همانا خداوند بر مؤمنان منّت گذاشت که در میان آنها پیامبری از خودشان برانگیخت، تا آیات او را بر آنها تلاوت کند و ایشان را پاک کرده و رشد دهد و به آنان کتاب و حکمت بیاموزد، هر چند که پیش از آن، قطعاً آنها در گمراهی آشکار بودند.
استاد محسن قرائتی در تفسیر نور به ارائه «نکات ناب» و «پیام های زیبای آیات قرآن کریم» پرداخته در این نوشتار، آیه ۱۶۴ سوره مبارکه آل عمران را در قالب مجموعه «قطره ای از دریا» ارائه می گردد.
- آیه
لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنینَ إِذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ
- ترجمه
همانا خداوند بر مؤمنان منّت گذاشت که در میان آنها پیامبری از خودشان برانگیخت، تا آیات او را بر آنها تلاوت کند و ایشان را پاک کرده و رشد دهد و به آنان کتاب و حکمت بیاموزد، هر چند که پیش از آن، قطعاً آنها در گمراهی آشکار بودند.
- نکته ها
«مَنّ»، به معنای سنگی است که برای وزن کردن اشیاء بکار میرود و اعطای هر نعمت سنگین و گرانبهایی را منّت گویند. امّا سنگین و بزرگ جلوه دادنِ نعمتهای کوچک، ناپسند است. بنابراین بخشیدن نعمت بزرگ، نیکو ولی بزرگ جلوه دادن نعمتهای کوچک، ناپسند است. [۱]
بعثت انبیاء از میان مردم دارای برکاتی است:
الف: مردم سابقه او را میشناسند و به او اعتماد میکنند.
ب: الگوی مردم در اجرای دستورات و فرامین الهی هستند.
ج: درد آشنا و شریک در غم و شادی مردمند.
د: در دسترس مردم هستند.
همچنان که از فرمایشات حضرت علی علیه السلام در نهج البلاغه استفاده میشود، در دوره جاهلیّت مردم نه فرهنگ سالم داشتند و نه از بهداشت بهره مند بودند.
برادر ایشان، جعفر طیّار نیز در هجرت به حبشه، در برابر نجاشی اوضاع دوره جاهلی را چنین ترسیم میکند: «کنّا اهل الجاهلیّة نعبد الاصنام و نأکل المیتة و نأتی الفواحش و نقطع الارحام و نُسیء الجوار، یأکل القوی منا الضعیف حتّی بعث اللّه رسولا...» ما بتپرستانی بودیم که در آن روزها مردارخوار و اهل فحشا و فساد بودیم، با بستگان قطع رابطه و با همسایگان بد رفتاری میکردیم، قدرتمندان ما حقوق ناتوانان را پایمال می کردند تا اینکه خداوند پیامبرش را مبعوث کرد ...[۲]
- پیام ها
۱- بعثت انبیا، بزرگترین هدیه ی آسمانی و نعمت الهی است. «لقد من اللّه»
۲- گرچه بعثت برای همه مردم است، ولی تنها مؤمنان شکرگزار این نعمت هستند و از نور هدایت بهره می گیرند. «لقد منّ اللّه علی المؤمنین»
۳- انبیا، مردمی بودند. «من انفسهم»
۴- تلاوت آیات قرآن، وسیله تزکیه و تعلیم است. «یتلوا... یزکّیهم و یعلمهم»
۵ - تزکیه بر تعلیم مقدّم است. «یزکیهم و یعلمهم»
۶- تزکیه و تعلیم در رأس برنامه های انبیاست. «یزکیهم و یعلمهم»
۷- رشد و خودسازی باید در سایه مکتب انبیا و آیات الهی باشد. (ریاضت ها و رهبانیّت هایی که سرچشمه اش آیات الهی و معلّمش انبیا نباشند، خود یک انحراف است). «یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم»
۸ - برای شناخت بهتر نعمت بعثت انبیا، به تاریخِ مردمان قبل از آنان باید مراجعه کرد. «ان کانوا من قبل لفی ضلال مبین»
۹- در محیط های گناه آلود وگمراه نیز میتوان کار کرد. «یزکیهم و یعلمهم... وان کانوا من قبل لفی ضلال مبین»
۱۰- در مکتب انبیا، پرورش روحی و آموزش فکری، در کنار بینش و بصیرت مطرح است. «یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمة»
