌دهد. طبق منطقی که توضیح داده شد، رسول خدا صلی الله علیه و آله مصداقِ «الرّحیم» محسوب می‌شوند. از این جهت در آیۀ128 سورۀ توبه می‌خوانیم ایشان نسبت به مؤمنان رئوف و رحیم هستند: «لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ‏ حَریصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُفٌ رَحیم‏»؛ یقیناً پیامبرى از جنس خودتان به سویتان آمد که به مشقت افتادن‌تان بر او دشوار است؛ اشتیاق شدیدى به [ هدایتِ ] شما دارد و نسبت به مؤمنان رؤوف و رحیم است.

بنابراین مقدمۀ تمام رسالت‌ها و مأموریت‌های پیامبر صلی الله علیه و آله با رحمت آغاز می‌شود و با رحمت پایان می‌یابد. از این منظر، اگر قرآنی است، به خاطر کلمۀ رحمت است و اگر بناست در آخرالزمان فرزندی از فرزندان ایشان پرچم عدل و هدایت را در دست بگیرند و انسان‌ها را رشد دهند، به واسطۀ رحمتی است که خداوند از مجرای برترین پیامبرش بر عالم جاری کرد.

در دیگر معنا، هر خیری که در عالم جریان دارد و هر محبتی که به انسان‌ها می‌شود، از رحمت خداوند ناشی می‌شود و این رحمت به برکت وجود مقدس رسول خدا صلی الله علیه و آله بر خلایق جریان یافت. با این توضیح، خود وجود مقدس امیرالمؤمنین علیه‌السلام، حضرت زهرا سلام الله علیها و سایر اهل بیت وحی، همگی متأثر از رحمت خدا هستند.