آیات متعددی در قرآن کریم درباره بخشش خداوند و رحمت او برای گنهکاران نازل شده که در این زمینه در آیه ۴۸ سوره مبارکه نساء آمده است که خداوند اگر بخواهد بسیاری گناهان را حتی بدون توبه می‌بخشد.

شاید در بسیاری از محافل هرگاه سخن از گناه و معصیت می‌شود انسان‌ها به یاد عقوبت الهی و مجازات و عذاب می‌افتند درحالی که خداوند در آیات متعددی به رحمت و مغفرت خود برای گنهکاران اشاره کرده و وعده می‌دهد که همه گناهان را می‌بخشد.

بخشش گناهان حتی بدون توبه

البته عفو و بخشش خداوند شرایطی دارد که این شرایط هم چندان سخت نیست زیرا با نگاهی به آیه ۴۸ سوره مبارکه نساء در‌ می‌یابیم که خداوند برخی گناهان را حتی بدون توبه هم می‌بخشد، البته به شرطی که فرد گنهکار اراده‌ای برای گناه نکردن و درخواست بخشش از خدا داشته باشد.

خداوند در آیه ۴۸ سوره مبارکه نساء می‌فرماید: به جز شرک همه گناهان بخشیده می‌شود و البته باتوجه به این آیه شرک هم باتوبه توسط خداوند بخشیده می‌شود.

به این آیه توجه کنید

إِنَّ اللَّهَ لَا یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَ لِکَ لِمَن یَشَآءُ وَمَن یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى‏ إِثْماً عَظِیماً (۴۸ نساء)

ترجمه

بی‌تردید خداوند این (گناه ) را که برای او شریک قرار داده شود نمی‌آمرزد و غیر آن (یا گناهان فروتر از آن) را برای هرکس که بخواهد (بدون توبه) می‌آمرزد و هر که به خدا شرک ورزد حقّا که گناهی بزرگ مرتکب شده است. (۴۸ نساء)

پنج شرط خدا برای بخشش همه گناهان حتی شرک

خداوند طبق این آیه به پنج شرط برای عفو و بخشش گناهان شامل توبه. انجام نیکى‏‌ و خیر، دورى از گناهان‏ کبیره، شفاعت و عفو الهى اشاره می‌کند که با این پنج شرط همه گناهان حتی شرک هم بخشیده می‌شود. البته با توجه به این آیه و مطالعه تفاسیر مختلف در‌ می‌یابیم که عفو الهی دو زمینه اصلی نیاز دارد که این دو زمینه شامل عمل صالح فرد گنه‌کار و شفاعت است.

موضوع شرک، بیش از دویست بار در قرآن مطرح شده و از هرگونه توجّه به غیرخدا، تحت هرعنوان نظیر بت‏‌پرستى، ریاکارى، گرایش‏‌هاى غیر الهى، مادّه‏‌گرایى و...) انتقاد شده است. مضمون این آیه، عیناً در آیه ۱۱۶ همین سوره تکرار شده است و تکرار، عامل هدایت است.

خدا آمرزش گناهان را از دو طریق انجام می‌دهد

مغفرت یا عدم مغفرت خداوند بیهوده و گزاف واقع نمی‌شود، بلکه مطابق حکمت خداست و آن حکمت این است که عالم خلقت سراپایش رحمت خداست و اساسش عبودیت خلق و ربوبیت خالق است و پیداست که با شرک ، دیگر عبودیتی باقی نمی‌ماند و شرک اعم از کفر است و اهل کتاب مشرک نامیده نمی‌شوند، اگر چه کفر آنها نسبت به قرآن و پیامبر اسلام (ص ) نوعی شرک است و اگر فرمود: (یغفر لمن یشاء) برای دفع این توهم بود که مبادا کسی خیال کند وقتی شرک نورزد خدا حتماً سایر گناهان او را می‌آمرزد و بر خدا واجب است که چنین کند، خیر؛ چون در این صورت حاکمی مافوق خدا خواهد بود که او را محکوم می‌کند و قاهری خواهد بود که او را مقهور سازد در حالیکه چنین نیست، بلکه خداوند مطابق حکمت و مصلحت خود هرکس را اراده کند می‌آمرزد و این آمرزش از دو راه است یا شفاعت شفاعت‌کنندگان و یا بوسیله اعمال صالحه خود افراد گناهکار، چون عمل صالح گناه را محو می‌کند.

از آنجا که شرک، خروج از مدار حقّ و بریدن از خدا و پیوستن به دیگرى است، بدون توبه آمرزیده نمى‏‌شود، ولى اگر مشرک، دست از شرک بردارد و توبه‏ واقعى کند، خداوند او را مى‏‌آمرزد. در آیه ۵۴ سوره‏ زمر، مى‏‌فرماید: خداوند، همه گناهان را مى‏‌آمرزد، پس از رحمت او مأیوس نباشید و به درگاهش توبه کنید.

امام صادق‏ علیه‌السلام درباره‏ «یغفر ما دون ذلک» فرمود: مقصود گناهان کبیره و گناهان دیگر است، (که خداوند اگر بخواهد بدون توبه نیز مى‏‌بخشد).(کافى، ج‏۲، ص ۲۸۴)

پیام‌هایی از آیه ۴۸ سوره مبارکه نساء

شرک، منفورترین گناه و مانع بخشایش الهى است. «لایغفر ان یشرک به»

بخشایش گناهان، مربوط به اراده‏ حکیمانه خداست. «لمن یشاء»

شرک، ادّعایى بى‏‌دلیل و دروغى بزرگ است. «فقد افترى اثماً عظیما»

منبع: تفاسیر المیزان و نمونه