حکمت وجوب روزه از منظر امام رضا | اسلام بعنوان آخرین دین آسمانی، همچون ادیان گذشته برای هدایت بشر و رساندن او به کمال و سعادت، دارای مجموعه‌ای از بایدها و نبایدها است. این بایدها و نبایدها در یک تقسیم‌بندی کلی به سه بخش؛ عقاید، احکام و اخلاق تقسیم می‌شود. احکام اسلامی به پنج بخش واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح تقسیم می‌گردد. از آنجایی که خداوند متعال حکیم است و کار عبث نمی‌کند، تمامی احکام اسلامی دارای دلیل حکیمانه هستند.
باید توجه داشت که وظیفه بندگان، عمل به تمام احکام اسلامی است اگرچه علت، فلسفه و حکمت آن‌ها را ندانند. اساسا بندگی یعنی اطاعت بی‌چون و چرا از دستورات الهی که توسط انبیا و اوصیای ایشان به بندگان ابلاغ شده است. با این حال با تفحص در منابع روایی، به برخی از علت‌ها و حکمت‌های احکام الهی پی می‌بریم.
یکی از واجبات الهی که در تمام ادیان آسمانی از اهمیت بسزایی برخوردار است، روزه می‌باشد. در این نوشته برآنیم به بیان برخی از علت‌ها و حکمت‌های وجوب روزه از منظر عالم آل محمد؛ امام علی بن موسی الرضا علیه‌السلام بپردازیم.
روزی از امام رضا علیه‌السلام سوال شد چرا در اسلام روزه واجب شده است؟ امام علیه‌السلام در پاسخ به چندین علت و حکمت اشاره فرمودند که ما پاسخ امام را در پنج قسمت بیان می‌کنیم:
1. «إِنَّمَا أُمِرُوا بِالصَّوْمِ لِکَیْ یَعْرِفُوا أَلَمَ الْجُوعِ وَ الْعَطَشِ فَیَسْتَدِلُّوا عَلَى فَقْرِ الْآخِرَةِ»؛ «برای اینکه گرسنگی و تشنگی را بشناسند و به فقر و ناداری (خود) در آخرت پی ببرند»
2. «وَ لِیَکُونَ الصَّائِمُ خَاشِعاً ذَلِیلًا مُسْتَکِیناً مَأْجُوراً مُحْتَسِباً عَارِفاً صَابِراً عَلَى مَا أَصَابَهُ مِنَ الْجُوعِ وَ الْعَطَشِ فَیَسْتَوْجِبَ الثَّوَابَ»؛ «و برای اینکه روزه‌دار (به درگاه الهی) خاشع و فروتن شود و نیازمندی نشان دهد، پاداش برد، حسابگر بار آید، در برابر سختی‌ها که از گرسنگی و تشنگی به او می‌رسد صابر باشد تا مستحق ثواب شود»
3. «مَعَ مَا فِیهِ مِنَ الْإِمْسَاکِ عَنِ الشَّهَوَاتِ»؛ «علاوه بر این، در روزه چیزهای دیگری هست از قبیل غلبه بر شهوت‌ها، کنترل هوای نفس و پیشگیری از طغیان آن»
4. «وَ لِیَکُونَ ذَلِکَ وَاعِظاً لَهُمْ فِی الْعَاجِلِ وَ رَائِضاً لَهُمْ عَلَى أَدَاءِ مَا کَلَّفَهُمْ وَ دَلِیلًا لَهُمْ فِی الْآجِلِ»؛ «و اینکه در دنیا موجب پند و عبرت آنان شود و مایۀ ریاضت و سخت‌کوشی و تمرینی برای آماده کردن آنان بر انجام تکالیف باشد، دلیل و راهنمای آنان بر سختی و شدت جهان دیگر شود»
5. «وَ لِیَعْرِفُوا شِدَّةَ مَبْلَغِ ذَلِکَ عَلَى أَهْلِ الْفَقْرِ وَ الْمَسْکَنَةِ فِی الدُّنْیَا فَیُؤَدُّوا إِلَیْهِمْ مَا افْتَرَضَ اللَّهُ لَهُمْ فِی أَمْوَالِهِمْ»؛ «و در پرتو روزه شدت فشار و سختی گرسنگی و تشنگی را بر فقیران و بینوایان در دنیا احساس و درک کنند و بشناسند و آنچه را خداوند در اموالشان برای مساکین و تهی دستان واجب کرده ادا کنند».[1]
با دقت در بیان امام علیه‌السلام، به نقش انسان‌ساز روزه و حرکت وی در مسیر سعادت و کمال بشری پی‌می‌بریم.
پی‌نوشت:
[1]. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 116، منشورات جهان.
