انسان مومن باید به تمامی عهدها و پیمان‌هایی که با خداوند متعال می‌بندد وفا و عمل کند چنانچه خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:«وَأَوْفُوا بِعَهْدِ اللَّهِ إِذَا عَاهَدْتُمْ وَلَا تَنْقُضُوا الْأَيْمَانَ بَعْدَ تَوْكِيدِهَا وَقَدْ جَعَلْتُمُ اللَّهَ عَلَيْكُمْ كَفِيلًا ۚ إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ»[۱] «و هنگامی که با خدا عهد بستید، به عهد او وفا کنید! و سوگندها را بعد از محکم ساختن نشکنید، در حالی که خدا را کفیل و ضامن بر (سوگند) خود قرار داده‌اید، به یقین خداوند از آنچه انجام می‌دهید، آگاه است!»، مراد از عهد الله در این آیه شریفه عهدها و پیمان‌هایی هستند که انسان با خداوند متعال می‌بندد و باید به آنها وفا و عمل کند، و همچنین تمامی عهدها و پیمان‌هایی که انسان‌های مومن با پیامبر عظیم الشأن صلی الله علیه و آله و سلم و معصومین علیهم السلام می‌بندند نیز شامل عهد الله است، پس یکی از دلایل بسیار مهمی که باید به عهد و پیمانی که با پیامبر عظیم الشأن صلی الله علیه و آله و سلم و معصومین علیهم السلام بستیم وفا کنیم این است که عهد انسان‌های مومن با این بزرگواران در واقع همان عهد با خداوند متعال است چنانچه خداوند متعال در مورد لزوم وفای عهد و پیمان با پیامبر عظیم الشأن صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید:«وَمَا لَكُمْ لَا تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ ۙ وَالرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّكُمْ وَقَدْ أَخَذَ مِيثَاقَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ»[۲]«و شما را چه شده كه به خدا ايمان نمى‌آوريد و [حال آنكه‌] پيامبر [خدا] شما را دعوت مى‌كند تا به پروردگارتان ايمان آوريد، و اگر مؤمن باشيد، بى‌شك [خدا] از شما پيمان گرفته است.» 

عهد و پیمانی که انسان‌های مومن با پیامبر عظیم الشأن صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه اطهار علیهم السلام می‌بندند و باید به آن وفا کنند یا به صورت عهد و پیمان عام است که به اقتضای سرشت و فطرت انسان تمامی مردم باید به این عهدها و پیمان‌ها وفا کنند نمونه‌ای از عهد و پیمان‌های عام در زیارت آل یاسین است که به امام زمان عجل الله این گونه سلام می‌کنیم:«السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مِیثاقَ اللّٰهِ الَّذِی أَخَذَهُ وَوَکَّدَهُ، السَّلامُ عَلَیْکَ یَا وَعْدَ اللّٰهِ الَّذِی ضَمِنَهُ، السَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْعَلَمُ الْمَنْصُوبُ، وَالْعِلْمُ الْمَصْبُوبُ، والْغَوْثُ وَالرَّحْمَةُ الْواسِعَةُ وَعْداً غَیْرَ مَکْذُوبٍ»[۳]« بر تو‌ای پیمان خدا که آن را برگرفت و استوارش کرد، سلام بر تو‌ای وعده خدا که آن را ضمانت نمود، سلام بر تو‌ای پرچم برافراشته و دانش سرریز و فریادرس و رحمت گسترده و وعده‌ی بی‌دروغ.»، و یا به صورت خاص است که این نوع عهد و پیمان فقط مختص عهد و پیمان و بیعت با حضرت مهدی عجل الله است، چنانچه حضرت علی علیه السلام می‌فرمایند:«أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ لِي عَلَيْكُمْ حَقّاً وَ لَكُمْ عَلَيَّ حَقٌّ؛ فَأَمَّا حَقُّكُمْ عَلَيَّ فَالنَّصِيحَةُ لَكُمْ وَ تَوْفِيرُ فَيْئِكُمْ عَلَيْكُمْ وَ تَعْلِيمُكُمْ كَيْلَا تَجْهَلُوا وَ تَأْدِيبُكُمْ كَيْمَا تَعْلَمُوا. وَ أَمَّا حَقِّي عَلَيْكُمْ فَالْوَفَاءُ بِالْبَيْعَةِ وَ النَّصِيحَةُ فِي الْمَشْهَدِ وَ الْمَغِيبِ وَ الْإِجَابَةُ حِينَ أَدْعُوكُمْ وَ الطَّاعَةُ حِينَ آمُرُكُمْ.»[۴] «اى مردم، مرا بر شما حقى است و شما را بر من حقى است. حقى كه شما به گردن من داريد، اندرز دادن و نيكخواهى شماست و غنايم را بتمامى، ميان شما تقسيم كردن و تعليم دادن شماست تا جاهل نمانيد و تأديب شماست تا بياموزيد. 

حقى كه من به گردن شما دارم، بايد كه در بيعت وفادار باشيد و در روياروى و پشت سر نيكخواه من باشيد و چون فرا مى خوانمتان به من پاسخ دهيد و چون فرمان مى دهم فرمان بريد.» 

در احادیث و روایت‌های بسیار زیادی ائمه اطهار علیهم السلام، مومنان و شیعیان را به لزوم وفای به عهد و پیمان با حضرت ولی عصر عجل الله و تجدید پیمان و بیعت با آن بزرگوار توصیه کردند، از جمله این توصیه‌ها این است که پس از نمازهایشان دعای عهد بخوانند و همین نشان دهنده این است که هرچه عهد و پیمان و بیعت با حضرت ولی عصر عجل الله محکم‌تر و بیشتر باشد انتفاع انسان‌ها از وجود مبارک حضرت ولیعصر عجل الله بیشتر است، یکی از مهم‌ترین دعاها که دال بر لزوم وفای عهد و پیمان با حضرت ولیعصر عجل الله و بیعت با آن بزرگوار است دعایی است که سید بن طاووس رحمت الله در کتاب مصباح الزائر از امام جعفر صادق علیه السلام نقل کرده است که چنین است:«اللّٰهُمَّ إِنِّی أُجَدِّدُ لَهُ فِی صَبِیحَةِ یَوْمِی هٰذَا وَمَا عِشْتُ مِنْ أَیَّامِی عَهْداً وَعَقْداً وَبَیْعَةً لَهُ فِی عُنُقِی لَا أَحُولُ عَنْها وَلَا أَزُولُ أَبَداً، اللّٰهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ أَنْصارِهِ وَأَعْوانِهِ، وَالذَّابِّینَ عَنْهُ، والْمُسارِعِینَ إِلَیْهِ فِی قَضاءِ حَوَائِجِهِ، وَالْمُمْتَثِلِینَ لِأَوامِرِهِ ، وَالْمُحامِینَ عَنْهُ، وَالسَّابِقِینَ إِلىٰ إِرادَتِهِ، وَالْمُسْتَشْهَدِینَ بَیْنَ یَدَیْهِ، اللّٰهُمَّ إِنْ حالَ بَیْنِی وَبَیْنَهُ الْمَوْتُ الَّذِی جَعَلْتَهُ عَلَىٰ عِبادِکَ حَتْماً مَقْضِیّاً فَأَخْرِجْنِی مِنْ قَبْرِی مُؤْتَزِراً کَفَنِی، شاهِراً سَیْفِی، مُجَرِّداً قَناتِی، مُلَبِّیاً دَعْوَةَ الدَّاعِی فِی الْحاضِرِ وَالْبادِی . اللّٰهُمَّ أَرِنِی الطَّلْعَةَ الرَّشِیدَةَ، وَالْغُرَّةَ الْحَمِیدَةَ، وَاکْحَُلْ ناظِرِی بِنَظْرَةٍ مِنِّی إِلَیْهِ، وَعَجِّلْ فَرَجَهُ، وَسَهِّلْ مَخْرَجَهُ، وَأَوْسِعْ مَنْهَجَهُ، وَاسْلُکْ بِی مَحَجَّتَهُ، وَأَنْفِذْ أَمْرَهُ، وَاشْدُدْ أَزْرَهُ وَاعْمُرِ اللّٰهُمَّ بِهِ بِلادَکَ، وَأَحْیِ بِهِ عِبادَکَ، فَإِنَّکَ قُلْتَ وَقَوْلُکَ الْحَقُّ: ﴿ظَهَرَ الْفَسٰادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِمٰا کَسَبَتْ أَیْدِی النّٰاسِ﴾، فَأَظْهِرِ اللّٰهُمَّ لَنا وَلِیَّکَ وَابْنَ بِنْتِ نَبِیِّکَ الْمُسَمَّىٰ بِاسْمِ رَسُولِکَ، حَتَّىٰ لَایَظْفَرَ بِشَیْءٍ مِنَ الْباطِلِ إِلّا مَزَّقَهُ، وَیُحِقَّ الْحَقَّ وَیُحَقِّقَهُ»[۵]«خدایا در صبح این روز و تا زندگی کنم از روزهایم، برای آن حضرت بر عهده‌ام، عهد و پیمان و بیعت تجدید می‌کنم که از آن‌، رو نگردانم و هیچ‌گاه دست برندارم. خدایا مرا، از یاران و مددکاران و دفاع‌کنندگان از او قرار ده و از شتابندگان به سویش، در برآوردن خواسته‌هایش و اطاعت‌کنندگان اَوامرش و مدافعان حضرتش و پیش‌گیرندگان به سوی خواسته‌اش و کشته‌شدگان در پیشگاهش؛خدایا اگر بین من و او مرگی که بر بندگانت حتم و قطعی ساختی حائل شد، کفن پوشیده از قبر مرا بیرون آور، با شمشیر از نیام برکشیده و نیزه برهنه، پاسخگو به دعوت آن دعوت‌کننده، در میان شهرنشین و بادیه‌نشین. خدایا آن جمال با رشادت و پیشانی ستوده را به من بنمایان و با نگاهی از من به او، دیده‌ام را سرمه بنه و در گشایش امرش شتاب کن و راه آمدنش را آسان گردان و شیوه و روشش را وسعت بخش و مرا به راهش درآور و فرمانش را نافذ کن و پشتش را محکم گردان، خدایا به دست او کشورهایت را آباد کن و بندگانت را به وسیله او زنده فرما، به درستی که تو فرمودی و گفته‌ات حق است که: «در خشکی و دریا به سبب آنچه [از اعمال زشت] که مردم به دست خود مرتکب شدند تباهی و فتنه آشکار شده است»، خدایا ولی‌ات و فرزند دختر پیامبرت که به نام رسولت نامیده شده، برای ما آشکار کن تا به چیزی از باطل دست نیابد، مگر آن را از هم بپاشد و حق را پابرجا و ثابت نماید»

در ابتدای دعای عهد آمده است که:«هر کسی ۴۰ روز این دعا را بخواند از یاوران حضرت قائم عجل الله خواهد بود و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد خدای متعال او را در وقت ظهور زنده می‌کند تا در رکاب آن والامقام جهاد نماید و به شماره هر کلمه از آن هزار حسنه برایش نوشته و هزار کار بعد از او محو می‌گردد»[۶] حضرت ولیعصر عجل الله در مورد اینکه ملاقات با آن والا مقام مستلزم وفای به عهد و پیمان با آن حضرت است می‌فرمایند:«وَ لَوْ أَنَّ أَشْیَاعَنَا وَفَّقَهُمْ اللَّهُ لِطَاعَتِهِ عَلَى اجْتِمَاعٍ مِنَ الْقُلُوبِ فِی الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ عَلَیْهِمْ لَمَا تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْیُمْنُ بِلِقَائِنَا وَ لَتَعَجَّلَتْ لَهُمُ السَّعَادَةُ بِمُشَاهَدَتِنَا عَلَى حَقِّ الْمَعْرِفَةِ وَ صِدْقِهَا مِنْهُمْ بِنَا فَمَا یَحْبِسُنَا عَنْهُمْ إِلَّا مَا یَتَّصِلُ بِنَا مِمَّا نَکْرَهُهُ وَ لَا نُؤْثِرُهُ مِنْهُمْ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعانُ وَ هُوَ حَسْبُنَا وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ»[۷]«اگر چنانچه شیعیان ما –که خداوند به طاعت خود موفّقشان بدارد- در راه وفا به پیمانی که بر عهده دارند همدل می شدند، میمنت ملاقات ما از ایشان به تاخیر نمی افتاد و سعادت دیدار زودتر نصیب آنان می گشت، دیداری بر مبنای شناخت راستین و صداقتی از آنان نسبت به ما. پس ما را از ایشان دور نمی‌دارد مگر آن دسته از کردارهایشان که برایمان ناپسند و ناخوشایند بوده و از آنان روا نمی داریم. و خداوند یاری کننده است و ما را کفایت می نماید و وکیل خوبی است و درود او بر سید بشیر و نذیر ما محمد و خاندان پاکش». (الإحتجاج على أهل اللجاج/ج2/ص479)، بنابراین روایت باید به عهد و پیمانی که با حضرت ولیعصر عجل الله بستیم جامه عمل بپوشانیم و به آن وفا کنیم و در این صورت آن پیوند قلبی با امام زمان عجل الله محقق می‌شود و یکی از مهم‌ترین عهدها و پیمان‌ها با حضرت ولیعصر عجل الله این است که نباید در عصر غیبت احساس بی‌مسئولیتی کند و باید به تمام تکالیفی که نسبت به مقتدای خود حضرت ولیعصر عجل الله دارد پایبند باشد و باید خودش را منتظر واقعی آن حضرت بداند، چنانچه حضرت امام محمد باقر علیه السلام در تفسیر آیه:«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»[۸]«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! (در برابر مشکلات و هوسها،) استقامت کنید! و در برابر دشمنان (نیز)، پایدار باشید و از مرزهای خود، مراقبت کنید و از خدا بپرهیزید، شاید رستگار شوید!» می‌فرمایند:«بر انجام واجبات صبر و با دشمنانتان پایداری کنید و پیوند خود را با امام منتظرتان مستحکم نمایید»[۹]، و همچنین امام جعفر صادق علیه السلام در تفسیر این آیه می‌فرمایند:« بر واجبات صبر کنید و یکدیگر را بر مصائب به صبر وادارید و خود را بر پیوند با امامان و یاری آنها ملتزم سازید»[۱٠]، یکی از مهم‌ترین راه‌هایی که مومنان و منتظران حضرت ولی عصر عجل الله به وسیله آن فرهنگ انتظار را در خودشان پرورش می‌دهند و قلوبشان را به وجود مطهر آن حضرت پیوند می‌زنند خواندن دعای عهد است چرا که این دعا همچنان که اسمش هم عهد هست دال بر لزوم وفای به عهد و پیمانی است که با حضرت ولی عصر عجل الله بسته‌ایم. 

پی نوشت

[۱] سوره نحل، آیه ۹۱

[۲] سوره حدید، آیه ۸

[۳] مفاتیح الجنان، مقدس قمی، فرازی از زیارت آل یاسین

[۴] نهج البلاغه، خطبه ۳۴

[۵] مفاتیح الجنان، دعای عهد حضرت ولی عصر عجل الله

[۶] بحارالانوار، جلد ۱۰۲، صفحه ۱۱۱

[۷] الإحتجاج، على أهل اللجاج، جلد۲، صفحه ۴۷۹

[۸] سوره آل عمران، آیه ۲۰۰

[۹] البرهان فی تفسیر القرآن، سید هاشم حسینی بحرانی، جلد ۱، صفحه ۳۳۴، حدیث ۴

[۱٠] البرهان فی تفسیر القرآن، سید هاشم حسینی بحرانی، جلد ۱، صفحه ۳۳۴، حدیث ۲