سئوال :  سابقه اي از مسافرتهاي خود را براي انجام فريضه حج و شركت در كنگره هاي علمي در عربستان بيان فرمائيد  ⁽¹⁾

در سال 1352 از طرف دانشگاه جده براي شركت در كنگره بررسي تاريخ جزيره العرب دعوت شدم . موضوع سخنراني من معرفي سه سفرنامه از سده سيزدهم و چهاردهم هجري بود .  اين مقاله در مجموعه مقاله ها در دو مجله به چاپ رسيده است .

يكسال بعد براي شركت در كنفرانس اقتصاد اسلامي به رياض دعوت شدم . موضوع بحث من بيمه و نظر فقهاي شيعه درباره آن بود كه در چند مجله به چاپ رسيد.

در سال 1355 براي اداي حج به مكه مشرف شدم. درسال بعد كتاب الحج الي بيت الله را كه به چندين زبان ترجمه شده به فارسي ترجمه كردم اين كتاب در كشور سوئيس به چاپ رسيد و به ايران آمد در سال 1370 در جمله ستاد مدينه مشرف شدم و در مدت اقامت يك دوره تاريخ اسلام براي دوستان گفتم ( از دوره هاي پيش از اسلام تا خلافت اميرالمومنين ع ) .

در سال 1371 از طرف مجمع التقريب  دعوت شدم و در جلسات علمي مكه معظمه شركت كردم .در مجلسي كه بعنوان تقريب تشكيل شد مقاله خود را به عربي القا كردم . اين مقاله در نخستين شماره رساله الاسلام كه از جانب مجمع التقريب منتشر شده چاپ گرديد.

سفرنامه هاي سال 1370 و 1371 در كيهان فرهنگي به چاپ رسيد.

سئوال : ارزيابي شما از سطح تفكر در عربستان در مقايسه با ساير كشورهاي اسلامي چيست ؟

در نوشته هاي خود متذكر شدم مردم سرزمين عربستان شايد بخاطر شرايط خاص اجتماعي و اقليمي و برخي عامل هاي ديگر ،  آن باريك بيني و لطافتي را كه در انديشه مردم ساحل فرات و سرزمين حيره و مثلث يمن و فلات قاره ايران مي بينم دارا نيستند . به همين  دليل هيچگاه نمي توان از اين مردم يا لا اقل اكثريت آن – توقع داشت كه مسائل سنجيده و كلامي و عرفاني را چنانكه منطقه شرق الاسلامي مي پذيرند هضم كنند.

سئوال :  ارزيابي شما در گذر بركتابفروشي هاي مدينه از نظر كميت و كيفيت آثار منتشره چيست ؟

اين بنده برخي كتابفروشي هاي مدينه طيبه و مكه معظمه را ديده ام . زمستان سال گذشته كه براي عمره آمدم نمايشگاه كتاب مدينه را هم ديدم از جهت كميت با در نظر گرفتن تعداد مردم و درجه با سواد شايد بتوان گفت خوب بود اما از جهت كيفيت بيشتر كتاب ها به فقه و رجال ، تاريخ ، صرف و نحو و اخلاق اختصاص داشت . اندك مجلداتي از ديوان هاي شاعران پيشين ديده مي شد . روي هم رفته تنوعي كه در كتاب ايران ، عراق ، سوريه ، لبنان و مصر ديده       مي شود در اين كتابفروشي ها ديده نشد.

سئوال: درباره كتاب عرشيان خود كه در زمينه تاريخچه و آثار حرمين شريفين است توضيح دهيد ؟

اين كتاب مختصر براي آشنائي بعضي زائران كشورمان با تاريخ حرمين شريفين و مكانهاي مقدس اين سرزمين نوشته شده و سعي كرده ام هرچه مختصر تر باشد . تصاويري كه در اين كتاب چاپ شده بهره گيري از آن را بهتر كرده است .

كتاب مجموعا تاريخي است كه از معتبرترين ماخذها – تاريخ يا سفرنامه – گرفته شده است و مقدمه آن با نهايت          بي نظري نوشته شده است.

سئوال :  ارزيابي شما از نشريه ها و كتاب هاي منتشره توسط بعثه مقام معظم رهبري در آشنا كردن حجاج با مناسك و ديگر مطالب مربوط به حج چيست ؟

بايد بگويم كوشش هاي فراواني كرده اند . كتاب ها در هر موضوع سودمند و در عين حال مختصر است اما در جهت آموزش چنانكه بارها گفته و نوشته ام لازم است در آينده در هر شهر كلاس هائي براي آشنا كردن زائران با تكليف هائي كه در اين سفر بعهده دارند تشكيل بشود . تنها به آموزش مناسك اكتفا نكنند بلكه مختصري هم تاريخ و جفرافياي منطقه و بخصوص حرمين شريفين را تعليم دهند.

سئوال :  جنابعالبي عضو شوراي پژوهش بعثه هستيد ، بنظر شما چه طرح هائي براي آينده تحقيقات مربوط به حج ضروري و قابل اجراست ؟

ج- كارهائي كه بايد انجام شود

1- گردآوري سروده هاي شاعران ايراني درباره مكه و مدينه و حرم مطهر

2- فهرستي از سفرنامه هاي حاجيان ايراني از آغاز عصر ما با ذكر نكته هاي مهم آن سفر نامه

3- اميران حاج از ايران از آغاز تا اين عصر

4- بناهائي كه بزرگان ، بازرگانان و مردم نيكو كار در سرزمين مقدس حرمين احداث كرده اند و از ميان رفته است .

-----------------------

• کتاب حج سال 1372 بعثه مقام معظم رهبری