یکی از مهمترین دلایلی که دعاهایمان به درگاه خداوند متعال مستجاب نمی‌شود این است که انسان به موانع استجابت دعا توجه نمی‌کند. که یکی از مهم‌ترین موانع استجابت دعا این است که قلب انسان مشغول به گناهان و سیئات باشد. و یکی دیگر از موانع این است که انسان به قدرت خداوند متعال برای برآورده کردن نیازهایش از طریق دعا باور و ایمان قلبی ندارد و به خاطر کثرت گناهانش، یاس از درگاه خداوند متعال سراسر قلبش را فرا گرفته است. 

قلب انسان مانند ظرفی است که یا جایگاه نور است و یا جایگاه تاریکی. مسلماً جایی که نور هست تاریکی نیست. تاریکی‌های قلب به خاطر ارتکاب انسان‌ها به سیئات و معاصی است که موجب سیاه شدن قلب او می‌شوند و منور بودن قلب او زمانی حاصل می‌شود که از ارتکاب به سیئات و معاصی دست بردارد. یکی از بزرگترین موانع استجابت دعاها توسط خداوند متعال این است که انسان با ارتکابش به سیئات و معاصی قلبش را سیاه می‌کند، در حالی که استجابت دعاها نیاز به این دارد که نور از دست رفته قلبش را با عدم ارتکاب گناهان به آن برگرداند. 

پس این گناهان هستند که موجب نرسیدن دعاهای انسان‌ها به درگاه خداوند متعال و حبس آنها در قلب سیاه گناهکاران می‌شوند بزرگترین مانع را برای اجابت آنها فراهم می‌آورند، مولای متقیان حضرت امام علی علیه السلام در دعای کمیل برای اجابت دعاهایشان و رفع موانعی که موجب عدم اجابت دعاها می‌شوند، این گونه به درگاه حق عارض می‌شوند:«اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تَحْبِسُ الدُّعَاءَ، اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُنْزِلُ الْبَلاَءَ،اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِي كُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ»[۱]«خدایا! بیامرز برایم آن گناهانی را که دعا را حبس می‌کند و مانع اجابت آن می‌شود، خدایا! بیامرز برایم گناهانی که بلا را نازل می‌کند، خدایا! بیامرز برایم همه گناهانی را که مرتکب شدم». 

یکی دیگر از مهم‌ترین موانع عدم استجابت دعاها توسط خداوند متعال این است که انسان آنقدر به قدرت لایزال خداوند متعال ناباور است که اجابت دعاها توسط آن ذات قدرت را دست کم می‌گیرد و به خاطر همین به اجابت دعاهایش توسط خداوند متعال ناامید و مأیوس می‌شود! این در حالیست که خداوند متعال در مورد اجابت حتمی دعاها به نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید:«وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ ۖ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ»[۲]«و هنگامی که بندگان من، از تو در باره من سؤال کنند، (بگو:) من نزدیکم! دعای دعا کننده را، به هنگامی که مرا می‌خواند، پاسخ می‌گویم! پس باید دعوت مرا بپذیرند، و به من ایمان بیاورند، تا راه یابند (و به مقصد برسند)». 

بنابراین انسان نباید در مورد استجابت دعاهایش توسط خداوند متعال مأیوس شود و به جای مایوس شدن باید در دعاهایش به درگاه خداوند متعال اصرار و پافشاری کند تا بالاخره خداوند متعال او را حاجت روا سازد، چنانچه حضرت امام محمد باقر علیه السلام در این مورد می‌فرمایند:«و اللّه ِ لا يُلِحُّ عبدٌ مُؤمِن علَى اللّه ِ عزّ و جلّ في حاجتِهِ إلاّ قضاها لَهُ»[۳]«به خدا سوگند هيچ بنده مؤمنى در حاجت خود به درگاه خداوند عزّ و جلّ اصرار نورزد، مگر آن كه حاجتش را بر آورد». 

نتیجه‌گیری: عدم استجابت دعاها توسط خداوند متعال بی دلیل نیست، پس انسان باید به دنبال رفع موانع اجابت دعاهایش به درگاه خداوند متعال باشد. یکی از مهم‌ترین دلایل عدم استجابت دعا توسط خداوند متعال این است که قلب انسان نورانیت خود را به خاطر مشغول شدن به گناهان از دست می‌دهد، چرا که قلب انسان یا جای نور است و یا جای تاریکی و سیاهی، پس انسان باید قبل از اینکه به درگاه خداوند متعال دست به دعا شود، نور قلب خود را با دست برداشتن از گناهان به آن برگرداند تا خداوند متعال رحمت استجابت دعاهای او را شامل حال قلب او کند. یکی دیگر از موانع استجابت دعاها توسط خداوند متعال این است که انسان به ذات قدرت خداوند متعال آنقدر ناباور است که استجابت دعاهایش توسط او را غیر ممکن می‌داند. این در حالیست که انسان باید آنقدر توکلش به خداوند متعال را در قلبش قوی نگه دارد که از استجابت دعاهایش توسط خداوند متعال ناامید نشود و به جای مایوس شدن از درگاه او، به دعاهایش به درگاه خداوند متعال اصرار و پافشاری کند تا بالاخره خداوند متعال او را حاجت روا سازد. 

پی نوشت

[۱] مصباح الکفعمی، صفحه ۵۵۵

[۲] سوره بقره، آیه ۱۸۶

[۳] عدة الداعی، صفحه ۲۳